Νέο εταιρικό πλαίσιο μετασχηματισμών και φορολογικές διατάξεις: «Παράλληλο σύμπαν» ή «συγκοινωνούντα δοχεία»;

Λυδία – Ελισάβετ Σωφρονά
Διευθύντρια Νομικής Υποστήριξης της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων

Ολοκληρώθηκε πρόσφατα η διαδικασία της διαβούλευσης για το νέο σχέδιο νόμου περί εταιρικών μετασχηματισμών. Η συστηματοποίηση του εταιρικού πλαισίου των μετασχηματισμών κατέδειξε, με τη σειρά της, την ανάγκη συστηματοποίησης και γενικότερα εκσυγχρονισμού και του συναφούς φορολογικού πλαισίου.

Οι φορολογικές διατάξεις που αφορούν τους εταιρικούς μετασχηματισμούς βρίσκονται σήμερα διάσπαρτες σε διάφορα νομοθετήματα, από το πιο σύγχρονο, εκείνο του ισχύοντος ΚΦΕ, το οποίο ωστόσο παρέχει φορολογικά κίνητρα για τον μετασχηματισμό ορισμένων μόνο εταιρικών τύπων, έως τα «παραδοσιακά» αναπτυξιακά νομοθετήματα που έχουν χρησιμοποιηθεί ευρύτατα στην πράξη, με κυριότερα τον ν. 2166/1993 και το μακροβιότερο όλων ν.δ. 1297/1972.

Ορισμένες βασικές διαπιστώσεις από το νέο πλαίσιο:

Με το νομοσχέδιο παύουν πλέον να υφίστανται περιορισμοί τόσο των εταιρικών τύπων που μπορούν να μετασχηματισθούν όσο και εκείνων που θα προκύψουν μετά τον μετασχηματισμό.

Η διαδικασία των μετασχηματισμών είναι πλέον σε γενικές γραμμές ενιαία, ανεξαρτήτως της νομικής μορφής των εταιρειών που εμπλέκονται.

Ο εταιρικός νόμος «πρωτοπορεί» έναντι του φορολογικού πλαισίου, αφενός με την απελευθέρωση των μορφών μετασχηματισμών και αφετέρου με την πρόβλεψη της δυνατότητας μετασχηματισμού εταιρειών που έχουν λυθεί ή είναι σε πτώχευση.

Το βασικότερο, ίσως ζήτημα που εντοπίζεται κατά την εξέταση του φορολογικού πλαισίου σε σχέση με το νέο εταιρικό πλαίσιο είναι η σχέση των νέων ρυθμίσεων με φορολογικές διατάξεις και διατάξεις αναπτυξιακών νομοθετημάτων. Το σχετικό πλαίσιο, όπως καθορίζεται στο άρθρο 4 του νομοσχεδίου, είναι ότι το επιτρεπτό, η διαδικασία, οι προϋποθέσεις και τα αποτελέσματα των μετασχηματισμών ρυθμίζονται πλέον αποκλειστικά από το νέο νομοθέτημα. Φαίνεται συνεπώς ότι οι διατάξεις ουσιαστικού εταιρικού δικαίου των μετασχηματισμών καταργούνται σιωπηρώς, σύμφωνα με τις προβλέψεις του άρθρου 4, και η αναπτυξιακή νομοθεσία παραμένει ενεργή μόνο ως προς τις αμιγώς φορολογικές ρυθμίσεις.

Κατά τον ανασχεδιασμό του φορολογικού πλαισίου, γεννώνται ορισμένοι βασικοί προβληματισμοί:

Ποιά θα είναι η τύχη των αναπτυξιακών νόμων, δεδομένου ότι οι διατάξεις του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος δεν καλύπτουν την ευρεία περιπτωσιολογία των μετασχηματισμών τόσο δυνάμει των διατάξεων των αναπτυξιακών νόμων όσο και δυνάμει του νέου πλαισίου.

Ποια πρέπει να είναι σήμερα η ratio των αναπτυξιακών διατάξεων που έχουν θεσπισθεί πολλές δεκαετίες πριν και οι οποίες σκοπό είχαν τη «δημιουργία μεγάλων οικονομικών μονάδων». Έχουν πλέον νόημα/είναι πλέον ασφαλή τα κριτήρια του «ανώτερου νομικού τύπου» και του ελάχιστου μετοχικού κεφαλαίου, ως εξειδίκευση του στόχου των αναπτυξιακών νομοθετημάτων για τη δημιουργία μεγάλων οικονομικών μονάδων; Πρέπει να διατηρηθούν ή να εκσυγχρονισθούν, με την αντικατάστασή τους ενδεχομένως από ένα άλλο κριτήριο μεγέθους;

Λαμβάνοντας υπόψη ότι το φορολογικό δίκαιο έχει εισάγει ευνοϊκές ρυθμίσεις και κίνητρα για τη συντέλεση συγκεκριμένων μόνο μετασχηματισμών, είναι πλέον στόχος η παροχή φορολογικής ουδετερότητας στο σύνολο των μετασχηματισμών που προβλέπονται από το νέο εταιρικό πλαίσιο;

Πώς θα αντιμετωπιστούν ενδεχόμενα ζητήματα καταστρατήγησης των φορολογικών διατάξεων δυνάμει ενός μετασχηματισμού;

Προβληματισμοί ανακύπτουν επίσης από τον εντοπισμό λοιπών ζητημάτων από την αλληλεπίδραση φορολογικού – εταιρικού πλαισίου, λχ. αν θα παρασχεθούν φορολογικά κίνητρα για τους μετασχηματισμούς εταιρειών που έχουν λυθεί ή είναι σε πτώχευση.

Τέλος, το μάλλον τεχνικό ζήτημα του τρόπου εκσυγχρονισμού και συστηματοποίησης του φορολογικού πλαισίου. Θα διατηρηθούν τα υφιστάμενα αναπτυξιακά νομοθετήματα, με εκσυγχρονισμό των διατάξεών τους, ή θα οδηγηθούμε σε ένα νέο πλαίσιο;

Τα προαναφερθέντα αποτελούν βασικές επιλογές φορολογικής πολιτικής, λαμβάνοντας υπόψη ότι βεβαίως οι διατάξεις των εταιρικών μετασχηματισμών και οι φορολογικές διατάξεις είναι «συγκοινωνούντα δοχεία», καθώς από το φορολογικό πλαίσιο εξαρτάται το κατά πόσον τελικά οι νέες διατάξεις θα καταστούν πραγματικά λειτουργικές.