Ανάπτυξη δεξιοτήτων για το αύριο

 Άρθρο κας Ράνιας Αικατερινάρη, Προέδρου της Εκτελεστικής Επιτροπής του ΣΕΒ, στην ειδική έκδοση της Εφημερίδας των Συντακτών για την εκπαίδευση

Στην Έκθεση Draghi για το μέλλον της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας, οι δεξιότητες, η δια βίου εκπαίδευση και η κατάρτιση θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικές. Σε ένα περιβάλλον διαρκούς τεχνολογικής εξέλιξης και παραγωγικών μετασχηματισμών σε όλο τον κόσμο, κατά τον Draghi, η αναβάθμιση των γνώσεων και δεξιοτήτων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάκτηση της Ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας, ώστε να μπορούν όλοι να παρακολουθήσουν και να αξιοποιήσουν τις ταχύτατα εξελισσόμενες τεχνολογίες σε κάθε πτυχή της παραγωγικής διαδικασίας. Εξίσου σημαντικό όμως, κατά τον Draghi, είναι το θέμα της εκπαίδευσης και κατάρτισης να αποτελέσει κεντρικό σημείο συζήτησης και δράσεων στην Ευρωπαϊκή ατζέντα: «να δώσουμε στους Ευρωπαίους τις δεξιότητες που χρειάζονται για να επωφεληθούν από τις νέες τεχνολογίες, έτσι ώστε η τεχνολογία και η κοινωνική ένταξη να συμβαδίζουν». Αυτό ίσως είναι και το πιο σημαντικό.

Οι δεξιότητες είναι πλέον σταθερά ανάμεσα στους 3 πιο κρίσιμους παράγοντες που επηρεάζουν την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και το μέλλον της κάθε οικονομίας. Για παράδειγμα, το 77% των εταιρειών της ΕΕ αναφέρει ότι οι νεοπροσληφθέντες δεν διαθέτουν τις απαιτούμενες δεξιότητες. Την ίδια στιγμή, στην ΕΕ εκπαιδεύονται περίπου 850 πτυχιούχοι STEM ανά εκατομμύριο κατοίκους έναντι 1.100 στις ΗΠΑ. Επιπλέον, τα τρία τέταρτα της νέας αξίας που θα δημιουργηθεί μέχρι το 2035 θα βασίζεται στις νέες ψηφιακές τεχνολογίες: η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ), η μηχανική μάθηση, η διαχείριση  δεδομένων, η κυβερνοασφάλεια και η ρομποτική είναι μόνον μερικές από αυτές. Οι τεχνολογίες αυτές μετασχηματίζουν ραγδαία τα επιχειρηματικά μοντέλα και την οργάνωση της εργασίας, αλλάζοντας ριζικά τον τρόπο που εργαζόμαστε, το περιεχόμενο πολλών επαγγελμάτων, με  κίνδυνο κατάργησης αρκετών εξ’ αυτών.

Για τις μικρότερες χώρες όπως η Ελλάδα, το πρόβλημα της έλλειψης ταλέντου με τεχνολογικές δεξιότητες είναι ακόμα πιο έντονο, ενώ συχνά οι καλύτεροι απόφοιτοι των τεχνολογικών μας σχολών φεύγουν στο εξωτερικό. Στη χώρα μας, οι εργαζόμενοι με σχετική εξειδίκευση στην ΤΝ είναι κάτω του 0,2% του συνόλου των απασχολούμενων, δηλαδή ένας στους πεντακόσιους. Είναι το χαμηλότερο ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Επίσης, λιγότεροι από ένας εργαζόμενος στους είκοσι επιμορφώνεται σε θέματα ΤΝ, όταν στην Ελβετία επιμορφώνεται ένας στους δυο, και στην Ιταλία ένας στους πέντε.

Η υστέρηση είναι δραματική. Πιστεύουμε, ωστόσο, ότι είναι στο χέρι μας να μπορέσει η χώρα μας να γεφυρώσει σταδιακά αυτό το χάσμα. Για αυτό απαιτείται ολιστική αντιμετώπιση σε όλα τα στάδια εκπαίδευσης αλλά και στενότερη συνεργασία όλων: πολιτεία, επιχειρήσεις, πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, με λιγότερο κατακερματισμό και καλύτερο συντονισμό σε επίπεδο πολιτείας. Ενώ, σημαντικά είναι και τα κέντρα αριστείας για την καλύτερη σύνδεση της έρευνας με το οικοσύστημα και την αγορά.

Οι νέοι και νέες πρέπει να εισέρχονται στον σύγχρονο κόσμο της εργασίας με τις κατάλληλες γνώσεις και δεξιότητες, σε θέσεις με προοπτική και με συνάφεια με αυτό που έχουν σπουδάσει, ενώ δεν πρέπει να παραβλέπουμε και το πρόβλημα της ισότητας στην εργασία, το οποίο απαιτεί κατάλληλες παρεμβάσεις τόσο στο πεδίο του επαγγελματικού προσανατολισμού όσο και στην εξάλειψη στερεοτύπων στην κοινωνία, για να κατευθυνθούν  περισσότερες νέες γυναίκες σε πτυχία STEM και σε τεχνολογικά επαγγέλματα του μέλλοντος και του παρόντος!  Είναι ευθύνη όλων μας να καθοδηγήσουμε και να εμπνεύσουμε τους εφήβους να αντιληφθούν ότι στο μέλλον θα υπάρχουν μεγάλες επαγγελματικές προοπτικές για μηχανικούς, μηχανικούς υπολογιστών, βιολόγους, φυσικούς, μαθηματικούς σε εφαρμοσμένα μαθηματικά, με την τεχνική νοημοσύνη να εξειδικεύεται πλέον σε καθένα από αυτά τα πεδία.

