Διευκρινίσεις φορολογικού περιεχομένου για τους εταιρικούς μετασχηματισμούς

Κατερίνα Σαββαΐδου
Associate Professor at Aristotle University, Jean Monnet Chair holder, Former Secretary General for Public Revenue

Με τον Ν.4601/2019 θεσπίσθηκε νέο πλαίσιο για τους εταιρικούς μετασχηματισμούς, προκειμένου να αντιμετωπισθούν μια σειρά από προβλήματα, μεταξύ των οποίων η «ανάμειξη» του φορολογικού δικαίου». Με τον νέο νόμο ρυθμίζεται πλέον το ζήτημα της σχέσης του εταιρικού δικαίου με τις διατάξεις άλλων νόμων, φορολογικού ή αναπτυξιακού περιεχομένου. Οι διατάξεις αυτές, ιδίως του ν.δ. 1297/1972, του ν.2166/1993 και του ν.4172/2013, διατηρούνται σε ισχύ όσον αφορά τις φορολογικού χαρακτήρα ρυθμίσεις τους. Σε σχέση, όμως, με τα εταιρικού δικαίου ζητήματα κατισχύουν οι διατάξεις του νέου νόμου.

Με σκοπό την παροχή διευκρινίσεων εκδόθηκε εγκύκλιος της ΑΑΔΕ (Ε.2048/21-3-2019), σύμφωνα με την οποία για να τύχουν εφαρμογής τα προβλεπόμενα από τους αναπτυξιακούς νόμους ή τον ν.4172/2013 φορολογικά ευεργετήματα, θα πρέπει να συντρέχουν οι οριζόμενες σε αυτούς προϋποθέσεις, όπως ελάχιστο ύψος κεφαλαίου, νομική μορφή των μετασχηματιζόμενων εταιρειών, υποχρέωση αμεταβίβαστου των μετοχών.

Με την εγκύκλιο επισημάνθηκε ότι οι διατάξεις των αναπτυξιακών νομοθετημάτων συνεχίζουν να ισχύουν για όσους μετασχηματισμούς δεν καταλαμβάνονται από το πεδίο εφαρμογής του νέου νόμου, όπως για την μετατροπή ατομικής επιχείρησης σε ΕΠΕ/ΑΕ που αποτελεί κατ’ ουσίαν σύσταση νέου ΝΠ με εισφορά σε είδος και όχι μετατροπή κατά την έννοια του ν. 4601/2019.

Περαιτέρω, σύμφωνα με τις μεταβατικές διατάξεις, ο ν. 4601/2019 εφαρμόζεται σε συγχωνεύσεις και διασπάσεις, στις οποίες η ημερομηνία του σχεδίου σύμβασης συγχώνευσης ή διάσπασης είναι μεταγενέστερη της ενάρξεως ισχύος του, για οποιαδήποτε από τις εταιρείες που μετέχουν στη συγχώνευση, και σε μετατροπές, στις οποίες η απόφαση της συνέλευσης ή των εταίρων λαμβάνεται μετά την έναρξη ισχύος του (15.4.2019).

Ωστόσο, παρά την έκδοση της εγκυκλίου της ΑΑΔΕ, εξακολουθούν να παραμένουν αμφιβολίες ως προς την φορολογική μεταχείριση ορισμένων μετασχηματισμών, όπως ως προς την μερική διάσπαση και ιδίως ως προς την φορολογική μεταχείριση της μείωσης της καθαρής θέσης της εισφέρουσας εταιρείας ή της προκύπτουσας υπεραξίας σε περίπτωση αποτίμησης του μεταβιβαζόμενου κλάδου.

Πρόθεση του νέου N.4609/2019, όπως προκύπτει και από την αιτιολογική έκθεση, είναι η τροποποίηση των παλαιότερων φορολογικών νόμων ή η αντικατάστασή τους με πιο σύγχρονους, ώστε να εναρμονίζονται με τις εταιρικές διατάξεις και να καλύπτουν ευρύ φάσμα μετασχηματισμών. Ωστόσο, όπως επεσήμανε και ο ΣΕΒ, το νέο πλαίσιο εταιρικών μετασχηματισμών αποτελεί θετικό βήμα, αλλά θα είναι μισό εάν δεν συνοδευθεί με την εναρμόνισή του με τις φορολογικές διατάξεις.

Με τον N. 4601/2019 θεσπίσθηκε διάταξη για την υπεροχή του εταιρικού έναντι του φορολογικού δικαίου στα ζητήματα που δεν αφορούν την χορήγηση φορολογικών πλεονεκτημάτων και κινήτρων. Ωστόσο, η θέσπιση διάταξης που οριοθετεί τα δύο δίκαια δεν είναι επαρκής, προκειμένου να άρει τις ερμηνευτικές δυσχέρειες που θα προκύψουν από την παράλληλη εφαρμογή μιας σειράς από φορολογικές διατάξεις. Επομένως, είναι απαραίτητη η μεταρρύθμιση του φορολογικού πλαισίου των εταιρικών μετασχηματισμών, η εναρμόνισή του με το νέο πλαίσιο των εταιρικών μετασχηματισμών όπως αυτό διαμορφώθηκε με το ν. 4601/2019, και η άρση των όποιων ερμηνευτικών δυσχερειών και αμφιβολιών προέκυπταν από την παράλληλη εφαρμογή φορολογικών και αναπτυξιακών ρυθμίσεων, παλαιότερων και νεότερων, ιδίως μετά την εισαγωγή του νέου Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος.

Η εναρμόνιση εταιρικού και φορολογικού δικαίου των εταιρικών μετασχηματισμών είναι απολύτως αναγκαία για την προώθηση των επενδύσεων και γενικότερα την ανάπτυξη στην χώρα.