Στο επίκεντρο ο χωροταξικός σχεδιασμός
Άρθρο κ. Γιάννη Λαϊνά, Senior Advisor, Τομέας Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος και Ρυθμιστικών Πολιτικών ΣΕΒ, στο περιοδικό Μετάδοση Ισχύος (Αύγουστος 2023)
Η έως τώρα εφαρμογή ολοκληρωμένου χωροταξικού σχεδιασμού στη χώρα, επιβεβαιώνει τον κρίσιμο ρόλο που κατέχει τόσο στη βιώσιμη ανάπτυξη συγκεκριμένων τομέων και κλάδων παραγωγής (πχ. ανάπτυξη του τομέα των ΑΠΕ μετά την έγκριση του οικείου Χωροταξικού το 2008) όσο και στην απρόσκοπτη υλοποίηση στόχων που τίθενται στο πλαίσιο πολιτικών με χωρικές επιδράσεις. Μεταξύ άλλων: πολιτικές για την προστασία του περιβάλλοντος, την κλιματική αλλαγή, την ενεργειακή μετάβαση, τη βιομηχανική ανάπτυξη, την περιφερειακή ανάπτυξη, τις υποδομές κλπ.
Η επιτυχία των νέων Χωροταξικών Πλαισίων στους τομείς των ΑΠΕ και της Βιομηχανίας-Εφοδιαστικής, θα εξαρτηθεί, μεταξύ άλλων παραγόντων, και από το επίπεδο ευελιξίας, προσαρμοστικότητας και ενσωμάτωσης στο σχεδιασμό, όλων των σημαντικών εξελίξεων που σημειώνονται το τελευταίο διάστημα στις πολιτικές με χωρικές εξαρτήσεις. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται να δοθεί σε ορισμένες εμβληματικές ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες που αφορούν στην ενέργεια, το κλίμα και εν γένει στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Ειδικότερα:
Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο ΑΠΕ
Στο πλαίσιο του έργου για την αναθεώρηση του ΕΧΠ για τις ΑΠΕ, απαιτείται να ληφθεί υπόψη η ατζέντα πολιτικής που προωθείται σε επίπεδο ΕΕ αναφορικά με την αύξηση της χρήσης ΑΠΕ, την κλιματική ουδετερότητα και ενεργειακή αυτονομία, προκειμένου να διασφαλιστεί η δυνατότητα υλοποίησης συγκεκριμένων έργων στο χώρο. Συγκεκριμένα:
- σχέδιο Repower EU για την ενεργειακή αυτονομία της ΕΕ (COM(2022) 230 final), όπου περιέχονται νέες προτάσεις για την τροποποίηση της Οδηγίας 2018/2001 για τις ΑΠΕ με αναθεωρημένους στόχους για την αύξηση του μεριδίου της ενέργειας από ΑΠΕ στο 45% έως το 2030,
- δέσμη μέτρων Fit for 55 για την επίτευξη των κλιματικών στόχων της ΕΕ, όπου μεταξύ άλλων προωθείται η αναθεώρηση του Κανονισμού για τη χρήση της γης, την αλλαγή στη χρήση της γης και τη δασοπονία (LULUCF), την ενεργειακή απόδοση κτιρίων και άλλες εμβληματικές δράσεις, που είναι σκόπιμο να ληφθούν υπόψη,
- Σύσταση της 18.05.2022 της Επιτροπής για την επιτάχυνση των ΑΠΕ όπου μεταξύ άλλων προβλέπεται η υποχρέωση καθορισμού περιοχών προτεραιότητας ΑΠΕ (renewable go-to areas) και η απομάκρυνση από το μοντέλο καθορισμού ζωνών αποκλεισμού ΑΠΕ, εξελίξεις που θα πρέπει επίσης να ενσωματωθούν στον σχεδιασμό,
- Ανακοίνωση (C(2020) 7730 final) που αφορά στην καθοδήγηση της Επιτροπής για τις εγκαταστάσεις αιολικής ενέργειας σε περιοχές προστασία της φύσης,
- αναθεωρημένο ΕΣΕΚ με τους νέους -προς οριστικοποίηση- στόχους ανά τεχνολογία ΑΠΕ για τους οποίους θα πρέπει να διασφαλιστεί η δυνατότητα υλοποίησής τους στο χώρο.
Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο Βιομηχανίας
Αντίστοιχα, στο υπό αναθεώρηση ΕΧΠ για τη Βιομηχανία, κρίνεται σκόπιμο να υπάρξει ένα αυξημένο επίπεδο συντονισμού με τις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες που διαμορφώνουν ένα νέο πλαίσιο στρατηγικής για την ανάπτυξη του τομέα. Μεταξύ άλλων αναφερόμαστε στα εξής:
- επικαιροποιημένη Βιομηχανική Στρατηγική (COM(2021) 350 final) όπου δίδεται έμφαση στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση παράλληλα με την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων και την προώθηση της Στρατηγικής Αυτονομίας της Ένωσης,
- Βιομηχανικό Σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας για την εποχή των μηδενικών καθαρών εκπομπών (COM(2023)62 final) προκειμένου να αντιμετωπιστούν εγκαίρως ζητήματα που συνδέονται με την εφαρμοσιμότητα επιμέρους προβλέψεων στο χώρο,
- υπό οριστικοποίηση Κανονισμό για τις βιομηχανίες παραγωγής προϊόντων/τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών (Net Zero Industry Act- COM (2023) 161 final), όπου ορίζονται ειδικές δεσμεύσεις για το πλαίσιο σχεδιασμού που είναι απαραίτητο να ενσωματωθούν στο νέο χωροταξικό (Article 8-Planning).
Αυξημένος συντονισμός και διασφάλιση υλοποίησης μεσοπρόθεσμων αλλά και μακροπρόθεσμων στόχων.
Για τον ΣΕΒ, ένα ολοκληρωμένο και σύγχρονο πλαίσιο χωροταξικού σχεδιασμού μπορεί να συμβάλλει στην απλοποίηση της πολυπλοκότητας και στην υποστήριξη της εφαρμογής σύνθετων πολιτικών μετάβασης πχ. για την ενέργεια και τις ΑΠΕ, το κλίμα, τη στρατηγική αυτονομία, την προστασία του περιβάλλοντος.
Στην κατεύθυνση αυτή, με αισιοδοξία αντιμετωπίζεται το γεγονός πολλές από τις τρέχουσες δράσεις, ενσωματώνουν τις προτάσεις της υπεύθυνης επιχειρηματικότητας όπως: ο εκσυγχρονισμός του συστήματος χωρικού σχεδιασμού, τα νέα κίνητρα χωροθέτησης σε οργανωμένους υποδοχείς, ο μηχανισμός επίλυσης συγκρούσεων χρήσεων γης και η αντικατάσταση της ταξινόμησης των βιομηχανικών δραστηριοτήτων σε βαθμούς όχλησης από μία νέα περιβαλλοντική κατάταξη βάσει σύγχρονων κριτηρίων.
Απαιτείται ωστόσο ένα αυξημένο επίπεδο συντονισμού, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι χωρικές κατευθύνσεις και οι ρυθμίσεις σχεδιασμού, θα εξυπηρετούν εξίσου μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους, χωρίς να αποκλείουν τυχόν άλλους, νέους φιλόδοξους προγραμματισμούς που σήμερα δεν είναι δυνατόν να ληφθούν υπόψη.
Το έργο της αναθεώρησης των χωροταξικών πλαισίων, είναι από τα πιο σύνθετα, φιλόδοξα και απαιτητικά εγχειρήματα των τελευταίων ετών που απαιτεί περαιτέρω υποστήριξη από όλους τους εμπλεκόμενους στο σχεδιασμό φορείς, προκειμένου να μην χαθεί η μοναδική ευκαιρία που διανοίγεται για την προαγωγή της βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης των παραγωγικών δραστηριοτήτων της χώρας.