Επιπλέον, η μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα (δηλαδή σε μια οικονομία χαμηλών ή «μηδενικών» ρύπων) θα βασιστεί αναμφισβήτητα σε νέες τεχνολογίες στη βιομηχανία, στην ηλεκτροπαραγωγή και στην αποθήκευση ενέργειας, όπως και στις μεταφορές, παράλληλα με μεγάλες επενδύσεις στην ενεργειακή εξοικονόμηση στα κτίρια. Σε αυτήν την διαδικασία μετασχηματισμού της οικονομίας αλλά και της καθημερινότητάς μας, αλλάζουν αναπόφευκτα και πολλά επαγγέλματα, ενώ κάποια καταργούνται τελείως. Οι νέες τεχνολογίες, οι νέοι κλάδοι και οι ειδικότητες που αναδύονται σε μια οικονομία χαμηλού άνθρακα, επιφέρουν μεγάλες αλλαγές, καθιστώντας το θέμα των δεξιοτήτων για μία φορά ακόμα εξαιρετικά κρίσιμο.

Η επιτακτική ανάγκη διαρκούς προσαρμογής και ανάπτυξης νέων δεξιοτήτων στην ψηφιακή και πράσινη μετάβαση μπορεί να καλυφθεί μόνον εάν διασυνδεθούν αποτελεσματικά η εκπαίδευση και κατάρτιση με την αγορά εργασίας: Από έναν ουσιαστικό επαγγελματικό προσανατολισμό στα σχολεία που ανοίγει στους νέους καινούριους ορίζοντες και αξιοποιεί το ταλέντο των παιδιών μας προς επαγγέλματα του μέλλοντος, έως την ενδοεπιχειρησιακή κατάρτιση, μέσω της οποίας οι επιχειρήσεις προσφέρουν προοπτική ανάπτυξης και εξέλιξης στους εργαζομένους τους μέσω στοχευμένων προγραμμάτων ανάπτυξης δεξιοτήτων.Πιστεύω ακόμα ότι η  αποτελεσματική προσαρμογή του ανθρώπινου δυναμικού στην Ελλάδα στις νέες ανάγκες της αγοράς εργασίας, και σε επαγγέλματα καλά αμειβόμενα, με προοπτική, προϋποθέτει μια εθνική στρατηγική για τις δεξιότητες που απαιτούνται, με συμμετοχή στο διάλογο όλων των εμπλεκόμενων μερών.

Τόσο η χαρτογράφηση των δεξιοτήτων που χρειαζόμαστε, όσο και η αναβάθμιση των προγραμμάτων κατάρτισης με ουσιαστική στόχευση και ενεργό συμμετοχή των επιχειρήσεων, είναι απαραίτητα βήματα, προκειμένου να μπορέσουν οι σημαντικοί οικονομικοί πόροι που επενδύονται και θα επενδυθούν να φέρουν απτά αποτελέσματα.

Ο  ΣΕΒ έχει αναλύσει και αναδείξει πολλές φορές το θέμα των δεξιοτήτων, ενώ έχει ήδη προχωρήσει σε αρκετές πρωτοβουλίες και δράσεις, που διαρκώς εμπλουτίζονται. Ενδεικτικά, παραδείγματα των δράσεών μας περιλαμβάνουν:

• Την υπογραφή μνημονίων συνεργασίας με έξι ΑΕΙ και δύο ερευνητικά κέντρα της χώρας για τη διασύνδεση της έρευνας με τις επιχειρήσεις σε τομείς αιχμής όπως η βιοτεχνολογία, η υγεία, η ΤΝ, το περιβάλλον,
• Την πρωτοβουλία «Skills4Jobs» με στόχο την ενδυνάμωση των επαγγελματικών γνώσεων και δεξιοτήτων νέων για την απασχόλησή τους σε συγκεκριμένες θέσεις εργασίας της βιομηχανίας, για τις οποίες σήμερα υπάρχει πραγματική ανάγκη στελέχωσης,
• Τη δημιουργία και δράση του «Junior Achievement» που εισάγει δράσεις επιχειρηματικότητας στα σχολεία, ώστε οι μαθητές να αναπτύσσουν χρήσιμες ήπιες δεξιότητες που συνδέονται με την επιχειρηματικότητα,
• Διαδικτυακές δράσεις και σεμινάρια για την ενδυνάμωση επιχειρήσεων, εργαζομένων και αποφοίτων για θέματα ΑΙ στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας “R U AI?”.

Το μέλλον της εργασίας είναι γεμάτο προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες. Χωρίς επένδυση στην ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων, στην καθοδήγηση και ενδυνάμωση του ανθρώπινου κεφαλαίου, αλλά και στην προσωπική ανάπτυξη των εργαζομένων και στην απελευθέρωση της δημιουργικότητάς τους δεν είναι εφικτή ούτε η συλλογική  ευημερία ούτε η δημιουργία αξίας για όλους.