Οι προκλήσεις της πρακτικής άσκησης των φοιτητών
Άρθρο κ. Ζήση Μανούζα, Policy Analyst, Ανάπτυξη Ανθρώπινου Κεφαλαίου ΣΕΒ, στην ιστοσελίδα Powergame
Σύμφωνα με την Eurostat, η Ελλάδα κατέχει τα θλιβερά πρωτεία στην ανεργία των νέων αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Φυσικά, η σφοδρή και πολυετής οικονομική κρίση που έπληξε τη χώρα συνέβαλε καθοριστικά στην εκτόξευση της ανεργίας, όχι μόνο για τη συγκεκριμένη πληθυσμιακή ομάδα, αλλά για το σύνολο του εργατικού δυναμικού. Ωστόσο, ακόμη και πριν από την εκδήλωση της κρίσης, η Ελλάδα κατέγραφε σταθερά ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας μεταξύ των νέων πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Επομένως, ένα μέρος της εξήγησης για τις δυσκολίες μετάβασης των νέων από την εκπαίδευση στην απασχόληση πρέπει να αναζητηθεί σε διαρθρωτικής φύσεως παράγοντες. Μεταξύ αυτών ενδεικτικά αναφέρονται η αναντιστοιχία μεταξύ ζητούμενων και προσφερόμενων γνώσεων και δεξιοτήτων, η προσφορά θέσεων εργασίας χαμηλής εξειδίκευσης και η έλλειψη της απαιτούμενης εργασιακής εμπειρίας. Όσον αφορά την τελευταία, ειδικότερα, σε έρευνα που πραγματοποίησε ο ΣΕΒ μεταξύ 831 μεγάλων επιχειρήσεων της μεταποίησης, η έλλειψη της απαιτούμενης εργασιακής εμπειρίας αναδείχθηκε ως ο δεύτερος σημαντικότερος λόγος για τον οποίο οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται στην πλήρωση των κενών θέσεων εργασίας τους.
Πώς αντιμετωπίζεται, λοιπόν, αυτό το φαινομενικά οξύμωρο πρόβλημα; Πώς θα διευκολυνθεί η μετάβαση των νέων αποφοίτων στην αγορά εργασίας, όταν αντικειμενικά δεν διαθέτουν την απαιτούμενη εργασιακή εμπειρία; Ένας αναβαθμισμένος θεσμός πρακτικής άσκησης στη διάρκεια των σπουδών μπορεί να αμβλύνει αυτήν την αντίφαση, παρέχοντας στους φοιτητές πολύτιμη εργασιακή εμπειρία και λειτουργώντας κατ’ ουσίαν ως γέφυρα για τη μετάβασή τους από την εκπαίδευση στην απασχόληση. Η πρακτική άσκηση προσφέρει στους φοιτητές την ευκαιρία να εφαρμόσουν στην πράξη και σε πραγματικό επιχειρηματικό περιβάλλον τις θεωρητικές και επιστημονικές γνώσεις που απέκτησαν στις σπουδές τους και να καλλιεργήσουν χρήσιμες οριζόντιες και τεχνικές δεξιότητες. Παράλληλα οι επιχειρήσεις, μέσα από την προσφορά θέσεων πρακτικής άσκησης, δημιουργούν μια δεξαμενή «ταλέντων», που θα αποτελέσουν τα μελλοντικά στελέχη τους, και ενισχύουν τη φήμη τους ως εργοδότες.
