Coronavirus Rex: Το τέλος της αρχής – Άρθρο του Μιχάλη Μασουράκη, Επικεφαλής Οικονομολόγου του ΣΕΒ, στο Βήμα της Κυριακής, 24/5/2020
Αντ’ αυτού, η πανδημία του COVID-19 έριξε βαριά τη σκιά της στην οικονομία μας, όπως συνέβη και διεθνώς. Με τις τρέχουσες εκτιμήσεις προβλέπεται μια ύφεση βαθιά, που ίσως φθάσει μέχρι -10% για εφέτος, με την οικονομία να ανακάμπτει το 2021, χωρίς, όμως, να καλύπτονται, οι απώλειες του 2020, και η οικονομία να επιστρέφει στις αρχές του 2022 στα επίπεδα του 2019. Το θέμα που τίθεται όταν η πανδημία θα μας έχει γίνει μια κακή ανάμνηση, είναι σε τι είδους οικονομία θα επιστρέψουμε, σε τι είδους κόσμο θα ζούμε και κατά πόσον θα έχουμε τους ίδιους βαθμούς ελευθερίας στην άσκηση οικονομικής πολιτικής που είχαμε στο παρελθόν. Πολλοί ελπίζουν ή εύχονται ή επιδιώκουν το 2021 να είναι η απαρχή του λαμπρού μέλλοντός μας. Αν, όμως, η οικονομία επιστρέψει εκεί που την αφήσαμε, με την έλλειψη πολιτικής συναίνεσης στο δέον γενέσθαι, αμφιβάλλω αν υπάρχει ένα διαφορετικό μέλλον για τη χώρα μας. Όπως και στην περίοδο της 10ετούς προσαρμογής, πολλοί επενδύουν σήμερα, όπως και τότε, σε μια αξιοποίηση των ευκαιριών που προσφέρει η κρίση. Και πολλοί πιστεύουν ότι θα κάνουμε τώρα, ό,τι δεν καταφέραμε να κάνουμε την περασμένη δεκαετία, καθώς η οικονομία θα αρχίσει να ανακάμπτει στη μετά τον κορωνοϊό εποχή. Για να αλλάξει, όμως, πορεία η οικονομία, πρέπει να αντλήσουμε διδάγματα από την κρίση του κορωνοϊού, αν και το ιστορικό προηγούμενο της κρίσης των Μνημονίων συνηγορεί εναντίον τέτοιων προσδοκιών.
Η κρίση του κορωνοϊού που περνάμε σήμερα μπορεί να δράσει ως η μαμή της ιστορίας. Ο τρόπος με τον οποίο θα ανταποκριθούμε στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε είναι πρόκριμα για το είδος της ανάπτυξης που θα ακολουθήσει. Η κληρονομιά του κορωνοϊού θα είναι βαριά. Για τον ΣΕΒ και τις επιχειρήσεις-μέλη του προέχει εκτός από την προστασία της υγείας των εργαζομένων και η διατήρηση των θέσεων εργασίας. Για παράδειγμα, η χώρα μας αντιμετωπίζει την προοπτική διόγκωσης της ανεργίας, που περιπλέκεται από το γεγονός της εποχιακής (καλοκαιρινής) απασχόλησης στον κλάδο του τουρισμού, που άμεσα και έμμεσα αντιπροσωπεύει το 13% της οικονομίας περίπου. Κάθε χρόνο, σε κανονικές εποχές με 2% ανάπτυξη, η χώρα μας προσθέτει 130 χιλ. θέσεις μισθωτής εργασίας περίπου στην απασχόληση, οι 30 χιλ. εκ των οποίων είναι στον τουρισμό. Εφέτος, με την αναμενόμενη ύφεση, όχι μόνο δεν θα προστεθούν νέες, αλλά θα χαθούν (ίσως προσωρινά) πολύ περισσότερες πολλαπλάσιες θέσεις εργασίας. Σε κάθε περίπτωση, θα έχουμε ένα σοκ που, λόγω της υγειονομικής φύσης του φαινομένου, αναμένεται να έχει σχετικά σύντομη διάρκεια. Είναι, λοιπόν, υποχρέωσή μας να εξετάσουμε τρόπους με τους οποίους μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε την ζημιά, υιοθετώντας για το σκοπό αυτό καλές ευρωπαϊκές πρακτικές.
Εφόσον κοινή προτεραιότητα, είναι να διασωθούν οι θέσεις εργασίας επιβάλλεται να συνεννοηθούν κράτος, εργοδότες και εργαζόμενοι, αξιοποιώντας εργαλεία ενίσχυσης της απασχόλησης, που θεσμοθετούνται ακριβώς για να δίνουν λύσεις σε καταστάσεις κρίσης. Eυελπιστούμε ότι η Πολιτεία θα αξιοποιήσει όλες τις δυνατότητες, που παρέχουν οι αποφάσεις των Ευρωπαϊκών Οργάνων, ώστε επιχειρήσεις και εργαζόμενοι να υποστούν τις μικρότερες δυνατές συνέπειες. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, όπου μειώνονται, λόγω μειωμένου χρόνου εργασίας, σε κάποιο βαθμό και για ένα διάστημα οι αποδοχές των εργαζομένων που πλήρωναν πριν την κρίση οι εργοδότες για περισσότερες ώρες εργασίας, το εισόδημα της εργασίας συμπληρώνεται σε κάποιο βαθμό από κρατικές επιδοτήσεις (πρόγραμμα SURE). Στο ίδιο πλαίσιο, το κράτος μπορεί μέσα από τα επιδόματα ανεργίας, το πρόγραμμα ελαχίστου εγγυημένου εισοδήματος, αλλά και εξειδικευμένων επιδοτήσεων λόγω κορωνοϊού, να περιορίσει την απώλεια εισοδήματος. Ωστόσο, δεν έχει τους πόρους για να αναπληρώσει πλήρως τις εισοδηματικές απώλειες των εργαζομένων και τα έσοδα που χάνουν οι επιχειρήσεις λόγω της ύφεσης.
Θα μπορούσε, βεβαίως, το κράτος να βοηθήσει την κατάσταση μειώνοντας, για κάποιο διάστημα, τους εταιρικούς φορολογικούς συντελεστές, το μη μισθολογικό κόστος της εργασίας (ασφαλιστικές εισφορές, φόρος εισοδήματος εργαζομένων), το ενεργειακό κόστος λόγω υψηλών φόρων κατανάλωσης ενέργειας, κ.ο.κ. Οι επιχειρήσεις παράγουν ζημίες ή λιγότερα κέρδη από αυτά που θα δικαιολογούσαν οι επενδύσεις που έχουν γίνει, οι μέτοχοι χάνουν μερίσματα ενώ μειώνεται και η αξία των μετοχών που κατέχουν, οι τράπεζες που χρηματοδότησαν τις επενδύσεις αδυνατούν να εισπράξουν τόκους και χρεολύσια, κ.ο.κ.
