Αλληλέγγυα ευθύνη διοικούντων και ενδεικτικές περιπτώσεις έλλειψης υπαιτιότητας

Σωτηρία Καλαντζή

Advisor
Τομέας Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος και Ρυθμιστικών Πολιτικών, ΣΕΒ

Άρθρο στο Μηνιαίο Ενημερωτικό Δελτίο ΣΕΒ – Ρυθμιστικό Περιβάλλον και Επιχειρήσεις – 28 Απριλίου 2021

Με το ν.4646/2019 επήλθαν σημαντικές τροποποιήσεις στο άρθρο 50 του ν.4174/2013 αποσκοπώντας στον «εξορθολογισμό» της αλληλέγγυας ευθύνης των μελών της διοίκησης για φορολογικές οφειλές του νομικού προσώπου. Προς αποσαφήνιση των συγκεκριμένων διατάξεων εκδόθηκε ερμηνευτική εγκύκλιος Ε.2173/2020 στην οποία δόθηκαν περαιτέρω διευκρινίσεις αναφορικά με τη στοιχειοθέτηση της αλληλέγγυας ευθύνης και ειδικότερα ως προς α) τον κύκλο των οφειλών, β) τον κύκλο των προσώπων, γ) τον κρίσιμο χρόνο θεμελίωσης, δ) τη δυνατότητα των διοικούντων για την τεκμηρίωση μη υπαιτιότητας τους σχετικά με την παράλειψη καταβολής ή απόδοσης φόρων.

Συγκεκριμένα, τα πρόσωπα, που είναι πρόεδροι, διευθυντές, γενικοί διευθυντές, διαχειριστές, διευθύνοντες σύμβουλοι, εντεταλμένοι στη διοίκηση και εκκαθαριστές των νομικών προσώπων, καθώς και τα πρόσωπα που ασκούν εν τοις πράγμασι τη διαχείριση ή διοίκηση νομικού προσώπου, ευθύνονται προσωπικά και αλληλέγγυα για την πληρωμή συγκεκριμένων φόρων (φόρο εισοδήματος, ΦΠΑ, ΕΝΦΙΑ, παρακρατούμενοι/επιρριπτόμενοι φόροι, συμπεριλαμβανομένων τόκων και προσαυξήσεων) που οφείλονται από αυτά τα νομικά πρόσωπα, ανεξάρτητα από τον χρόνο βεβαίωσής τους.

Τα παραπάνω πρόσωπα αν και θεωρούνται κατ’ αρχήν υπαίτια για τη μη εκπλήρωση των φορολογικών υποχρεώσεων του νομικού προσώπου, εντούτοις και σύμφωνα με το άρθρο 50 παρ.1γ του ΚΦΔ , έχουν το δικαίωμα αλλά και το βάρος της απόδειξης για την ύπαρξη μη υπαιτιότητάς τους. Πως όμως προσδιορίζονται οι περιπτώσεις στις οποίες δεν υπάρχει αλληλέγγυα ευθύνη των διοικούντων και δεν δύναται να επιβληθούν σε αυτούς υπέρμετρες κυρώσεις; Πρόσφατη απόφαση της ΑΑΔΕ (Α.1082/ΦΕΚ Β/1487/13.04.2021) επιχειρεί να δώσει απαντήσεις στο εν λόγω ζήτημα καταγράφοντας ενδεικτικές περιπτώσεις στις οποίες υπάρχει έλλειψη υπαιτιότητας για τη μη στοιχειοθέτηση της ευθύνης.Αναλυτικότερα:

• Αποδεδειγμένη και παρατεταμένη αδυναμία ασκήσεως καθηκόντων διοίκησης λόγω βαριάς ασθένειας.

• Εκκαθάριση του νομικού προσώπου ή της νομικής οντότητας σύμφωνα με ειδική διάταξη νόμου ή με δικαστική απόφαση με τις οποίες προσδιορίζεται ο χρόνος και ο τρόπος ικανοποίησης των πιστωτών του νομικού προσώπου.

• Αποδεδειγμένη αποκλειστική ανάθεση συγκεκριμένων καθηκόντων, διοίκησης και εκπροσώπησης, τα οποία δεν εμπίπτουν στις φορολογικές υποχρεώσεις του νομικού προσώπου.

• Ύπαρξη αμετάκλητης αθωωτικής απόφασης ποινικού δικαστηρίου ή αμετάκλητου απαλλακτικού βουλεύματος ή απόφαση δικαστηρίου βάσει των οποίων διαπιστώνεται ρητά η έλλειψη υπαιτιότητας.

• Παραίτηση προγενέστερη της κρίσιμης περιόδου, για την οποία τηρήθηκαν οι προβλεπόμενες διατυπώσεις δημοσιότητας, ακόμα και αν δεν έχει ενημερωθεί η Φορολογική διοίκηση από το νομικό πρόσωπο ή αποδεδειγμένη έλλειψη αποδοχής του διορισμού ή μη ανάληψη καθηκόντων διοίκησης και διαχείρισης του νομικού προσώπου.

• Μη εξόφληση των οφειλών προς το Δημόσιο νομικών προσώπων δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, τα οποία έχουν ως κύριο οικονομικό πόρο την τακτική χρηματοδότηση που λαμβάνουν από το Ελληνικό Δημόσιο και το σύνολο των εσόδων τους δεν επαρκεί για την πληρωμή των φορολογικών τους υποχρεώσεων.

• Ανάληψη της διοίκησης φορέων της γενικής κυβέρνησης ή του ευρύτερου δημόσιου τομέα με αποκλειστικό σκοπό τη διευκόλυνση ή / και ολοκλήρωση ελέγχου που έχει διαταχθεί από εισαγγελικές αρχές, από αρχές διαχειριστικού ελέγχου ή από ανεξάρτητες αρχές.
• Ορισμός ως νομίμου εκπροσώπου αλλοδαπού νομικού προσώπου, το οποίο δεν έχει μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα, εφόσον, στον εν λόγω νόμιμο εκπρόσωπο δίδεται συγκεκριμένη εντολή ή παρέχεται συγκεκριμένη εξουσιοδότηση από τα πρόσωπα τα οποία διοικούν το αλλοδαπό νομικό πρόσωπο, ιδίως με σκοπό την εκπλήρωση διαδικαστικών υποχρεώσεων του αλλοδαπού νομικού προσώπου στην Ελλάδα ή τη διεκπεραίωση συγκεκριμένων υποθέσεων.

• Περίπτωση κατά την οποία τα πρόσωπα της παρ. 1 του άρθρου 50 ΚΦΔ, με την συνεκτίμηση συγκεκριμένων στοιχείων (πχ. έλλειψη αμοιβής προς το πρόσωπο αυτό, έλλειψη μετοχικής ή εταιρικής σχέσης, μη υπογραφή πρακτικών ΔΣ ή οικονομικών καταστάσεων), και σε συνδυασμό με στοιχεία που αποδεικνύουν το πρόσωπο που πραγματικά διαχειρίζεται τις εταιρικές υποθέσεις, αποδεικνύεται ότι δεν έχουν πραγματική ανάμειξη στη διοίκηση/διαχείριση των υποθέσεων του νομικού προσώπου ή της νομικής οντότητας.

Η παραπάνω απόφαση καταλαμβάνει και υποθέσεις η εξέταση των οποίων εκκρεμεί από τη φορολογική διοίκηση.