Μια εισαγωγή στο σχέδιο νόμου για τους μετασχηματισμούς
Δημήτρης Κ. Αυγητίδης
Καθηγητής Νομικής Δ.Π.Θ.
Το δίκαιο των μετασχηματισμών (συγχωνεύσεις, διασπάσεις, μετατροπές) αποτελεί ένα εξαιρετικά σημαντικό τμήμα τόσο του εταιρικού δικαίου όσο και της έννομης τάξης που αφορά την επιχειρηματικότητα εν γένει.
Η σημερινή κατάσταση του δικαίου των μετασχηματισμών δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί ικανοποιητική. Οι ρυθμίσεις είναι κατακερματισμένες σε ένα ευρύ φάσμα νομοθετημάτων εταιρικού και φορολογικού δικαίου, παλαιότερων και νεότερων, των οποίων οι επί μέρους ρυθμίσεις υποφέρουν από ελλείψεις, συγκρούσεις και ασάφειες.
Το σχέδιο νόμου στοχεύει στη δημιουργία ενός συμπαγούς και πλήρους νομοθετικού πλαισίου, με ρυθμίσεις συμβατές με το ενωσιακό πλαίσιο, με κατάργηση των περιορισμών που υφίστανται σήμερα και μείωση των κινήτρων προσφυγής σε «καταχρηστικούς» μετασχηματισμούς μεγάλου κόστους και αμφιβόλου νομιμότητας.
Οι νομοθετικές κατευθύνσεις του σχεδίου νόμου θα μπορούσαν να συνοψισθούν στα ακόλουθα: (α) διευκόλυνση των μετασχηματισμών με τα χαρακτηριστικά της καθολικής διαδοχής και της συνέχισης της νομικής προσωπικότητας, (β) αντιμετώπιση των διαδικασιών μετασχηματισμού με ενιαίο τρόπο, ανεξάρτητα από το είδος η τους εταιρικούς τύπους που εμπλέκονται, (γ) εξισορρόπηση των συμφερόντων των μετόχων ή εταίρων μειοψηφίας και των πιστωτών των μετασχηματιζόμενων εταιριών με το συμφέρον ασφαλούς επέλευσης του αποτελέσματος των μετασχηματισμών, (δ) θέση σαφών ορίων ανάμεσα στην εταιρική διαδικασία συντέλεσης των μετασχηματισμών και τη φορολογική μεταχείρισή τους.
Το σχέδιο νόμου ρυθμίζει και τις τρεις (3) βασικές κατηγορίες μετασχηματισμών: τη συγχώνευση, τη διάσπαση και τη μετατροπή. Σε αυτές τις μορφές μετασχηματισμών μπορούν να μετάσχουν, με οποιαδήποτε ιδιότητα (ως απορροφώμενες, απορροφώσες, συγχωνευόμενες, διασπώμενες, εισφέρουσες, επωφελούμενες, συνιστώμενες (νέες) ή μετατρεπόμενες), όλες οι εταιρικές μορφές (αε, επε, ικε, οε, εε, αλλά και αστικοί συνεταιρισμοί, ετερόρρυθμες εταιρίες κατά μετοχές, κοινοπραξίες, ευρωπαϊκές εταιρίες και ευρωπαϊκές συνεταιριστικές εταιρίες), ενώ γίνεται σαφές ότι σε ένα μετασχηματισμό μπορούν να συμμετάσχουν εταιρίες διαφορετικού τύπου. Ειδικά, η διάσπαση διακρίνεται σε κοινή διάσπαση (split up), μερική διάσπαση (spin off) και απόσχιση κλάδου (hive down), ενσωματώνοντας τις αντίστοιχες κατηγορίες που προβλέπει η ενωσιακή και αναγνωρίζει η φορολογική νομοθεσία.
Το σχέδιο νόμου είναι χωρισμένο σε πέντε (5) μέρη, ένα για καθεμία από τις βασικές μορφές μετασχηματισμών συν το εισαγωγικό μέρος και το μέρος με τις τελικές και μεταβατικές διατάξεις. Κάθε μορφή μετασχηματισμού διέπεται από γενικές και ειδικές διατάξεις, με τις γενικές να προβλέπουν τη διαδικασία συγχώνευσης, διάσπασης και μετατροπής ανεξαρτήτως εταιρικού τύπου των εταιριών που συμμετέχουν, και τις ειδικές να προβλέπουν αποκλίσεις ή να συμπληρώνουν κενά, όπου αυτό επιβάλλεται από το είδος του εταιρικού τύπου.
Για κάθε είδος μετασχηματισμού προβλέπονται ρυθμίσεις για τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθείται, για την προστασία των μετόχων και των πιστωτών, για τη λήψη των αποφάσεων, για την ευθύνη των διαχειριστών και μελών δσ, για την ακυρότητα του μετασχηματισμού και για την επέλευση των αποτελεσμάτων του.
