Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και ESG: Πρόκληση και ευκαιρία τα νέα μοντέλα εταιρικής υπευθυνότητας και διακυβέρνησης
Άρθρο κας Αθηνάς Βουνάτσου, Senior Advisor του Τομέα Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος & Ρυθμιστικών Πολιτικών ΣΕΒ, στο One Voice
Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (ΕΚΕ ή CSR), η διεξαγωγή δηλαδή της επιχειρηματικής δραστηριότητας σε όφελος όλων των συμμέτοχων της επιχείρησης (μετόχων, εργαζομένων, καταναλωτών, κοινωνίας) θεωρείται ισοδύναμη με το δικαίωμα του ευρωπαίου πολίτη να αναμένει από τις επιχειρήσεις την επίδειξη σεβασμού απέναντι στην κοινωνία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το περιβάλλον.
Για τις εισηγμένες επιχειρήσεις ωστόσο, μια σαφώς προσδιορισμένη και υποχρεωτικής εφαρμογής έννοια κυριαρχεί της, εθελοντικά τηρούμενης, ΕΚΕ: Η εταιρική διακυβέρνηση, η υποχρέωση δηλαδή των διοικήσεων να ενεργούν με τρόπο που διασφαλίζει το συμφέρον των μετόχων από επιδιώξεις προσωπικών συμφερόντων των διοικούντων.
Μόνο των μετόχων; Όχι πια
Οι επιπτώσεις των εταιρικών πρακτικών στην κοινωνία και το περιβάλλον και τα περιστατικά κακής εταιρικής διακυβέρνησης προκάλεσαν την ευαισθητοποίηση των πολιτών, ειδικά των εκπροσώπων της γενιάς των millennials[1] , προσέλκυσαν το ενδιαφέρον εργαζομένων, καταναλωτών[2] και επενδυτών και οδήγησαν στο σχεδιασμό ολοένα αυστηρότερων ενωσιακών κανόνων για έλεγχο από τις ίδιες τις επιχειρήσεις ακόμη και των πρακτικών που εφαρμόζουν οι προμηθευτές τους, συντελώντας έτσι σε μια τεκτονική μετατόπιση του σκοπού της εταιρικής διακυβέρνησης:
Από την προστασία των συμφερόντων των μετόχων (shareholders) στην προστασία των συμφερόντων όλων των πιθανών ενδιαφερομένων μερών (stakeholders) συμπεριλαμβανομένης της κοινωνίας και του πλανήτη, κατά τρόπο που να συμπλέκεται με την ΕΚΕ και να την ενσωματώνει, καταλήγοντας σε αυτό που θα λέγαμε «περιβαλλοντική, κοινωνική και εταιρική διακυβέρνηση», ή όπως έχει επικρατήσει, «ESG».
Μέχρι και την έναρξη της πανδημίας, οι επιχειρήσεις παγκοσμίως ανταποκρίθηκαν στα νέα αυτά δεδομένα, με το 90% των εταιρειών του δείκτη S&P 500 να δημοσιεύει το 2019 έκθεση CSR τη στιγμή που το αντίστοιχο ποσοστό το 2011 ήταν μόλις 20%[3] . Ο Covid-19 όμως, τουλάχιστον για την πλειοψηφία των επιχειρήσεων, έθεσε την επιβίωση της εταιρείας ως πρώτη προτεραιότητα ενώ μόνο για κολοσσούς, όπως οι Apple, Google, Amazon κ.ά η υλοποίηση πολιτικών με κοινωνικά θετικό αντίκτυπο δεν αποτέλεσε ιδιαίτερη πρόκληση[4] .
Η ελληνική αγορά – Έρευνα ΣΕΒ
Στην ελληνική αγορά, σύμφωνα με την ετήσια έρευνα του ΣΕΒ «Ο Σφυγμός του Επιχειρείν», καταγράφεται ένα εντυπωσιακό 73,8% που δηλώνει ότι δεν αναλαμβάνει δράσεις ΕΚΕ ενώ για το υπόλοιπο 26,2%, κύριες τέτοιες δράσεις σχετίζονται με την κοινωνική συνοχή (46,3%), την υγεία (26,2%), το περιβάλλον (22,2%) και τον πολιτισμό (20,9%).
