Δίκαιο Ανταγωνισμού και «Πράσινη» Ανάπτυξη: το εργαλείο Sandbox της Επιτροπής Ανταγωνισμού
Ιωάννης Λιανός
Πρόεδρος Επιτροπής Ανταγωνισμού · Καθηγητής Δικαίου Ανταγωνισμού και Δημόσιας Πολιτικής στο Τμήμα Νομικής του University College London
Άρθρο στο Μηνιαίο Ενημερωτικό Δελτίο ΣΕΒ – Ρυθμιστικό Περιβάλλον και Επιχειρήσεις – 31 Οκτωβρίου 2022
Μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν στο μέλλον τα Κράτη είναι η επίτευξη των 17 Στόχων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (Ατζέντα 2030). Η ουσία της έννοιας της βιώσιμης ανάπτυξης είναι ότι συνεπάγεται μια ισορροπία των αναγκών των σημερινών γενεών με εκείνες των μελλοντικών γενεών, λαμβάνοντας υπόψη τους περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς στόχους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) έχει δεσμευτεί πλήρως στην εφαρμογή της Ατζέντας 2030, ενώ η αειφόρος και πράσινη ανάπτυξη αποτελεί σημαντικό στόχο και του Εθνικού Σχεδίου Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία (Έκθεση Πισσαρίδη).
Η Ατζέντα 2030 εισάγει ένα σημαντικό επίπεδο θεσμικής πολυπλοκότητας, μια και οι Αρχές Ανταγωνισμού, όπως και άλλοι δημόσιοι φορείς, πρέπει να λαμβάνουν συστηματικά υπόψη τη βιώσιμη ανάπτυξη στο πλαίσιο της δραστηριότητάς τους.
Η Ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού (ΕΑ) συνέβαλε σημαντικά σε αυτήν τη συζήτηση σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, αρχικά δημοσιεύοντας ένα έγγραφο συζήτησης τον Ιούλιο του 2020, διοργανώνοντας ένα διεθνές συνέδριο τον Σεπτέμβριο του 2020 και δημοσιεύοντας τον Φεβρουάριο 2021 μια τεχνική έκθεση για την αξιολόγηση των επιχειρημάτων βιωσιμότητας στο πλαίσιο της εφαρμογής του δικαίου ανταγωνισμού, σε συνεργασία με την Ολλανδική Επιτροπή Ανταγωνισμού (ACM), ενώ από κοινού με την ACM έχει αναλάβει την ηγεσία της ομάδας εργασίας των Επιτροπών Ανταγωνισμού της ΕΕ για το θέμα αυτό. Η δημιουργία του εργαλείου του Sandbox το οποίο ξεκίνησε να λειτουργεί τον Οκτώβριο 2022, ύστερα από δημόσια διαβούλευση το καλοκαίρι του 2022, αποτελεί το επιστέγασμα αυτής της προσπάθειας.
Το Sandbox αποτελεί ένα εποπτευόμενο περιβάλλον όπου οι επιχειρήσεις μπορούν να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες οι οποίες συμβάλλουν σημαντικά στους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα υπό την καθοδήγηση και σε άμεση συνεργασία με την ΕΑ, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι πρωτοβουλίες αυτές δεν εμποδίζουν σημαντικά τον ανταγωνισμό. Εντός του πλαισίου αυτού, οι επιπτώσεις /αποτελέσματα της πρότασης τόσο στον ανταγωνισμό όσο και στη βιώσιμη ανάπτυξη αξιολογούνται από την ΕΑ. Σκοπός του εργαλείου είναι να αυξήσει την ασφάλεια δικαίου, όσον αφορά την εφαρμογή του δικαίου ανταγωνισμού, για επιχειρήσεις που επιθυμούν να θέσουν πράσινα πρότυπα παραγωγής προϊόντων, υπηρεσιών, ενέργειας ή να προχωρήσουν σε κοινές επενδύσεις στην πράσινη μετάλλαξη κλπ., ενισχύοντας έτσι την ανάπτυξή τους και διευκολύνοντας την άντληση κεφαλαίων από τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Το συγκεκριμένο εργαλείο έχει επίσης νομοθετική κάλυψη μια και σύμφωνα με τις διατάξεις του νέου άρθρου 37Α του ν. 3959/2011 (κατόπιν τροποποίησης με το ν 4886/2022 τον Ιανουάριο του 2022) και κατόπιν τη αξιολόγησης της επιχειρηματικής πρότασης, ο Πρόεδρος της ΕΑ μπορεί να χορηγήσει επιστολή μη-ανάληψης δράσης έναντι μιας οριζόντιας ή κάθετης σύμπραξης για παράβαση του άρθρου 1 του νόμου 3959/2011 ή και του άρθρου 101 της ΣΛΕΕ ή έναντι μίας πρακτικής για παράβαση του άρθρου 2 του νόμου 3959/2011 και του άρθρου 102 της ΣΛΕΕ.
Το εργαλείο Sandbox εγκαινιάζει μία καινοτόμο μορφή δράσης της ΕΑ: πέραν του κατασταλτικού της ρόλου αναδύεται και ένας θετικός ρόλος πρόληψης αντι-ανταγωνιστικών πρακτικών και προώθησης του δυναμικού ανταγωνισμού στην Ελληνική οικονομία. Αυτός ο αναδυόμενος προληπτικός ρόλος οδηγεί στη χρήση νέων πιο ευέλικτων και «προγραμματικής» φύσης νομικών εργαλείων, ακολουθώντας τις αρχές του ρυθμιστικού πειραματισμού, τα οποία συμπληρώνουν τα παραδοσιακά νομικά εργαλεία που χρησιμοποιούν οι αρχές ανταγωνισμού, όπως αποφάσεις παράβασης, δεσμεύσεις ή διευθετήσεις. Σκοπός μας είναι μέσω του εργαλείου αυτού να συμβάλλουμε στη μετάβαση προς τη λεγόμενη «οικονομία της γνώσης» με τη δημιουργία νέων πράσινων επιχειρηματικών οικοσυστημάτων, τα οποία θα παρέχουν στις επιχειρήσεις, ιδιαίτερα τις μικρές και τις μικρομεσαίες (ΜΜΕ), πρόσβαση στις πιο τεχνολογικά εξελιγμένες πρακτικές «πράσινης» παραγωγής, αυξάνοντας έτσι την παραγωγικότητά τους και δίνοντας τους την ευκαιρία να αναπτύξουν δραστηριότητες με υψηλή προστιθέμενη αξία.
Η παρέμβαση της ΕΑ επιβάλλεται λόγω μη αποτελεσματικών χρηματοπιστωτικών αγορών στην Ελλάδα, ιδιαίτερα κατόπιν της δεκαετούς οικονομικής κρίση, και οι οποίες λόγω ρυθμιστικού κινδύνου δύνανται να απαιτούν πρόσθετες εγγυήσεις. Σε αυτό το περιβάλλον, οι ΜμΕ δυσκολεύονται ολοένα και περισσότερο να προσελκύσουν επενδύσεις για τον μετασχηματισμό των δραστηριοτήτων τους στην πράσινη οικονομία. Σκοπός της ΕΑ είναι να συμβάλλει στη διαμόρφωση μίας σύγχρονης «πράσινης» βιομηχανικής βάσης παραγωγής ο σχεδιασμός της οποίας θα συνάδει με τις αρχές του ελεύθερου ανταγωνισμού (“competition by design”).
