Ποια μέτρα για τους συνεπείς προς τις ασφαλιστικές τους υποχρεώσεις;
Ανδρέας Ι. Ποττάκης
Συνήγορος του Πολίτη
Με την ολοκλήρωση της «μνημονιακής» περιόδου, οι στόχοι σε ό,τι αφορά τα πρωτογενή πλεονάσματα και την αύξηση των δημοσίων εσόδων φαίνεται, ότι εν πολλοίς επιτεύχθηκαν. Από την άλλη, το σύνολο των ληξιπρόθεσμων οφειλών προς το δημόσιο υπερέβη πλέον και το ψυχολογικό όριο των 100 δις. Ως αντιστάθμισμα της διαρκούς αύξησης των ληξιπρόθεσμων οφειλών, δύο παράλληλες πολιτικές έχουν υιοθετηθεί από διαδοχικές κυβερνήσεις: ρυθμίσεις με διευκολύνσεις αποπληρωμής, στο πλαίσιο της εκούσιας εξόφλησης των φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων, και αύξηση των κατασχέσεων, ιδίως τραπεζικών λογαριασμών, στο πλαίσιο της λήψης μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης.
Οι διαδοχικές ρυθμίσεις για την αποπληρωμή οφειλών προς το Δημόσιο μέσω κινήτρων και εξοφλήσεων σε δόσεις μπορεί να αποτελούν μία πρόσκαιρη, τουλάχιστον, ανάσα, σε κάποιες περιπτώσεις. Κινδυνεύουν, όμως, να δημιουργήσουν και να παγιώσουν στρεβλώσεις τόσο στον ανταγωνισμό όσο και στην συνείδηση των υπόχρεων.
Στον ανταγωνισμό, γιατί όλες οι ρυθμίσεις δεν συνοδεύονται και από ουσιαστικά και επαρκή κίνητρα για όσους, φυσικά και νομικά πρόσωπα, δεν οφείλουν, είναι ενήμεροι, είναι συνεπείς ως προς τις υποχρεώσεις τους προς το δημόσιο, με ό,τι αυτό έχει σημάνει για το βιοτικό επίπεδο των υπόχρεων που είναι φυσικά πρόσωπα, και για τα επιχειρηματικά, επενδυτικά σχέδια των υπόχρεων νομικών προσώπων.
Στη συνείδηση, γιατί τείνει να παγιωθεί η αντίληψη, ότι κάποια νέα ρύθμιση θα νομοθετηθεί, συνεπώς –και με το δεδομένο της έλλειψης κινήτρων για τους συνεπείς υπόχρεους- γιατί να πληρώνει κανείς στην ώρα του;!
Από την άλλη, μέσα στον κυκεώνα κατασχέσεων, τα δικαιώματα των οφειλετών συχνά περιορίζονται υπέρμετρα. Χαρακτηριστικές, και δυστυχώς όχι μεμονωμένες, είναι οι περιπτώσεις φυσικών προσώπων που αιφνιδιάζονται από κατασχέσεις στους λογαριασμούς τους για οφειλές νομικών προσώπων ή κοινοπραξιών, στις οποίες συμμετείχαν στο παρελθόν, ακόμη και χωρίς διαχειριστικές ή εκτελεστικές αρμοδιότητες. Ιδίως, μάλιστα, όταν ο πρωτοφειλέτης, το νομικό πρόσωπο, έχει πάψει να υφίσταται, και ο φερόμενος ως αλληλεγγύως υπεύθυνος, το φυσικό πρόσωπο, ουδέποτε ενημερώθηκε για την οφειλή, προκειμένου να προστατευθεί ασκώντας τα έννομα δικαιώματά του. Με μόνη επιλογή, τη προσφυγή στη δικαιοσύνη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε κόστος και καθυστέρηση για την εκκαθάριση της διαφοράς.
Τόσο η λήψη αναγκαστικών μέτρων, όπως η κατάσχεση καταθέσεων από τραπεζικούς λογαριασμούς, όσο και η διαμόρφωση προγραμμάτων ρύθμισης της εξόφλησης των οφειλών, δεν αφορούν μόνο την εξυπηρέτηση του ιδιωτικού χρέους προς το Δημόσιο, τις οφειλές, δηλαδή, φυσικών και νομικών προσώπων προς την εφορία, τα ασφαλιστικά ταμεία, τα νπδδ, τους ΟΤΑ. Επηρεάζουν και την εξυπηρέτηση του ιδιωτικού χρέους προς ιδιώτες πιστωτές, οι οποίοι διαπιστώνουν αδυναμία, συχνά και πλήρη, στην διεκδίκηση και ικανοποίηση των δικών τους αξιώσεων.
Το σύστημα είσπραξης των δημοσίων εσόδων, είτε εκούσια είτε μέσω αναγκαστικών μέτρων, αποτελεί καθοριστικό παράγοντα τόνωσης της επιχειρηματικότητας και στήριξης της βιώσιμης ανάπτυξης. Για μία πραγματικά δίκαιη, οικονομικά και κοινωνικά, εισπρακτική πολιτική, οι διευκολύνσεις προς οφειλέτες για ρύθμιση ή αποπληρωμή χρεών θα πρέπει να αντισταθμίζεται και από ανάλογα κίνητρα για όσους εξακολουθούν, σε πείσμα των εποχών, να είναι συνεπείς προς τις φορολογικές και ασφαλιστικές τους υποχρεώσεις. Και η λήψη αναγκαστικών μέτρων είσπραξης των οφειλών θα πρέπει να εξασφαλίζει το δημόσιο συμφέρον, χωρίς να θίγει θεμελιώδη δικαιώματα των οφειλετών και βασικές αρχές του κράτους δικαίου.
