Ο νέος τρόπος φορολόγησης των stock options και των δωρεάν μετοχών – Άρθρο κας Τζένης Πάνου, 29/1/2021

Τζένη Πάνου
Δικηγόρος, Partner, Head of Tax, ASnetwork
Άρθρο στο Μηνιαίο Ενημερωτικό Δελτίο ΣΕΒ – Ρυθμιστικό Περιβάλλον και Επιχειρήσεις – 29 Ιανουαρίου 2021

Πολλές εταιρείες παρέχουν στους εργαζομένους τους ως κίνητρο και στα πλαίσια επίτευξης στόχων είτε δωρεάν μετοχές είτε δικαιώματα προαίρεσης απόκτησης μετοχών  (stock options), δηλ. το δικαίωμα να αγοράσουν σε προνομιακή τιμή μετοχές δικές τους ή της μητρικής (συνήθως) εταιρείας του ομίλου. Μετά τις πρόσφατες φορολογικές ρυθμίσεις, το σχετικό εισόδημα μπορεί υπό προϋποθέσεις να φορολογείται ευνοϊκά με συντελεστή 15% και όχι με την κλίμακα των μισθωτών.

Με την Εγκύκλιο Ε 2208/2020 παρέχονται σημαντικές διευκρινίσεις αναφορικά με την φορολογική μεταχείριση των παροχών αυτών από εργοδότη σε εργαζόμενο, εταίρο ή μέτοχο.

Stock options

Τα δικαιώματα προαίρεσης απόκτησης εισηγμένων και μη εισηγμένων μετοχών που ασκούνται μετά την 1/1/2020 (και ανεξαρτήτως του πότε χορηγήθηκαν), φορολογούνται ως εισόδημα από υπεραξία (άρθρο 42A του ΚΦΕ) με συντελεστή 15%, υπό την προϋπόθεση της διακράτησης των μετοχών για τουλάχιστον 24 μήνες από την απόκτηση (χρονικό σημείο γνωστό ως «grant») των δικαιωμάτων και έως την μεταβίβασή τους. Ειδικά, για τις start ups, ο φορολογικός συντελεστής ορίζεται σε 5%, εφόσον   οι  μετοχές  μεταβιβαστούν  μετά  από  τη  συμπλήρωση  36 μηνών από την απόκτηση των δικαιωμάτων προαίρεσης.

Σε περίπτωση διακράτησης για μικρότερο χρονικό διάστημα η παροχή φορολογείται ως εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες.

Σε κάθε περίπτωση χρόνος απόκτησης του εισοδήματος   είναι ο χρόνος μεταβίβασης (πώλησης, δωρεάς, κλπ) των μετοχών, και όχι ο χρόνος άσκησης του δικαιώματος.

Ως φορολογητέα υπεραξία  για τις μετοχές των εισηγμένων εταιρειών ορίζεται η διαφορά μεταξύ της τιμής κλεισίματος της μετοχής στο χρηματιστήριο κατά τον χρόνο άσκησης του δικαιώματος και της τιμής διάθεσης του δικαιώματος, δηλ. της προνομιακής τιμής απόκτησης των μετοχών από τον εργαζόμενο, κλπ. Για τις μη εισηγμένες μετοχές, ως υπεραξία ορίζεται η διαφορά μεταξύ της τιμής της μετοχής με βάση την αξία των ιδίων κεφαλαίων της εταιρείας  κατά τον χρόνο άσκησης του δικαιώματος (exercise) και της τιμής διάθεσης του δικαιώματος (προνομιακή τιμή απόκτησης μετοχών).

Το ανωτέρω εισόδημα υπόκειται και σε Ειδική Εισφορά Αλληλεγγύης (EEA).

Επιπρόσθετα, εάν κατά την πώληση των μετοχών προκύψει επιπλέον κέρδος (διαφορά μεταξύ της τιμής πώλησης των μετοχών και της χρηματιστηριακής αξίας που είχαν κατά τον χρόνο άσκησης του δικαιώματος), το υπερβάλλον αυτό κέρδος φορολογείται ως υπεραξία από μεταβίβαση κεφαλαίου βάσει των διατάξεων του άρθρου 42 του ΚΦΕ με συντελεστή 15% και υπόκειται σε ΕΕΑ.  Θυμίζουμε, ωστόσο, ότι βάσει του άρθρου 42 ΚΦΕ, απαλλάσσεται του φόρου 15% (αλλά όχι της ΕΕΑ) η πώληση εισηγμένων μετοχών, στην περίπτωση που ο δικαιούχος (πωλητής) συμμετέχει στο κεφάλαιο της εταιρείας με ποσοστό μικρότερο του 0,5%.

Δωρεάν μετοχές  

Περαιτέρω, η παροχή με τη μορφή δωρεάν μετοχών που λαμβάνει ένας εργαζόμενος, εταίρος ή μέτοχος από νομικό πρόσωπο στο πλαίσιο προγραμμάτων, στα οποία τίθεται ως προϋπόθεση η επίτευξη συγκεκριμένων στόχων ή η επέλευση συγκεκριμένου γεγονότος, απαλλάσσεται του φόρου μισθωτών υπηρεσιών και φορολογείται με συντελεστή 15% ως εισόδημα από υπεραξία (άρθρο 42Α ΚΦΕ), εφόσον οι μετοχές μεταβιβαστούν οποτεδήποτε μετά την απόκτησή τους, από τον δικαιούχο του προγράμματος.

Η φορολογητέα υπεραξία ισούται  με την τιμή κλεισίματος της μετοχής στο χρηματιστήριο κατά την ημέρα όπου πραγματοποιήθηκε η δωρεάν διάθεση των μετοχών, εφόσον η τιμή πώλησης των μετοχών είναι ίση ή μικρότερη αυτής. Σε περίπτωση που η τιμή πώλησης είναι μεγαλύτερη από την τιμή κλεισίματος της μετοχής στο χρηματιστήριο κατά την ημέρα την οποία πραγματοποιήθηκε η δωρεάν διάθεση των μετοχών, το υπερβάλλον ποσό φορολογείται σύμφωνα με τα οριζόμενα στην περ. β) της παρ. 1 του άρθρου 42, ήτοι με συντελεστή 15% εάν ο δικαιούχος συμμετέχει στο κεφάλαιο της εισηγμένης εταιρείας με ποσοστό τουλάχιστον 0,5%.

Ετήσιες βεβαιώσεις αποδοχών  

Οι εταιρείες που χορηγούν δικαιώματα προαίρεσης ή δωρεάν μετοχές στους εργαζόμενους/εταίρους/μετόχους τους,  οφείλουν κατά το φορολογικό έτος άσκησης των δικαιωμάτων ή της χορήγησης των δωρεάν μέτοχων αντίστοιχα, να χορηγούν στους δικαιούχους διακριτή βεβαίωση αποδοχών με το σχετικό ποσό του εισοδήματος. Επιπλέον, οφείλουν να περιλαμβάνουν το ποσό αυτό στη μηνιαία ηλεκτρονική δήλωση απόδοσης του παρακρατούμενου φόρου, χωρίς να προβαίνουν σε παρακράτηση και απόδοση φόρου.