Άμεση προτεραιότητα η μετάβαση σε κυκλικά μοντέλα οικονομίας, άρθρο του Γενικού Διευθυντή Συμβουλίου ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, Κ. Κωνσταντίνου, στην εφημερίδα “Πελοπόννησος”, 20/9/2019
Τα τελευταία χρόνια, η συνεχιζόμενη άνοδος της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη, ο αυξανόμενος ρυθμός ανάλωσης των φυσικών πόρων, η συσσώρευση αποβλήτων σε θάλασσες και στεριά, οι κοινωνικές ανισότητες σε όλες τις εκφάνσεις τους, έχουν καταστήσει σαφές πως τα υφιστάμενα οικονομικά, καταναλωτικά και παραγωγικά πρότυπα φτάνουν στα όρια τους.
Αναγνωρίζοντας αυτή τη νέα πραγματικότητα, η διεθνής κοινότητα και οι 193 χώρες που απαρτίζουν τον ΟΗΕ έθεσαν το 2015 μέσω των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) ένα πλαίσιο, που έφερε στο προσκήνιο τις παγκόσμιες προκλήσεις για την κοινωνία, το περιβάλλον και την οικονομία. Μέχρι το 2030, κράτη, επιχειρήσεις αλλά και πολίτες καλούνται να αναζητήσουν, αλλά κυρίως να υλοποιήσουν, το κατάλληλο μείγμα στρατηγικών πλάνων και επιλογών ώστε να εξαλειφθούν οι αιτίες που οδήγησαν στην ανάγκη να τεθούν αυτοί οι 17 Στόχοι. Η βιώσιμη ανάπτυξη είναι πλέον ορατή στην ατζέντα των περισσότερων κυβερνήσεων, οργανισμών και κέντρων αποφάσεων διεθνώς.
Ως Συμβούλιο ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, τονίζουμε και στον δημόσιο διάλογο αλλά και στην προσπάθεια προώθησης της βιώσιμης ανάπτυξης στην επιχειρηματική κοινότητα ότι μακροπρόθεσμα, κάθε προσπάθεια ανάπτυξης που δημιουργεί στρεβλώσεις σε έναν από τους τρεις πυλώνες, την οικονομία, το περιβάλλον και την κοινωνία είναι καταδικασμένη να αποτύχει.
Παράλληλα, έχει ιδιαίτερη αξία να σημειώσουμε πως, ενώ οι διεθνείς δεσμεύσεις, όπως οι SDGs που αναφέρθηκαν παραπάνω και η συμφωνία για το κλίμα στο Παρίσι είναι ήδη σε ισχύ, η μέχρι στιγμής πορεία προς την υλοποίηση τους δεν είναι ικανοποιητική. Υπάρχει δυσκολία στο να βρεθούν επαρκείς απαντήσεις στο πώς θα υλοποιηθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί και αυτό σε συνδυασμό με την αδυναμία συγκλίσεων σε διεθνές επίπεδο – χαρακτηριστική η απόσυρση των Η.Π.Α. από την Συμφωνία του Παρισιού – αλλά και τη μείωση της εμπιστοσύνης της κοινωνίας στους θεσμούς, συνιστά ένα πιεστικό και δύσκολο προς επίλυση πρόβλημα. Έτσι, 30 και πλέον χρόνια μετά, η ρήση που για πολλά χρόνια συνόδευε την έννοια Βιώσιμη Ανάπτυξη αναφέροντας ότι «η ικανοποίηση των αναγκών μας, δεν πρέπει να θέτει σε αμφισβήτηση την ικανότητα των επόμενων γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους» παραμένει σε ισχύ και με την υποσημείωση πλέον ότι και οι δικές μας ανάγκες πρέπει να επαναπροσδιοριστούν στα νέα δεδομένα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρωτοπορεί. Υιοθετώντας και επιτυγχάνοντας υψηλά ποσοστά μείωσης εκπομπών αερίων θερμοκηπίου χαράσσει τον δρόμο και για άλλες μεγάλες οικονομίες που δεν έχουν αναλάβει τέτοιες δεσμεύσεις στην πορεία της αντιμετώπισης της Κλιματικής Αλλαγής.
Σημαντική επίσης Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία προς την ίδια κατεύθυνση αλλά και ως απάντηση στα πιεστικά ζητήματα της υπερκατανάλωσης φυσικών πόρων και υπερπαραγωγής αποβλήτων είναι αυτή της Κυκλικής Οικονομίας. Αρχή της Κυκλικής Οικονομίας είναι η μετάβαση από το μοντέλο «παίρνω, παράγω, καταναλώνω, απορρίπτω», στο «επαναχρησιμοποιώ, επισκευάζω, ανακυκλώνω», εξαντλώντας δηλαδή κάθε δυνατότητα ανάληψης αξίας από υλικά πριν αυτά χαρακτηριστούν «απορρίμματα».
Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Κυκλική Οικονομία συνδέεται ήδη με αύξηση στην απασχόληση κατά 6% το 2016 σε σχέση με το 2012, με δημιουργία οικονομικής υπεραξίας 147€ δις, με αύξηση του ποσοστού επαναχρησιμοποίησης αστικών αποβλήτων, ενώ υποστηρίχθηκε με πόρους που ήδη φτάνουν τα 10€ δις για την περίοδο 2016-2020, είτε μέσω εξειδικευμένων προγραμμάτων είτε μέσω διαθρωτικών ταμείων.
Η ανάπτυξη αυτής της νέας «κυκλικής» αγοράς και στην χώρα μας παραμένει το κυριότερο ζητούμενο για τις ελληνικές επιχειρήσεις. Αποτελεί το πεδίο στο οποίο θα αναζητήσουν τις επενδυτικές ευκαιρίες και θα αναλάβουν το επιχειρηματικό ρίσκο να τις υλοποιήσουν, παράγοντας αξία και για τις ίδιες, την κοινωνία και βεβαίως το περιβάλλον .
Η χώρα διαθέτει από το 2017 εθνική στρατηγική για την μετάβαση στην Κυκλική Οικονομία που όμως δεν πρέπει να μείνει στα «χαρτιά». Ως Συμβούλιο ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, παρακολουθούμε συστηματικά τις εξελίξεις, συμβάλλοντας τεκμηριωμένα σε κάθε ευκαιρία ώστε να διαμορφωθούν οι προϋποθέσεις για μια τέτοια μετάβαση. Συνοπτικά, αυτές περιλαμβάνουν το ρυθμιστικό πλαίσιο που χρήζει επικαιροποίησης και εκσυγχρονισμού, τα θέματα αποδοχής «κυκλικών» λύσεων και προϊόντων από την κοινωνία, τον ανταγωνισμό με το κόστος των κλασσικών πρώτων υλών και την έλλειψη προδιαγραφών σε υλικά που μπορούν πλέον να αξιοποιηθούν αντί να απορρίπτονται.
Η Κυκλική Οικονομία προωθεί επίσης νέα επιχειρηματικά μοντέλα που αξιοποιούν κοινές πλατφόρμες ή προτείνουν την αγορά υπηρεσίας αντί του προϊόντος. Είναι εμφανής εδώ η ανάγκη μεταστροφής του καταναλωτικού μας μοντέλου για να υιοθετήσει τέτοια μοντέλα καθώς είμαστε μια κοινωνία με έντονο το αίσθημα της ιδιοκτησίας.
Η Εθνική στρατηγική πρέπει να λειτουργήσει ως οδηγός για την μετατροπή της υστέρησης των εθνικών επιδόσεων σε ευκαιρίες που θα συμβάλλουν στην κάλυψη του επενδυτικού κενού των 100€ δις που χρειάζεται η χώρα, στη δημιουργία θέσεων εργασίας αλλά και στην ανάπτυξη της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας αφού η Κυκλική Οικονομία προσφέρεται για διαφορετικά επιχειρηματικά μοντέλα και δυνατότητες.
Χαρακτηριστικό το χρονίζων πρόβλημα της διαχείρισης αποβλήτων της χώρας. Η χώρα καλείται να επιτύχει 10% ταφή απορριμμάτων το 2035, ή το αργότερο 2040. Ουσιαστικά απαιτείται η μείωση των απορριμμάτων που θα καταλήγουν σε ΧΥΤΥ κατά 70% σε 20 χρόνια. Πέραν της άμεσης ανάγκης υλοποίησης των Περιφερειακών Σχεδίων Διαχείρισης Αποβλήτων, της καλής λειτουργίας των Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων είναι βέβαιο ότι θα απαιτηθεί διαλογή στην πηγή, αλλά και εκτροπή κάθε δυνατού ρεύματος προς αξιοποίηση αντί της ταφής.
Σε κάθε περίπτωση, οι γραμμικές λύσεις απόρριψης θα πρέπει να πάψουν να αποτελούν τη φθηνότερη επιλογή. Η κατάργηση του ειδικού τέλους ταφής από πρόβλεψη στην νομοθεσία και η επιβολή εισφοράς για την κυκλική οικονομία στους Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων που όμως μειώνεται σημαντικά ή και μηδενίζεται χωρίς να λαμβάνει υπόψιν την αποτελεσματικότητα της λειτουργίας των υποδομών διαχείρισης αποβλήτων, διευκολύνει την απόρριψη έναντι της επιστροφής στον κύκλο ανάκτησης αξίας και παρατείνει μια μη βιώσιμη κατάσταση προς μια μη βιώσιμη κατεύθυνση.
Από τα παραπάνω, καθίσταται σαφές πως και το πλαίσιο και οι προθέσεις είναι υπαρκτά. Υπάρχει όμως και η αδήριτη ανάγκη να περάσουμε άμεσα από τη θεωρία στις δράσεις εκείνες που θα αναγνωρίζουν τις ιδιαίτερες προκλήσεις για τη χώρα και θα αξιοποιούν τα στρατηγικά της πλεονεκτήματα. Είναι κάτι που, όπως συχνά τονίζουμε, χρειαζόμαστε σήμερα αλλά και οφείλουμε στις γενιές τού αύριο.
