3 + 1 προϋποθέσεις για επιτυχημένη μετάβαση στην κυκλική οικονομία

Άρθρο κας Κρυσταλί Μπούρχα, Senior Advisor, Συμβούλιο ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, στη Ναυτεμπορική

Λίγο πριν το τέλος του 2022, ο πλανήτης μας «γιόρτασε» ένα ιστορικό ορόσημο με τον παγκόσμιο πληθυσμό να φτάνει αισίως τα 8 δισ. Παρά το γεγονός ότι η πληθυσμιακή αύξηση ακολουθεί τους πιο βραδείς ρυθμούς από το 1950, μέσα στα επόμενα 30 έτη εκτιμάται ότι θα πληθύνουμε κατά 2 περίπου δισ. (9.7 δισ. το 2050). Η αυξητική αυτή τάση θα συνεχίσει να ασκεί ολοένα και εντονότερες πιέσεις στα πλανητικά όρια: η παγκόσμια χρήση φυσικών πόρων – ήδη σε σταθερά ανοδική πορεία τα τελευταία 50 χρόνια- αναμένεται να υπερ-διπλασιαστεί μέχρι το 2060, σε σχέση με το 2015, γεγονός με αλυσιδωτές επιδράσεις στο κλίμα και την βιοποικιλότητα[1].

Προκειμένου, λοιπόν, να διασφαλίσουμε ότι η κάλυψη των αναγκών του σήμερα δεν θα θέσει σε κίνδυνο την ευημερία των επόμενων γενεών, θα πρέπει να αλλάξουμε ριζικά τον τρόπο με τον οποίο παράγουμε και καταναλώνουμε. Η μετάβαση στην κυκλική οικονομία αποτελεί το δρόμο εκείνο που θα χρειαστεί να ακολουθήσουμε για την αναγκαία μεταστροφή σε ένα βιώσιμο μοντέλο οικονομίας και ανάπτυξης, με χαμηλό -αν όχι μηδενικό- ανθρακικό αποτύπωμα.

Παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει καταγράψει η χώρα μας σε επίπεδο πολιτικών και ρυθμιστικού πλαισίου, η εφαρμογή της κυκλικής οικονομίας στην πράξη υστερεί σημαντικά, όπως αναγνωρίζει και η πρόσφατη Έκθεση της Ε.Ε. για την εφαρμογή της περιβαλλοντικής πολιτικής στην Ελλάδα. Καταγράφοντας την τρίτη χειρότερη επίδοση σε επίπεδο Ε.Ε. στην ταφή αποβλήτων (80% επί του συνόλου) και με την κυκλική χρήση υλικών να ανέρχεται σε μόλις 5,4%, χρειάζεται να καλύψουμε σημαντική απόσταση για να πετύχουμε, όχι απλά μια σημειακή βελτίωση στους δείκτες, αλλά πραγματικά αποτελέσματα στο πεδίο αναγνώρισης της αξίας της κυκλικής οικονομίας από κοινωνία και επιχειρήσεις.

Το μέγεθος και το εύρος των αλλαγών που απαιτούνται είναι μεγάλο, αλλά μπορούν να επιτευχθούν με τη συνδρομή τεσσάρων προϋποθέσεων:

• Ιεράρχηση των προτεραιοτήτων στην υλοποίηση του εθνικού σχεδιασμού για την κυκλική οικονομία, με προβάδισμα σε δράσεις εθνικής εμβέλειας, όπως η στρατηγική για τη βιομηχανική συμβίωση και το σχέδιο καταπολέμησης της σπατάλης τροφίμων,
• Ολοκλήρωση του αναγκαίου δικτύου υποδομών επεξεργασίας και ανάκτησης αποβλήτων με προδιαγραφές που να μπορούν να εξυπηρετήσουν την επίτευξη των αρκετά φιλόδοξων εθνικών στόχων (μεταξύ άλλων, ελαχιστοποίηση ταφής αστικών αποβλήτων στο 10% έως το 2030),
• Άμεση ενεργοποίηση της λειτουργίας ενός ολοκληρωμένου πλαισίου καταγραφής των μεγεθών της κυκλικής οικονομίας με τη σύσταση σχετικού Παρατηρητηρίου. Χρειάζονται αξιόπιστοι δείκτες για την παρακολούθηση της πορείας μετάβασης, τον έγκαιρο εντοπισμό αδυναμιών και καθυστερήσεων και στοχευμένες παρεμβάσεις για κάθε απαραίτητη διορθωτική κίνηση.
• Σχεδιασμός και υλοποίηση εκτεταμένων προγραμμάτων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης και εφαρμογή ενός μίγματος κινήτρων και αντικινήτρων ώστε να δημιουργηθεί πράσινη ζήτηση, δηλαδή συνειδητή προτίμηση για προϊόντα και υπηρεσίες συμβατές με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας και εφαρμογή ορθών πρακτικών διαχείρισης αποβλήτων. Η αύξηση της ζήτησης θα τονώσει το ενδιαφέρον των επιχειρήσεων για προϊόντα και υπηρεσίες με «κυκλικά» χαρακτηριστικά. Θα χρειαστεί, ωστόσο, να αναληφθούν ενέργειες και προς την κατεύθυνση της απομείωσης του κόστους και ανάληψης του ρίσκου σημαντικών επενδύσεων στη συγκεκριμένη αγορά.

Η πορεία προς την κυκλική οικονομία αποτελεί ένα σύνθετο εγχείρημα, η αποτελεσματικότητα του οποίου θα κριθεί από το βαθμό συντονισμού των προσπαθειών Πολιτείας, κοινωνίας και επιχειρηματικότητας. Πρόκειται για μια κρίσιμη προσπάθεια που θα σταθμίζει στον πυρήνα της την αναγκαία επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων με την ενίσχυση της επιχειρηματικής ανταγωνιστικότητας και τη διαχείριση του κόστους για την κοινωνία.

  [1] International Resource Panel (2019). Global Resources Outlook 2019: Natural Resources for the Future We Want.