Εφευρετικοί Έλληνες – Η σημασία της καινοτομίας στο μέλλον της Ελλάδας

 Άρθρο κ. Μάρκου Βερέμη, στο ειδικό τεύχος “Turning Points 2021” από το Euro2day.gr και τους “New York Times”

Ο Μάρκος Βερέμης, είναι Πρόεδρος της Upstream, Partner της BigPi Ventures και Συμπρόεδρος της Επιτροπής Καινοτομίας ΣΕΒ

Η έλλειψη καινοτομίας που χαρακτηρίζει την Ελλάδα της μεταπολίτευσης είναι και ένας από τους βασικούς λόγους που η οικονομία μας απέτυχε. Σε μια δυτική οικονομία, χωρίς καινοτομία δεν μπορείς να έχεις αύξηση της παραγωγικότητας, της ανταγωνιστικότητας και εξαγωγές. Ένα θετικό εμπορικό ισοζύγιο πρέπει να βασίζεται σε διαφοροποιημένα προϊόντα και δεν μπορούμε να αποκτήσουμε τέτοια προϊόντα χωρίς έρευνα που να οδηγεί σε καινοτομία. Από το πώς δημιουργούμε και συσκευάζουμε τρόφιμα μέχρι το πιο πολύπλοκα τεχνολογικά προϊόντα.

Οι ελληνικές επιχειρήσεις παράγουν κυρίως προϊόντα χαμηλής προστιθέμενης αξίας και χαμηλού τεχνολογικού περιεχομένου, τα οποία αντιμετωπίζουν έντονο ανταγωνισμό από χώρες με χαμηλότερο κόστος εργασίας. Το ποσοστό των δραστηριοτήτων υψηλής και μέσης/υψηλής τεχνολογικής έντασης στον κλάδο της μεταποίησης στην Ελλάδα αντιπροσωπεύει μόλις το 17% του συνόλου, τη στιγμή που στην ΕΕ το μέσο ποσοστό είναι 46,5%. Ανάμεσα σε 35 χώρες που αξιολόγησε το Econ Berlin, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 29η θέση στον δείκτη καινοτομίας (διανέοσις).

Στην Ελλάδα, εν μέσω κρίσης, δημιουργήθηκε ένα οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων και η καινοτομία άρχισε να μεταμορφώνει μεγαλύτερες επιχειρήσεις. Ο φαρμακευτικός κλάδος είναι ένα καλό παράδειγμα. Μόνο οι νεοφυείς επιχειρήσεις, έχουν φτάσει από το μηδέν, πριν μία δεκαετία, να έχουν μία αξία περίπου 4 δισ. Ευρώ. Αν προσθέσουμε και άλλες καινοτόμες εταιρείες σε πιο παραδοσιακούς τομείς, η αποτίμηση αυτή αυξάνεται πολύ περισσότερο.

Τα επόμενα πέντε χρόνια το οικοσύστημα των startups μπορεί και πρέπει να φτάσει κεφαλαιοποίηση 10 δισ. ευρώ προκειμένου να προσεγγίσει τον ευρωπαϊκό μ.ό. Κάποια στιγμή όμως θα σταματήσουμε να μιλάμε για startups. Θα μιλάμε για εταιρείες που τις οδηγεί, τις μεγαλώνει και τις δίνει προστιθέμενη αξία η καινοτομία.

Βρισκόμαστε σε μια συγκυρία που μας ευνοεί. Πέρασε το πρώτο κύμα εταιριών τεχνολογίας που επωφελήθηκαν από μεγάλες τοπικές αγορές για να μεγαλώσουν ταχύτατα όπως η Uber ή το Airbnb και περνάμε σε εταιρίες που χρησιμοποιούν ποιο περίπλοκες τεχνολογίες και νέους τομείς δράσης. Οι επόμενοι δισεκατομμυριούχοι μάλλον θα είναι σε τομείς πράσινης ενέργειας και βιοτεχνολογίας. Στα πεδία αυτά η γνώση έχει μεγαλύτερη σημασία από το μέγεθος της αρχικής αγοράς και η διαθεσιμότητα καταρτισμένων ανθρώπων στην δύση είναι ελλιπής. Το γεγονός αυτό εκ των πραγμάτων οδηγεί σε αποκέντρωση. H Silicon Valley δεν θα είναι πλέον το μοναδικό κέντρο καινοτομίας. Αυτή η τάση είναι μια ευκαιρία την αλλαγή παραγωγικού μοντέλου της χώρας. Η Ελλάδα σύμφωνα με το World Economic Forum είναι 30η στον κόσμο στην παραγωγή επιστημονικής έρευνας με βαθμολογία 9/10, 5η σε αποφοίτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε STEM (OECD) και 2η σε ποσοστό αποφοίτων πανεπιστημίου σε σχέση με τον πληθυσμό μας στην Ευρώπη (OECD).

