15 έτη Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο Βιομηχανίας
Άρθρο κ. Γιάννη Λαϊνά, Senior Advisor ΣΕΒ, Τομέας Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος και Ρυθμιστικών Πολιτικών, στη Ναυτεμπορική
Τον Απρίλιο του 2024 συμπληρώνονται 15 έτη από τη θεσμοθέτηση του πρώτου Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου Βιομηχανίας (ΕΧΠ-Β), το οποίο αποτελεί έως σήμερα το βασικό θεσμικό κείμενο για τη χωρική οργάνωση και ανάπτυξη του τομέα της μεταποίησης σε εθνική κλίμακα.
Για τον ΣΕΒ, το συγκεκριμένο Σχέδιο έχει ιδιαίτερη αξία για την προαγωγή της βιώσιμης ανάπτυξης και την ταυτόχρονη προάσπιση της ασφάλειας δικαίου των βιομηχανικών δραστηριοτήτων, καθώς μέσω αυτού επιτεύχθηκε για πρώτη φορά και με συντονισμένο τρόπο, η κάλυψη βασικών συνταγματικών απαιτήσεων για ολοκληρωμένο χωροταξικό σχεδιασμό.
Εξίσου σημαντική κρίνεται η συμβολή και η επίδραση του ΕΧΠ-Β στον εξορθολογισμό και εκσυγχρονισμό του ευρύτερου αδειοδοτικού πλαισίου αλλά και της βιομηχανικής πολιτικής της χώρας. Μεταξύ άλλων θεσμικών καινοτομιών, στο ΕΧΠ-Β δόθηκαν για πρώτη φορά κατευθύνσεις πολιτικής για ορισμένες εμβληματικές ρυθμιστικές παρεμβάσεις που υλοποιήθηκαν μέχρι προσφάτως (ενδεικτικά):
- η αναμόρφωση του συστήματος οργανωμένων υποδοχέων των ΒΙΠΕ, ΒΕΠΕ, παράλληλα με την εισαγωγή νέων εννοιών όπως οι υποδοχείς εξυγίανσης και οι Μεμονωμένες Μεγάλες Μονάδες (μετέπειτα νέο πλαίσιο χωροθέτησης-οργάνωσης Επιχειρηματικών Πάρκων),
- η ειδική διαδικασία χωροθέτησης για επενδύσεις μείζονος σημασίας για την εθνική οικονομία (μετέπειτα θεσμός των ΕΣΧΑΣΕ),
- ο εκσυγχρονισμός της ταξινόμησης των βιομηχανικών δραστηριοτήτων σε βαθμούς όχλησης (μετέπειτα αντιστοίχιση με τις αναμορφωμένες περιβαλλοντικές κατηγορίες Α1, Α2 και Β).
Παρά τις σημαντικές αλλαγές, είναι γεγονός ότι μέχρι το 2022, έτος κατά το οποίο εκκίνησε η τρέχουσα μελέτη αξιολόγησης-αναθεώρησης του ΕΧΠ-Β, δεν είχε διεξαχθεί κάποια επίσημη αξιολόγηση της εφαρμογής του Πλαισίου (η κείμενη νομοθεσία προβλέπει σχετικές διαδικασίες κάθε 5 έτη). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη συσσώρευση κρίσιμων ζητημάτων, τα οποία θα πρέπει να μεταχειριστεί το αναμορφωμένο χωροταξικό πλαίσιο.
