Καλύτερο ΕΣΠΑ είναι ένα διαφορετικό ΕΣΠΑ – Άρθρο κ. Αλέξανδρου Χατζόπουλου, Γενικού Διευθυντή ΣΕΒ, στο Πρώτο Θέμα, 16/2/2020
Οι ευρωπαϊκοί διαρθρωτικοί πόροι, γνωστοί στην Ελλάδα ως ΕΣΠΑ, αποτελούν ένα πολύ σημαντικό εργαλείο ανάπτυξης, ιδιαίτερα σε εποχές ασθενικών επενδύσεων. Σήμερα βρισκόμαστε σε ένα μεταίχμιο καθώς πλησιάζει το τέλος της προγραμματικής περιόδου 2014-2020 και η αρχή της νέας, 2021-2027. Η μεγάλη πρόκληση που έχουμε μπροστά μας είναι να διασφαλίσουμε ότι το επόμενο ΕΣΠΑ θα συμβάλει αποφασιστικά ώστε η ελληνική οικονομία να κάνει ένα αναπτυξιακό άλμα και να δημιουργήσει μια κρίσιμη μάζα δυναμικών και ανταγωνιστικών επιχειρήσεων. Και για να το κάνουμε αυτό, θα πρέπει πρώτα να κοιτάξουμε πίσω. Τι έγιναν τα (πολλά) χρήματα που μπήκαν την ελληνική οικονομία από τα ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδότησης; Απέδωσαν; Είχαν ως αποτέλεσμα την αναβάθμιση των ελληνικών επιχειρήσεων; Αποδεσμεύονταν αρκετά γρήγορα και ευέλικτα, ώστε οι σχετικές επενδύσεις να γίνονται στον χρόνο που πρέπει και να μην καθίστανται ανεπίκαιρες ή μη ανταγωνιστικές;
Η αλήθεια είναι πως, παρά τα ευρεία διαχρονικά οφέλη από τα ευρωπαϊκά κονδύλια, στην Ελλάδα τα αποτελέσματά τους για τις επιχειρήσεις έχουν υπάρξει αρκετά περιορισμένα. Η Ελλάδα, παρά την κρίση και τις μεγαλύτερες προκαταβολές που έλαβε βρίσκεται αρκετά χαμηλά ως προς την αξιοποίηση του ΕΣΠΑ της. Η απορρόφηση δεν ξεπερνάει το 40%, ενώ η εκτέλεση βρίσκεται κάτω από το 28%. Αυτό σημαίνει πως υπάρχουν αδρανείς πόροι, που είναι τοποθετημένοι σε ενδιάμεσα ταμεία χωρίς να αξιοποιούνται.
Πέρα, όμως από την πολυσυζητημένη απορροφητικότητα, ένα ποιοτικό στοιχείο είναι ακόμα πιο ανησυχητικό: Ο περιορισμένος αντίκτυπος των ΕΣΠΑ όπως αντανακλάται στις επιδόσεις των μεσαίων, και κυρίως μικρών επιχειρήσεων. Αν και έχουν ωφεληθεί σημαντικά από τα ΕΣΠΑ, ακόμα υπολείπονται σημαντικά του ευρωπαϊκού ανταγωνισμού σε όρους μεγεθών (2.7% είναι μικρές ή μεσαίες έναντι 6.74% στην ΕΕ), παραγωγικότητας (50% του ευρωπαϊκού μ.ο.), τεχνολογικής εστίασης, απασχολουμένων, εξαγωγών (2,5% του συνόλου είναι εξαγωγικές). Κοινώς, οι επιχειρήσεις μας δεν μεγάλωσαν, δεν μετασχηματίστηκαν και δεν έγιναν εξωστρεφείς, όχι τουλάχιστον όσο θα μπορούσαν.
Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027 οφείλει να λάβει υπόψη την εμπειρία του πρόσφατου και παλαιότερου παρελθόντος, ώστε να αποφευχθούν οι ίδιες αστοχίες και να μπορέσουν οι πόροι να δημιουργήσουν το οικονομικό αποτύπωμα, που αναλογεί στο μεγάλο τους μέγεθος. Δύο είναι τα κεντρικά ζητούμενα. Το πρώτο, να ξαναδούμε επιτακτικά το πώς γίνεται η διαχείριση από τη διοίκηση. Όχι με μπαλώματα των σημερινών διαδικασιών, αλλά με γενναίες τομές, ώστε οι πόροι να αποδεσμεύονται γρήγορα, με διαφάνεια και ευελιξία. Το δεύτερο είναι να συνδέσουμε τη χρηματοδότηση με συγκεκριμένους στόχους.
Σ’ αυτή την κατεύθυνση, τα εργαλεία χρηματοδότησης προτείνουμε να έχουν τρία χαρακτηριστικά: τη σύνδεση χρηματοδότησης και αποτελεσμάτων, την ενίσχυση διαπεριφερειακών συνεργασιών για τη δημιουργία ευρωπαϊκών αλυσίδων αξίας σε τομείς προτεραιότητας και την ανακυκλούμενη και απλοποιημένη χρηματοδότηση. Χρειαζόμαστε ένα νέο ΕΣΠΑ, που θα συνδέει τη χρηματοδότηση με φιλόδοξους στόχους, για την επιχειρηματική μεγέθυνση, τις επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία, την αύξηση των εξαγωγών και τη μετάβαση των επιχειρήσεων στην ψηφιακή εποχή.
