Το ανθρώπινο δυναμικό ως προϋπόθεση ανάπτυξης, άρθρο του Policy Analyst του ΣΕΒ, κ. Κυριάκου Φιλίνη στην εφημερίδα “Πελοπόννησος,” 10/10/2019

Πραγματοποιήθηκε πρόσφατα με μεγάλη επιτυχία το 7ο Συνέδριο Περιφερειακής Ανάπτυξης στην Πάτρα. Μεταξύ άλλων συζητήθηκε η σημασία του ανθρώπινου δυναμικού και των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στην εποχή της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης.

Η ανάπτυξη και η αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού συνιστούν προϋποθέσεις για την οικονομική ανάπτυξη, τόσο σε περιφερειακό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Αυτό σημαίνει αφενός ότι τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης (αρχικής ή συνεχιζόμενης) θα πρέπει να εφοδιάζουν το ανθρώπινο δυναμικό με τις γνώσεις και τις δεξιότητες που είναι απαραίτητες στην εποχή της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης και αφετέρου ότι το ανθρώπινο δυναμικό θα πρέπει να αξιοποιείται με τον αποδοτικότερο δυνατό τρόπο. Ισχύουν οι προϋποθέσεις αυτές στην Ελλάδα;

Οσον αφορά την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού, τα τελευταία χρόνια αυξάνεται η συμμετοχή του πληθυσμού στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, γεγονός που θα μπορούσε να αξιολογηθεί θετικά, λαμβάνοντας υπόψη ότι το σύγχρονο περιβάλλον παραγωγής απαιτεί υψηλού επιπέδου γνώσεις και δεξιότητες. Όμως, η εξέλιξη αυτή δεν επαρκεί για την ανάπτυξη των γνώσεων και των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού, τις οποίες χρειάζονται οι σύγχρονες βιομηχανικές επιχειρήσεις, καθώς:

• Η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση σπάνια επιλέγεται από τους νέους και συνήθως δεν συνιστά πρώτη επιλογή.
• Το σύστημα εκπαίδευσης και κατάρτισης -ανεξαρτήτως βαθμίδας- δεν εφοδιάζει τους συμμετέχοντες με τις γνώσεις και ιδίως με τις δεξιότητες που είναι απαραίτητες σε ένα σύγχρονο περιβάλλον παραγωγής. Τη διαπίστωση αυτή επιβεβαιώνει έρευνα που πραγματοποίησε ο ΣΕΒ μεταξύ μεγάλων, κυρίως βιομηχανικών, επιχειρήσεων. Τα ευρήματα της έρευνας δείχνουν ότι το 36% των επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα συνολικά και το 39% εξ αυτών που δραστηριοποιούνται στη Δυτική Ελλάδα αντιμετωπίζει δυσκολίες στην κάλυψη κενών θέσεων εργασίας. Η δυσκολία αυτή οφείλεται κυρίως στην έλλειψη κατάλληλων δεξιοτήτων. Σημαντικές ελλείψεις διαπιστώνουν οι επιχειρήσεις στις γνώσεις και δεξιότητες του ανθρώπινου δυναμικού τους, σύμφωνα με τις απαντήσεις του 46% των επιχειρήσεων συνολικά και του 39% αυτών που δραστηριοποιούνται στη Δυτική Ελλάδα.
• Η συμμετοχή του ανθρώπινου δυναμικού σε προγράμματα διά βίου μάθησης είναι ιδιαίτερα χαμηλή. Αυτό σημαίνει ότι δεν επιτυγχάνεται επαρκώς η αναβάθμιση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού (upskilling), η οποία είναι απαραίτητη σε ένα περιβάλλον ραγδαίων τεχνολογικών αλλαγών.

Επιπλέον, το ανθρώπινο δυναμικό δεν αξιοποιείται αποδοτικά. Το 33% των πτυχιούχων της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης σε όλη την Ελλάδα και το 30% στη Δυτική Ελλάδα απασχολείται σε θέσεις εργασίας για την κάλυψη των οποίων απαιτούνται χαμηλότερου επιπέδου προσόντα. Παράλληλα, πολλοί απόφοιτοι της Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης απασχολούνται σε θέσεις εργασίας που δεν ανήκουν στο γνωστικό πεδίο των σπουδών τους. Αυτό σημαίνει ότι πραγματοποιείται σπατάλη ανθρώπινων πόρων (brain waste) που συχνά οδηγεί και στη διαρροή καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού (brain drain).

Ο ΣΕΒ έχει προτείνει μια σειρά πολιτικών για την αποτελεσματικότερη ανάπτυξη και αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού στην εποχή της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης. Αυτές, μεταξύ άλλων, αφορούν στην ανάπτυξη των οριζόντιων και ψηφιακών δεξιοτήτων καθώς και των γνώσεων STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics), στην ανάπτυξη της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, στην εφαρμογή μεθόδων μάθησης με βάση την εργασία (μαθητεία, πρακτική άσκηση κ.λπ.), στον σχεδιασμό σύγχρονων προγραμμάτων αναβάθμισης δεξιοτήτων και κυρίως στη σύνδεση των προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης με τις ανάγκες της σύγχρονης παραγωγής.