Ακόμα μια χαμένη ευκαιρία: ο εξωδικαστικός συμβιβασμός
Στάθης Ποταμίτης
Εταίρος, Ποταμίτης Βεκρής Δικηγορική Εταιρεία
Τα χρόνια της κρίσης έχουν αναδείξει την χρησιμότητα και την ανάγκη αποτελεσματικών εργαλείων για την αντιμετώπιση της αδυναμίας εκπλήρωσης πιστωτικών οφειλών. Ήδη έχουν συσσωρευτεί πάνω από 100 δις. Ευρώ μη εξυπηρετούμενες οφειλές από δάνεια και πιστώσεις ενώ αντίστοιχο είναι το ύψος των οφειλών προς το δημόσιο και τα ταμεία. Το ύψος των υπολοίπων μη εξυπηρετούμενων οφειλών προς την αγορά (εργαζόμενοι, προμηθευτές και άλλοι) εκτιμάται ότι προσεγγίζει το δημόσιο χρέος. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η ύπαρξη μεγάλου αριθμού zombies. Σύμφωνα με μελέτη της PWC του 2015, zombies ήσαν το 50% του συνολικού δείγματος επιχειρήσεων που κάλυπταν 43% των εσόδων, 58% των επενδεδυμένων κεφαλαίων, 79% των συνολικών οφειλών και 224.000 θέσεις εργασίας.
Οι νομοθετικές προσπάθειες των τελευταίων ετών έχουν βελτιώσει την αναγκαστική εκτέλεση (περιορίζοντας δικονομικά εμπόδια και μειώνοντας προθεσμίες) και την εξυγίανση. Έχουμε όμως ακόμα δυσκολίες στην επιβολή των πλειστηριασμών. Η πτώχευση παραμένει σε αχρηστία στερώντας τους πιστωτές από αξιόπιστη απειλή και ευνοώντας τους στρατηγικούς κακοπληρωτές. Τέλος, απογοητευτική κρίνεται η διαδικασία του φερομένου ως εξωδικαστικού συμβιβασμού που πρόσφατα τέθηκε σε λειτουργία.
Είναι η δεύτερη νομοθετική προσπάθεια για την μαζική αναδιάρθρωση του ιδιωτικού χρέους. Η πρώτη ήταν του νόμου Δένδια, στα τέλη του 2014. Η διαδικασία αυτή σχεδιάστηκε ως απλή και γρήγορη διαδικασία, χωρίς οποιαδήποτε εμπλοκή δικαστηρίων και χωρίς πρόβλεψη αναστολών διώξεων, αφήνοντας το κύριο βάρος διαπραγμάτευσης στις τράπεζες, ενώ οι δημόσιοι πιστωτές θα συμπαρασύρονταν σε ρυθμίσεις και διαγραφές χρέους υπό ορισμένες προϋποθέσεις (π.χ. ότι το τραπεζικό κούρεμα θα υπερέβαινε το 50%). Το τελικό κείμενο του νόμου, όμως, δεν ανταποκρίνεται στον σχεδιασμό αυτό καθώς θέτει, ως προϋπόθεση για τα παρεχόμενα κίνητρα, ελάχιστες φοροελαφρύνσεις υπέρ των τραπεζών, την προηγούμενη υπαγωγή των οφειλετών στο πρόγραμμα δόσεων του Υπουργείου Οικονομικών. Δεδομένου μάλιστα ότι η σχετική διαδικασία είχε προσωρινή μόνο ισχύ, δεν συνεισέφερε καθόλου στην λύση του προβλήματος.
Η νέα διαδικασία εξωδικαστικού συμβιβασμού βρίσκεται στον αντίποδα του νόμου Δένδια, καθώς στην πραγματικότητα αποτελεί παραλλαγή της εξυγίανσης, με πρόβλεψη δέσμευσης μη συναινούντων πιστωτών, διάφορες αυτοδίκαιες και άλλες αναστολές και υποβολή σε διαδικασία δικαστικής επικύρωσης. Η διαδικασία αιτήσεων είναι εξαιρετικά γραφειοκρατική ενώ η εμπλοκή διαμεσολαβητών σε γραμματειακό ρόλο δεν αναμένεται να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα της διαδικασίας. Ήδη τα πρώτα αποτελέσματα είναι απογοητευτικά και δεν πρέπει να αναμένεται θεαματική βελτίωση (καθώς η διαδικασία ουσιαστικά περιορίζει την ικανοποίηση των ενέγγυων πιστωτών στην εκτιμώμενη αξία των εξασφαλίσεών τους).
Οι δύο αποτυχημένες προσπάθειες έχουν τουλάχιστον μια κοινή αιτία, την άρνηση των φορολογικών κυρίως αρχών να δεσμευθούν σε συμφωνίες συμβιβασμού όπως προβλέπει ο πτωχευτικός κώδικας ήδη από το 2011, «με τους ίδιος όρους που θα συναινούσε υπό τις αυτές συνθήκες ιδιώτης πιστωτής». Παρότι είναι κατανοητή η επιφυλακτικότητα των δημοσίων λειτουργών να συμφωνήσουν σε παραίτηση από δικαιώματα του δημοσίου με το ενδεχόμενο να αμφισβητηθεί η αμεροληψία τους, η ανάγκη συντεταγμένης συνεργασίας του δημοσίου με τους ιδιώτες πιστωτές, και ιδιαίτερα με τις τράπεζες, είναι ιδιαιτέρως οξεία και επείγουσα. Εξίσου οξεία και επείγουσα είναι η επεξεργασία νέου πλαισίου γνησίως εξωδικαστικού συμβιβασμού, που θα μπορούσε να εκμεταλλευθεί την σημαντική καινοτομία του πρόσφατου νόμου, την δημιουργία βάσης δεδομένων για τις οφειλές και την περιουσιακή κατάσταση των εμπλεκομένων οφειλετών προς χρήση των τραπεζών και του δημοσίου για την εξεύρεση κοινά αποδεκτών συμβιβασμών, χωρίς αναστολές διώξεων και χωρίς οποιαδήποτε εμπλοκή των δικαστηρίων.
