Η ανάγκη πολύπλευρων προσαρμογών λόγω της πανδημίας covid-19 στον τρόπο οργάνωσης της εργασίας, έχουν φέρει στο προσκήνιο μία σειρά από ζητήματα τα οποία η ελληνική κοινωνία δεν είχε εντάξει στις προτεραιότητες της για την προσαρμογή στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Ένα από τα ζητήματα αυτά, και ίσως το πλέον επίκαιρο λόγω πανδημίας και συνακόλουθης εκτεταμένης τηλεργασίας, είναι η προσαρμογή επιχειρήσεων και εργαζομένων, στο νέο ψηφιακό περιβάλλον.
Η ψηφιακή προσαρμογή δεν εξαντλείται στις επενδύσεις σε υποδομές και εξοπλισμό. Εξίσου κρίσιμη είναι και η ψηφιακή προσαρμογή των εργαζομένων αλλά και των συστημάτων οργάνωσης της εργασίας. Τα στοιχεία αυτά είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους, αλλά και με τις τεχνολογικές εξελίξεις που αλλάζουν διάφορες πτυχές της εργασίας. Κυριότερη εξ αυτών είναι η ‘διεύρυνση’, ο επαναπροσδιορισμός, του όρου «τόπος εργασίας». Η δυνατότητα προσαρμογής, ολόκληρου του παραγωγικού συστήματος σε αυτά τα δεδομένα, εξαρτάται από τη διαρκή βελτίωση των γνώσεων και ικανοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού, και τον καλά οργανωμένο διάλογο σε επιχειρησιακό κυρίως επίπεδο, που θα προσδώσουν στο ανθρώπινο δυναμικό, την αξία που του αναλογεί και βελτιώσει, τόσο την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων όσο και την ποιότητα, και τις συνθήκες, της εργασίας.
Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία, αποσκοπεί στην ευαισθητοποίηση και κατανόηση των ευκαιριών και προκλήσεων του ψηφιακού μετασχηματισμού και στον από κοινού ορισμό ολοκληρωμένου πλαισίου δράσης. Μέσω της Συμφωνίας, επιχειρήσεις, εργαζόμενοι, και οι εκπρόσωποί τους, ενθαρρύνονται, καθοδηγούνται και υποστηρίζονται, για να σχεδιάσουν μέτρα για την αξιοποίηση των ευκαιριών, μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση στην ενσωμάτωση της ψηφιακής τεχνολογίας στον κόσμο της εργασίας, και την ενθάρρυνση ανάπτυξης μιας εταιρικής σχέσης μεταξύ εργοδοτών, εργαζομένων και εκπροσώπων τους.
Α. Το ευρωπαϊκό πλαίσιο διαλόγου
Ο αντίκτυπος των αλλαγών και οι προκλήσεις στις εργασιακές σχέσεις δεν αφορά μόνο την ελληνική οικονομία και κοινωνία αλλά το σύνολο των ευρωπαϊκών χωρών και την διεθνή κοινωνία. Η συνεχής διαβούλευση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, στην οποία συμμετέχει ενεργά ο ΣΕΒ, ως προς «το μέλλον της εργασίας» είναι από τις βασικές προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τον Ιούνιο του 2020 ανακοινώθηκε η Ευρωπαϊκή Συμφωνία – πλαίσιο για την ψηφιοποίηση, η οποία υπεγράφη από εκπροσώπους εργοδοτών και εργαζομένων που καλύπτουν το σύνολο του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Η συμφωνία αυτή είναι επιστέγασμα μιας εκτεταμένης διαβούλευσης η οποία ξεκίνησε στις 25 Ιουνίου 2019 και διήρκεσε σχεδόν 9 μήνες. Αποτυπώνει μία κοινά συμφωνημένη διαδικασία ως τον καταλληλότερο τρόπο εφαρμογής της, καθώς επίσης και τα θέματα που πρέπει να συζητηθούν και να ληφθούν υπόψιν ως μέρος της. Παράλληλα, αν και η διαδικασία ξεκίνησε πολύ πριν τη πανδημία του COVID-19, οι σημερινές συνθήκες την έχουν καταστήσει εξαιρετικά επίκαιρη.
Β. Τα βασικά σημεία της Ευρωπαϊκής συμφωνίας
Οι απαραίτητες δεξιότητες στην ψηφιακή εποχή, οι συνθήκες εργασίας, οι διαμορφούμενες εργασιακές σχέσεις καθώς και οι αλλαγές στην οργάνωση της εργασίας είναι στον πυρήνα της Συμφωνίας.
Προβλέπει μέτρα που μπορούν να αξιοποιηθούν από εργοδότες και εργαζόμενους, σύμφωνα με τις συγκεκριμένες ανάγκες τους και ανάλογα με τις περιστάσεις, για να μεγιστοποιήσουν ευκαιρίες και να αντιμετωπίσουν προκλήσεις σε πολύ συγκεκριμένα θέματα όπως οι ψηφιακές δεξιότητες και η διασφάλιση της απασχόλησης, η τεχνητή νοημοσύνη και η εφαρμογή της αρχής του ελέγχου από τον άνθρωπο, ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και η επιτήρηση καθώς και οι τρόποι σύνδεσης και αποσύνδεσης με το εργασιακό περιβάλλον.