Παρά τα αδιαμφισβήτητα και αμοιβαία δυνητικά οφέλη της, η πρακτική άσκηση, όπως εφαρμόζεται σήμερα στα ελληνικά Πανεπιστήμια, δεν ανταποκρίνεται επαρκώς στην αποστολή της. Η έρευνα που διενήργησε ο ΣΕΒ για την πρακτική άσκηση κατέδειξε τις αποκλίσεις που εντοπίζονται ανάμεσα στις προτιμήσεις των επιχειρήσεων και στο τοπίο της πρακτικής άσκησης, όπως έχει σήμερα διαμορφωθεί στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι επιχειρήσεις ενδιαφέρονται κυρίως για πρακτική άσκηση με υποχρεωτικό χαρακτήρα, ικανή χρονική διάρκεια – εξάμηνη κατά προτίμηση –, ευέλικτη ως προς την περίοδο υλοποίησης και με σταθερή χρηματοδότηση, που δεν θα εξαρτάται από τη διαθεσιμότητα των πόρων του ΕΣΠΑ. Σήμερα, όμως, η πρακτική άσκηση στα ελληνικά Πανεπιστήμια είναι κατά κανόνα προαιρετική και δεν διαρκεί περισσότερο από 1-2 μήνες – απόρροια σε μεγάλο βαθμό της πρόσφατης ενσωμάτωσης των ΤΕΙ στα Πανεπιστήμια. Το δε χρονικό διάστημα των 1-2 μηνών που διαρκεί, είναι βέβαιο ότι δεν επιτρέπει στους ασκούμενους να εξοικειωθούν επαρκώς με τη λειτουργία και τις απαιτήσεις του πραγματικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος, αλλά ούτε και στις επιχειρήσεις να επενδύσουν ουσιαστικά στη διαδικασία. Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι σε ορισμένες από τις κατευθύνσεις σπουδών που συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον των επιχειρήσεων, όπως είναι η πληροφορική και οι επιστήμες μηχανικής, η προαιρετική και μικρής διάρκειας πρακτική άσκηση έχει ακόμα υψηλότερη παρουσία. Όσον αφορά την περίοδο υλοποίησης της πρακτικής άσκησης, η έρευνα έδειξε ότι υλοποιείται κυρίως κατά τους θερινούς μήνες, γεγονός που στερεί από το θεσμό την απαιτούμενη ευελιξία και υπονομεύει την αποτελεσματικότητά του, καθώς δεν λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες και οι συνθήκες λειτουργίας των επιχειρήσεων κατά τη συγκεκριμένη περίοδο. Τέλος, η ισχυρή εξάρτηση της χρηματοδότησης από το ΕΣΠΑ, η οποία χαρακτηρίζει σήμερα την πρακτική άσκηση στα περισσότερα Πανεπιστήμια, υποδηλώνει την απουσία ενός σταθερού πλαισίου χρηματοδότησης – ενός πλαισίου που θα εγγυάται τη συνεχή και απρόσκοπτη λειτουργία του θεσμού σε βάθος χρόνου και τη δυνατότητα αναγκαίου προγραμματισμού των επιχειρήσεων για την προσφορά επαρκών σε αριθμό και διάρκεια θέσεων πρακτικής άσκησης.
Ο ΣΕΒ, έχοντας επίγνωση των πολλαπλών ωφελειών που συνεπάγεται ένας αναβαθμισμένος θεσμός πρακτικής άσκησης, καθώς και των αποκλίσεων που αναφέρονται παραπάνω, έχει αναλάβει πρωτοβουλία προκειμένου να στηρίξει έμπρακτα την αναβάθμιση του θεσμού. Σε αυτό το πλαίσιο, διεξήγαγε έρευνα με σκοπό αφενός να αποτυπώσει τις απόψεις και προτάσεις των επιχειρήσεων για την ενίσχυση του θεσμού και αφετέρου να χαρτογραφήσει το υφιστάμενο τοπίο της πρακτικής άσκησης. Ακολούθως, και με επίκεντρο τα ευρήματα της έρευνας, διοργάνωσε διαδικτυακή εκδήλωση-συζήτηση με τη συμμετοχή εκπροσώπων από την επιχειρηματική και την ακαδημαϊκή κοινότητα. Στην εκδήλωση επιβεβαιώθηκε η σημασία και η αναγκαιότητα αναβάθμισης του θεσμού της πρακτικής άσκησης, με πρώτο και απαραίτητο βήμα τη δημιουργία ενός σταθερού και συστηματικού διαύλου επικοινωνίας μεταξύ Πανεπιστημίων και επιχειρήσεων. Η πρακτική άσκηση πρέπει να αποτελέσει πεδίο γόνιμης συνεργασίας, προκειμένου να αναβαθμιστεί σε έναν πραγματικά ωφέλιμο θεσμό για την ενίσχυση της απασχόλησης των νέων και του ανθρώπινου δυναμικού των επιχειρήσεων.
