Αδύνατη η μετάβαση στη Βιομηχανία 4.0 χωρίς έρευνα και καινοτομία – άρθρο της κ. Μάγκι Αθανασιάδη, Senior Advisor του ΣΕΒ σε θέματα Καινοτομίας και Ψηφιακής Οικονομίας, στη Ναυτεμπορική, 30/1/2020

Μπαίνοντας στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, η 4η  Βιομηχανική Επανάσταση είναι πλέον γεγονός. Σηματοδοτεί μια νέα εποχή για τις μεταποιητικές επιχειρήσεις, μεταβάλει τους κανόνες σχεδιασμού και παραγωγής προϊόντων, απαιτεί σημαντική αναδιοργάνωση και ανασχεδιασμό των διαδικασιών, προϋποθέτει νέες δεξιότητες και νέα επιχειρηματικά μοντέλα. Οι αυτοματισμοί που χαρακτήρισαν την 3η βιομηχανική επανάσταση συνδυάζονται πλέον με την ανάλυση μεγάλου όγκου δεδομένων (big data), τη μοντελοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας (digital twin) και το διαδίκτυο των πραγμάτων (internet of things) μετατρέποντας έτσι τη γραμμή παραγωγής σε ένα ευέλικτο σύστημα που μπορεί να βελτιστοποιεί αυτόματα την απόδοσή του.

Οι επιχειρήσεις αρχίζουν να αντιλαμβάνονται ότι θα καταστούν παρωχημένες και μη ανταγωνιστικές εάν δεν υιοθετήσουν ταχύτατα καινοτόμες τεχνολογικά λύσεις και εφαρμογές που θα τους επιτρέψουν να μειώσουν τα κόστη τους και να αυξήσουν την ποιότητα και την παραγωγικότητά τους. Ήδη, ανταγωνιστές τους που έχουν προχωρήσει στο ψηφιακό μετασχηματισμό απολαμβάνουν έως 60% επιπλέον παραγωγικό χρόνο μηχανημάτων, 10% λιγότερες δαπάνες συντήρησης μηχανημάτων, 35% βελτίωση ποιότητας παραγωγής και 30% βελτίωση στη διαθεσιμότητα α΄ υλών.

Όμως, σε παγκόσμιο επίπεδο, οι ΜμΕ δυσκολεύονται να εφαρμόσουν μία ολοκληρωμένη ψηφιακή στρατηγική. Απαιτούνται μεγάλες εσωτερικές ανατροπές και σημαντικές επενδύσεις, ενώ η έλλειψη κουλτούρας αλλαγής, η αδυναμία ανάληψης σημαντικού ρίσκου και η έλλειψη ψηφιακών δεξιοτήτων εμποδίζουν την καινοτομία και τον ψηφιακό μετασχηματισμό.

Η ανάγκη επενδύσεων σε Ε&Α δημιουργεί αβεβαιότητα στις επιχειρήσεις, καθώς τα οφέλη δεν είναι ποτέ διασφαλισμένα. Έτσι, πολλές ΜμΕ αποφεύγουν σημαντικές καινοτομίες που αλλάζουν το παραγωγικό μοντέλο της επιχείρησης. Στην Ελλάδα που υπολείπεται σημαντικά της ΕΕ στα θέματα έρευνας και ανάπτυξης το πρόβλημα είναι ακόμα πιο σοβαρό. Οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν πολύ χαμηλές επενδύσεις καινοτομίας και τεχνολογικής ανάπτυξης (76% λιγότερες επενδύσεις σε Ε&Α σε σχέση με χώρες της Ε.Ε.), γεγονός που συμβάλει και στην χαμηλή ψηφιακή τους ωριμότητα.

Από την άλλη οι χώρες που υιοθετούν τομές στις πολιτικές καινοτομίας εστιάζουν στον ταχύτατο μετασχηματισμό της καινοτομίας σε εμπορικό προϊόν/υπηρεσία, μέσα από συμπράξεις μεγάλων επιχειρήσεων με μικρομεσαίες και νεοσύστατες, startups και spin-offs πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων. Οι συμπράξεις αυτές επιδιώκουν συνήθως φυσική παρουσία σε οργανωμένους χώρους, όπου έτσι επιτυγχάνεται στενότερη συνεργασία και ώσμωση για την ταχύτερη αξιοποίηση της καινοτομίας.  Παραδείγματα είναι η Ισπανία (Barcelona 22@), η Γαλλία (Station F Paris), η Πορτογαλία (LX Factory Lisbon), η Γερμανία (Silicon Allee Berlin), κα.

Οι νεοσύστατες επιχειρήσεις (startups), με ελαφριές οργανωτικές δομές και επίπεδες ιεραρχίες, αλλά και μεγαλύτερη προθυμία ανατροπής υφιστάμενων επιχειρηματικών μοντέλων αποδεικνύονται πολύ ταχύτερες και αποτελεσματικότερες στην εκμετάλλευση της τεχνολογίας και την ανάπτυξη νέων προϊόντων και υπηρεσιών που αλλάζουν το παιχνίδι. Για αυτό άλλωστε, οδηγούν την καινοτομία και τον ψηφιακό μετασχηματισμό σε σχεδόν κάθε εταιρεία σε όλο τον κόσμο.

Στην Ελλάδα, η έρευνα παραμένει κλεισμένη στα εργαστήρια, ενώ η μετατροπή της σε επιχειρηματικό και οικονομικό αποτέλεσμα, μέσω startups και spin-offs είναι πολύ περιορισμένη. Η συνεργασία βιομηχανίας – πανεπιστημίων χωλαίνει (112οι στον κόσμο) και υστερούμε σημαντικά σε πατέντες (περίπου στο 15% του ευρωπαϊκού μέσου όρου).

Για τον ΣΕΒ, η καινοτομία και η αντιμετώπιση των προκλήσεων του Industry 4.0 και του ψηφιακού μετασχηματισμού αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα. Το ολοκληρωμένο εθνικό πρόγραμμα «Βιομηχανία 4.0» που κατέθεσε έχει 5 βασικές επιδιώξεις: (1) Ισχυρή εστίαση σε επενδύσεις σύγχρονων ψηφιακών τεχνολογιών και μηχανολογικού εξοπλισμού (2) Ενδυνάμωση καινοτομικής ικανότητας με προτεραιότητα στη σύνδεση της έρευνας με τις τεχνολογικές ανάγκες της βιομηχανίας (3) Συμπράξεις και συνεργασίες για την επιτάχυνση του μετασχηματισμού (4) Σύγχρονες ψηφιακές δεξιότητες (5) Βελτίωση ρυθμιστικού περιβάλλοντος. Η υιοθέτηση  αυτής της ίσως φιλόδοξης για τα ελληνικά δεδομένα, αλλά απόλυτα  υλοποιήσιμης ατζέντας, θα ξεκλειδώσει το επιχειρηματικό μας δυναμικό και θα δημιουργήσει ισχυρές προϋποθέσεις για μια βιώσιμη και ισχυρή ανάπτυξη.