Ενθαρρύνει τα μέρη να αναπτύξουν στρατηγικές ψηφιακού μετασχηματισμού των επιχειρήσεων που θα υποστηρίζουν την απασχόληση και αναγνωρίζει τη δέσμευση των εργοδοτών για χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών με θετικό τρόπο για τη βελτίωση της καινοτομίας και της παραγωγικότητας, τη διασφάλιση της απασχόλησης και τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας. Από πλευράς των εργαζομένων, η δέσμευση αφορά στην υποστήριξη της ανάπτυξης και της επιτυχίας των επιχειρήσεων με αναγνώριση του ρόλου των ψηφιακών τεχνολογιών στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων. Τέλος, ως πολύ σημαντικό θέμα για τη διεξαγωγή του κοινωνικού διαλόγου, προβλέπεται ότι πρέπει να λαμβάνονται κάθε φορά υπόψη οι ρόλοι και οι ευθύνες των εμπλεκομένων ανάλογα με τις εθνικές, κλαδικές ή επιχειρησιακές καταστάσεις και τα διαφορετικά τοπικώς ισχύοντα συστήματα/ρυθμίσεις των εργασιακών σχέσεων. Τα συμβαλλόμενα μέρη δεσμεύονται να προωθήσουν τα κατάλληλα εργαλεία και μέτρα να αναλάβουν πρωτοβουλίες και κοινές δράσεις για την επιτυχή εφαρμογή της σύμφωνα πάντα με την τοπικά ισχύουσα νομοθεσία. Για τα τρία πρώτα χρόνια ισχύος της συμφωνίας προβλέπεται ετήσια υποβολή εκθέσεων που αφορούν την παρακολούθηση της εφαρμογής, ενώ προβλέπεται δυνατότητα επανεξέτασης της συμφωνίας μετά από 5 χρόνια εφόσον το ζητήσει ένα από τα συμβαλλόμενα μέρη.
Γ. Σημαντική βελτίωση, στην παράμετρο του Δείκτη «ανθρώπινο κεφάλαιο», ο οποίος συνδέεται άμεσα με την Ευρωπαϊκή συμφωνία –πλαίσιο, στον δείκτη ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας (DESI)
Η χώρα μας όπως φαίνεται και από την πρόσφατα δημοσιευμένη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για αναφορικά με την πρόοδο των χωρών στην ψηφιακή ανταγωνιστικότητα, επί συνόλου 28 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατατάσσεται στην 27η θέση. Παρά την εξαιρετικά χαμηλή θέση της χώρας μας (27η στις 28) στον Δείκτη ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας (DESI) 2020 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάνει ιδιαίτερη αναφορά σε μία σειρά από ψηφιακές πρωτοβουλίες που έχει αναλάβει η χώρα το τελευταίο διάστημα, χάρη στις οποίες επιταχύνθηκε ο ρυθμός του ψηφιακού μετασχηματισμού. Ειδικότερα ως προς το Δείκτη «Ανθρώπινο Κεφάλαιο» που συνδέεται με την Ευρωπαϊκή Συμφωνία, η Ελλάδα καταγράφει βελτίωση και για πρώτη φορά μάλιστα το ποσοστό των ατόμων που έχουν βασικές ψηφιακές δεξιότητες είναι μεγαλύτερο από το 50%.
Δ. Τι χρειάζεται να γίνει – επόμενα βήματα
Η Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας του 2018, στο άρθρο 5, προβλέπει την ανάληψη πρωτοβουλιών για την αναζωογόνηση του κοινωνικού διαλόγου και την αντιμετώπιση υπαρκτών προβλημάτων του κόσμου της παραγωγής και της εργασίας. Ειδικότερα προβλέπει ότι τα συμβαλλόμενα μέρη θα συστήσουν κοινές τεχνικές ομάδες μελέτης και θα αναλάβουν κοινά έργα για τα θέματα του «μέλλοντος της εργασίας» και την επαγγελματική κατάρτιση. Δυστυχώς η πρόβλεψη αυτή της ΕΓΣΣΕ δεν έχει αξιοποιηθεί επαρκώς μέχρι σήμερα.
Η από 29 Δεκεμβρίου 2020 πρόσκληση της ΓΣΕΕ προς τους κοινωνικούς εταίρους για την υπογραφή της επόμενης ΕΓΣΣΕ, αποτελεί ένα νέο παράθυρο ευκαιρίας για την εξειδίκευση αυτών των θεμάτων και τον προσδιορισμό συγκεκριμένων δράσεων για το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα. Η υπογεγραμμένη Ευρωπαϊκή συμφωνία-πλαίσιο για την ψηφιοποίηση αποτελεί έναν ιδιαίτερα δομημένο οδηγό που μπορεί να υποστηρίξει τις διαδικασίες διαλόγου για τα σχετικά θέματα σε όλα τα επίπεδα (εθνικό, κλαδικό, επιχειρησιακό). Για τον ΣΕΒ, η απαραίτητη ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας θα επιτευχθεί μέσω της ανάκαμψης των επιχειρήσεων, της βελτίωσης των γνώσεων και δεξιοτήτων των εργαζομένων και της μέγιστης δυνατής διασφάλισης της απασχόλησης στις σημερινές συνθήκες, και προτείνεται οι σχετικές διαπραγματεύσεις να οδηγήσουν στην υιοθέτηση της συμφωνίας κατ’ αρχάς σε εθνικό επίπεδο.