Επίσης πρέπει να αξιοποιήσουμε την ελληνική διασπορά. Εταιρίες από Έλληνες (ή ελληνικής καταγωγής) ιδρυτές στον χώρο της τεχνολογίας μόνο στην Αμερική έχουν αξία 40 δις Ευρώ. Αν προσθέσουμε και εταιρίες βιοτεχνολογίας το νούμερο ξεπερνά τα 100 δις Ευρώ.

Υπάρχουν πολλοί αξιόλογοι Έλληνες ανά τον κόσμο στον χώρο της καινοτομίας -ερευνητές, στελέχη και επιχειρηματίες- αλλά δεν είναι οργανωμένοι σε μια κοινότητα. Πολλοί περισσότεροι από την παγκόσμια αναλογία μας με βάση τον πληθυσμό της Ελλάδας. Έχουμε συγκριτικό πλεονέκτημα στον τομέα αυτό. Για παράδειγμα το 3% των καθηγητών με σημαντικές εκδόσεις σε STEM είναι Έλληνες.

Στην Επιτροπή Καινοτομίας του ΣΕΒ κάναμε μια αρχή στην ενεργοποίηση αυτών των Ελλήνων του εξωτερικού με την δημιουργία των Innovative Greeks. Ο στόχος της νέας παγκόσμιας κοινότητας Innovative Greeks που δημιούργησε ο ΣΕΒ και η Endeavor πρόσφατα ήδη μετρά 15,000 μέλη από 25 χώρες. Είναι μια πλατφόρμα που θα δώσει την ευκαιρία στους εφευρετικούς Έλληνες να γνωριστούν μεταξύ τους και τελικά να συνεργαστούν μέσα από εργαλεία, όπως θέσεις εργασίας και κοινά έργα. Μερικά παραδείγματα λαμπρών Ελλήνων που συμμετείχαν ήταν η Βικτώρια Σταυρίδου-Coleman, την επικεφαλής της DARPA, του κέντρου έρευνας και τεχνολογίας του αμερικανικού Πενταγώνου, τον Μιχάλη Κράτσιο, γενικό διευθυντή Τεχνολογίας της κυβέρνησης των ΗΠΑ, τον πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της Paramount Pictures Τζιμ Γιαννόπουλο, τους «πατριάρχες» της βιοτεχνολογίας στις ΗΠΑ, Στέλιο Παπαδόπουλο (πρόεδρο της Biogen), Γιώργο Γιανκόπουλο (ιδρυτή της Regeneron Pharmaceuticals), Τζορτζ Σκάνγκο (CEO της VirBiotechnology), ως τους ομογενείς εκπροσώπους επενδυτικών funds με δραστηριότητα στην Ελλάδα όπως τον Τζέιμς Χριστόπουλο της CVC και τον Ντιν Ντακόλιας της Fortress. Όλες οι πληροφορίες βρίσκονται στο www.innovativegreeks.gr

Εκτός από γνώση, αυτοί οι αυτοδημιούργητοι Έλληνες του εξωτερικού μας θυμίζουν ακόμα ένα συστατικό που μας λείπει. Μεγαλύτερη φιλοδοξία. Μέσα στα επόμενα χρόνια πρέπει να δούμε περισσότερα startups με ταχύτατη ανάπτυξη, μεγάλες ξένες εταιρίες να στήνουν κέντρα έρευνας στην Ελλάδα, τον μετασχηματισμό υφιστάμενων ελληνικών επιχειρήσεων προς πιο καινοτόμα προϊόντα και σημαντικές εξαγωγές και πανεπιστήμια που θα δημιουργούν έρευνα που μεταφράζεται σε πατέντες και οικονομικό αντίκρισμα.

Όλα τα παραπάνω απαιτούν περισσότερο καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό από αυτούς που διαθέτουμε αυτή την στιγμή. Συνεπώς η Ελλάδα πρέπει όχι μόνο να φέρει κάποιους από αυτούς που χάσαμε στο brain drain αλλά και ‘ψηφιακούς νομάδες’ από την γειτονιά μας αρχικά και αργότερα από όλο τον κόσμο. Και φυσικά την εκπαίδευση των παιδιών μας σε νέες βάσεις και την επανεκπαίδευση όλων μας.

Η καινοτομία δεν είναι πλέον πολυτέλεια, είναι προϋπόθεση επιβίωσης και τελικά επιτυχίας.