Το έλλειμα αυτό αποτυπώνεται και σε σχετική μελέτη του ΕΚΠΑ για το ESG στο Χρηματιστήριο Αθηνών, όπου φαίνεται ότι οι εταιρείες ανταποκρίνονται σε αρκετά θέματα κοινωνικής φύσεως, με μεγάλο ωστόσο χώρο για βελτίωση τόσο εντός της επιχείρησης όσο και στις σχέσεις τους με την τοπική κοινωνία ενώ η μεγαλύτερη τήρηση των κριτηρίων αφορά στη διάσταση της εταιρικής διακυβέρνησης με διαφορά από τα κριτήρια του περιβάλλοντος και της κοινωνίας. Πού οφείλεται όμως αυτή η αντίθεση; Ενδεχομένως, στην δυσκολία διαχείρισης των επιπτώσεων της πανδημίας που για μεν το 40% των μεγάλων επιχειρήσεων δεν φαίνεται να αποτελεί σοβαρότερο πρόβλημα από την οικονομική κρίση, όμως για το 70,8% και το 56,8% των Μικρών και Πολύ Μικρών επιχειρήσεων αντίστοιχα, θεωρείται πολύ πιο δύσκολα διαχειρίσιμη.
Το νέο μοντέλο διοίκησης και διακυβέρνησης
Η νέα πραγματικότητα όμως είναι εδώ: Οι επενδυτές ψάχνουν επιχειρήσεις με κουλτούρα σωστής εταιρικής διακυβέρνησης, λιγότερο εκτεθειμένες σε ρίσκο οικονομικής κακοδιαχείρισης ή και περιπτώσεις απάτης που αυξάνει τον επενδυτικό κίνδυνο. Οι καταναλωτές αναζητούν και παραμένουν πιστοί σε επιχειρήσεις με αποδεδειγμένη δράση σε κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα. Και οι εργαζόμενοι προσελκύονται από επιχειρήσεις με παραγωγικό και θετικό εργασιακό περιβάλλον.
Ακόμη και σε καιρούς κρίσης και προκλήσεων, όταν η εμπιστοσύνη της κοινωνίας είναι ο μόνος τρόπος να προχωρήσει κανείς μπροστά, η διατήρηση του καλού ονόματος, της φήμης και της αξιοπιστίας μιας επιχείρησης είναι συνώνυμο επιβίωσης. Με άλλα λόγια, οι επιχειρήσεις που θα αντιληφθούν σωστά και θα επενδύσουν στην αποτελεσματική εφαρμογή και διαχείριση του ESG κόβουν δρόμο στον ανταγωνισμό και αποκτούν διατηρήσιμο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, με διακριτό κοινωνικό αποτύπωμα.
- Στις ΗΠΑ, μετά το κίνημα #metoo οι “millennial” επενδυτές σε ποσοστό 41% δηλώνουν ότι καταβάλουν σημαντική προσπάθεια να καταλάβουν τις πρακτικές ΕΚΕ μιας εταιρείας συγκριτικά με το αντίστοιχο ποσοστό 27% της γενιάς X και 16% των baby boomers.
- Σύμφωνα με την έρευνα «The Nielsen Global Survey of Corporate Social Responsibility and Sustainability 2015», πάνω από 50% των καταναλωτών είναι πρόθυμοι να πληρώσουν για ένα προϊόν ή υπηρεσία όταν η επιχείρηση που το παρέχει θέτει τη βιωσιμότητα ως προτεραιότητα.
- What Is a CSR Report & Why Is It Important? (hbs.edu)
- https://www.weforum.org/agenda/2020/03/coronavirus-and-corporate-social-innovation/