Οι διαδικασίες αναμόρφωσης του Πλαισίου που αυτή τη στιγμή είναι σε εξέλιξη, παρουσιάζουν πολλαπλές προκλήσεις, καθώς θα πρέπει να ενσωματωθούν στο σχεδιασμό κρίσιμες -νεότερες- διαστάσεις που αφορούν, μεταξύ άλλων:
- την έγκαιρη θωράκιση & προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή: ενσωμάτωση στο χωρικό σχεδιασμό της διάστασης της κλιματικής κρίσης με ειδικά μέτρα για την αποτελεσματική θωράκιση των περιοχών και των υποδομών που εξυπηρετούν τη βιομηχανία,
- την απρόσκοπτη υλοποίηση της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης στο χώρο: προσαρμογή των χωρικών κατευθύνσεων στις σύγχρονες επιταγές της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης του τομέα της βιομηχανίας μέσω και της διευκόλυνσης/εκσυγχρονισμού του πλαισίου εγκατάστασης, όπως εξάλλου προβλέπεται και στο πρόσφατο Βιομηχανικό Σχέδιο Πράσινης Συμφωνίας (πχ.περιοχές προτεραιότητας για την εγκατάσταση της βιομηχανίας τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών),
- την προαγωγή βιομηχανικών οικοσυστημάτων & τομέων ενωσιακής προτεραιότητας: περαιτέρω προώθηση και υποστήριξη μέσω ειδικών χωροθετικών και οργανωτικών κινήτρων των βιομηχανικών οικοσυστημάτων και των στρατηγικών τομέων στους οποίους η ΕΕ έχει εξαρτήσεις, στο πλαίσιο της νέας Ευρωπαϊκής Βιομηχανικής Στρατηγικής και της στρατηγικής αυτονομίας,
- την επάρκεια τεχνικών υποδομών & δικτύων στις κατάλληλες θέσεις: ενίσχυση και συμπλήρωση υποδομών και δικτύων που συμβάλλουν στην ανταγωνιστικότητα και την υποστήριξη της βιομηχανικής δραστηριότητας συμπεριλαμβανομένων και του εξαγωγικού της χαρακτήρα (πχ. βιομηχανικοί λιμένες, πολυτροπικά δίκτυα μεταφορών, ενεργειακά δίκτυα κλπ.)
- την περαιτέρω προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων: ενίσχυση της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, του εδάφους και των υδάτων μέσα από την προώθηση της βιομηχανικής συμβίωσης και της κυκλικής οικονομίας σε οργανωμένους υποδοχείς, αλλά και του εκσυγχρονισμού του πλαισίου εγκατάστασης περιβαλλοντικών τεχνολογιών και συστημάτων περιβαλλοντικών υποδομών.
Φυσικά, από το νέο χωροταξικό δεν θα πρέπει να παραλειφθούν και άλλες κρίσιμες δράσεις που εκκρεμούν έως σήμερα, όπως: ο εκσυγχρονισμός της αδειοδότησης της μεταποίησης στην Αττική και η ενσωμάτωση στο σχεδιασμό του τομέα της Εφοδιαστικής λόγω των σημαντικών συμπληρωματικοτήτων που αναπτύσσει με τη μεταποίηση.
Επίσης, θα πρέπει να μελετηθούν προτάσεις για τη διασφάλιση της απρόσκοπτης υλοποίησης του Σχεδιασμού καθώς η εμπειρία δείχνει ότι επιμέρους κρίσιμες διατάξεις καταλείπουν ευρύτατης ευχέρειας κατά την εφαρμογή τους από τη Διοίκηση (πχ. άπρακτες προθεσμίες στο πλαίσιο των διαδικασιών αδειοδότησης).
Κλείνοντας, να σημειωθεί ότι ο ρόλος και η συμβολή του ΣΕΒ και της υπεύθυνης επιχειρηματικότητας στην προαγωγή του χωρικού σχεδιασμού και εν γένει της βιώσιμης χωρικής ανάπτυξης, είναι διαχρονικά καθοριστικής σημασίας. Πέρα από τη συμμετοχή στις διαδικασίες διαβούλευσης των θεσμικών κειμένων, ο ΣΕΒ και οι αρμόδιες Επιτροπές και Ομάδες Εργασίας (πχ. Χωροταξίας και Δικτύων, Αδειοδότησης έργων και δραστηριοτήτων κλπ.) μέσα από τη συμμετοχή τους στο Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξίας, στις νομοπαρασκευαστικές επιτροπές, σε επίσημα συμβούλια και ομάδες εμπειρογνωμόνων, υποβάλλουν ολοκληρωμένες προτάσεις πολιτικής, μελέτες και εμπειρογνωμοσύνες που αναδεικνύουν με τεκμηριωμένο τρόπο τόσο τα επιμέρους πεδία όσο και το ενδεδειγμένο πλαίσιο παρέμβασης.
Στο πλαίσιο αυτό, είναι αναγκαίο να εκκινήσει άμεσα ένας ουσιαστικός και συνεχής θεσμικός διάλογος για την υποστήριξη και προσαρμογή του Σχεδιασμού στις ανωτέρω σύγχρονες και πολλαπλές απαιτήσεις αλλά και προκλήσεις (χωρικές και αναπτυξιακές).
