Φορολογικές απαλλαγές σε ομολογιακά δάνεια και «καταχρηστικότητα»: Το τέλος ενός ατελέσφορου προβληματισμού
Παναγιώτης Ι. Πόθος
Δικηγόρος, LL.M., Εταίρος της Δικηγορικής Εταιρείας «Κυριακίδης Γεωργόπουλος»
Σε εποχές έντονης οικονομικής ασφυξίας, όπως η σημερινή, η δυνατότητα πρόσβασης σε πηγές χρηματοδότησης με όσο το δυνατόν λιγότερα εμπόδια και με μικρότερο κόστος, συνιστά το ζητούμενο και πολλές φορές την αναγκαία συνθήκη για την επιβίωση μιας επιχείρησης και την ταχύρρυθμη ανάπτυξή της.
Την ανάγκη αυτή για τέτοιου είδους χρηματοδότηση είχε καλύψει, ομολογουμένως με επιτυχία, ο θεσμός του ομολογιακού δανείου, το οποίο εκδίδεται από ανώνυμη εταιρεία σύμφωνα με τις ειδικές διατάξεις του Ν. 3156/2003, ο οποίος είχε τεθεί σε ισχύ με σκοπό την ενδυνάμωση της ελληνικής αγοράς των εταιρικών ομολόγων. Στην ουσία, πρόκειται για ένα δάνειο, στο οποίο όμως η απαίτηση του δανειστή ενσωματώνεται σε ομολογία/ομολογίες (αξιόγραφα), γεγονός το οποίο το καθιστά εύκολα μεταβιβάσιμο.
Η συγκεκριμένη νομοθεσία παρείχε ένα πλήθος φορολογικών πλεονεκτημάτων και ατελειών (κυρίως απαλλαγή από το χαρτόσημο και την εισφορά του Ν. 128/1975 αλλά και ατέλειες από τα αναλογικά τέλη υποθηκοφυλάκων για τις εξασφαλίσεις που θα δίδονταν σε ακίνητα), καθιστώντας το χρηματοοικονομικό αυτό εργαλείο ιδιαιτέρως ελκυστικό στα ημεδαπά τραπεζικά ιδρύματα.
Όμως, τα τελευταία χρόνια είχε ξεκινήσει μια εκτενής θεωρητική συζήτηση, η οποία δημιουργούσε εν τέλει αμφιβολίες για τον φορολογικά «ουδέτερο» χαρακτήρα αυτών των δανείων, ενόψει μιας γνωμοδότησης που είχε εκδοθεί από το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους (514/2006), με την οποία είχε αμφισβητηθεί η φύση ενός δανείου ως ομολογιακού και κατά συνέπεια η παροχή των φορολογικών πλεονεκτημάτων/ατελειών σε συγκεκριμένες περιπτώσεις λόγω «καταχρηστικότητας». Ειδικότερα, η γνωμοδότηση είχε αμφισβητήσει τις περιπτώσεις εκείνες των ομολογιακών δανείων, στις οποίες είχε εκδοθεί μόνο μία ομολογία ή οι ομολογίες είχαν καλυφθεί από έναν ομολογιούχο (μια αρκετά συνήθης πρακτική).
Μάλιστα, το συγκεκριμένο ζήτημα είχε τεθεί και στο πλαίσιο φορολογικών ελέγχων, δίχως όμως, από ό,τι φαίνεται, να μετουσιωθεί τελικώς σε καταλογισμούς, αφού η εν λόγω Γνωμοδότηση δεν είχε γίνει ποτέ αποδεκτή από το Υπουργείο Οικονομικών.
Η συζήτηση αυτή (και αντίστοιχα η «επιθετική» διάθεση των φορολογικών ελεγκτών) αναζωπυρώθηκε, ιδίως μετά την εισαγωγή στην ελληνική έννομη τάξη της γενικής ρήτρας περί φορο-αποφυγής (άρθρ. 38 του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας -Ν.4174/2013), η οποία στοχεύει στην καταπολέμηση των «τεχνητών» ρυθμίσεων, οι οποίες δεν έχουν οικονομική ή εμπορική λογική και οδηγούν σε φορολογικό «πλεονέκτημα» (δηλαδή στη μείωση των σχετικών φορολογικών επιβαρύνσεων για τα μέρη, τα οποία μετέρχονται των ρυθμίσεων αυτών).
Αυτή η ατελέσφορη και βλαπτική για την ευρεία χρήση των ομολογιακών δανείων ως βασικών εργαλείων εταιρικής χρηματοδότησης συζήτηση, αναμένεται να λάβει οριστικό τέλος μετά τις πρόσφατες εξελίξεις, οι οποίες σχετίζονται με την έκδοση της πρόσφατης γνωμοδότησης του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους (43/2018) και την ψήφιση του νέου Νόμου για την αναμόρφωση του Δικαίου για τις ανώνυμες εταιρείες (Ν. 4548/2018-ΦΕΚ 104/13.6.2018).
Συγκεκριμένα, ο νέος Νόμος για τις ανώνυμες Εταιρείες (με ισχύ από 1.1.2019) ξεκαθαρίζει το τοπίο αφού διευκρινίζει (έχοντας υπόψη του την ως άνω πιο πρόσφατη γνωμοδότηση) ότι η ανάληψη του ομολογιακού δανείου από ένα πρόσωπο ή η συγκέντρωση όλων των ομολογιών σε ένα ομολογιούχο, καθώς και η ενσωμάτωση του δανείου σε μία ομολογία δεν αίρουν το χαρακτήρα του δανείου ως ομολογιακού.
