Ευθύνες μελών ΔΣ από «φοροδιαφυγή» της ανώνυμης εταιρίας: Πραγματική ευθύνη ή ένα ακόμα αντικίνητρο στις επενδύσεις;

Κώστας Καλλιντέρης
Tax partner, Δικηγορική Εταιρεία Ζέπος & Γιαννόπουλος

Ερώτηση: Υπάρχουν βασικές αλλαγές στην ποινική φορολογική νομοθεσία που να αιτιολογούν την  αυξημένη «ποινικοποίηση» των φορολογικών παραβάσεων που παρατηρείται την τελευταία περίοδο κατά τη διάρκεια των φορολογικών ελέγχων;

Ας ξεκινήσουμε επισημαίνοντας ότι η έννοια της φοροδιαφυγής δεν έχει διευρυνθεί με την εισαγωγή του ΚΦΔ (Ν.4174/2013) καθώς οι υφιστάμενες διατάξεις απλώς ενσωματώθηκαν στο άρθρο 67 του Κώδικα. Η περιγραφή των εγκλημάτων της φοροδιαφυγής προϋποθέτει πρόθεση απόκρυψης φορολογητέας ύλης και σκοπό μη καταβολής του οφειλόμενου φόρου. Τέτοιες περιπτώσεις συνδέονται συνήθως με τη χρήση πλαστών και εικονικών φορολογικών στοιχείων, όπου η πρόθεση απόκρυψης εισοδήματος είναι προφανής, η μη απόδοση παρακρατούμενων φόρων και η μη υποβολή φορολογικών δηλώσεων από δόλο. Μέχρι πρόσφατα, αυτές ήταν οι περιπτώσεις που κατέληγαν στα ποινικά δικαστήρια.

Ακόμη και η διαδικασία άμεσης έναρξης της ποινικής διαδικασίας με τη διαπίστωση του αδικήματος, είχε ήδη εισαχθεί στο νόμο πριν την εισαγωγή του ΚΦΔ, όταν επρόκειτο για περιπτώσεις κακουργηματικής φοροδιαφυγής. Ασφαλώς, αν τελικά ο φορολογούμενος προέβαινε σε εξώδικη λύση της διαφοράς, αίρονταν η ποινική ευθύνη των μελών της διοίκησης της υπόχρεης εταιρείας. Υπό το σημερινό καθεστώς, η υποχρέωση υποβολής μηνυτήριας αναφοράς προς τον εισαγγελέα υποβάλλεται «αμελλητί» και καλύπτει και τις περιπτώσεις πλημμεληματικής φοροδιαφυγής. Ποιοτικά όμως, οι περιπτώσεις φοροδιαφυγής δεν έχουν αλλάξει. Συνεπώς, η σημερινή πρακτική της φορολογικής διοίκησης εξηγείται μόνο στα πλαίσια της επίδειξης υπερβάλλοντος ζήλου σε συνδυασμό με μία παρανόηση ως προς την ερμηνεία της έννοιας της φοροδιαφυγής, ίσως λόγω της πλήρους αυτοματοποίησης της σχετικής ποινικής διαδικασίας. Σήμερα, εφόσον καλύπτεται το ποσοτικό όριο του νόμου (50.000 ευρώ/έτος για ΦΠΑ και παρακρατούμενους φόρους και 100.000 ευρώ/έτος για φόρο εισοδήματος) κατά κανόνα αποστέλλεται από την ελεγκτική αρχή μηνυτήρια αναφορά προς τον εισαγγελέα.

Ερώτηση: Θα ήταν χρήσιμη μία παρέμβαση από την ΑΑΔΕ και το Υπουργείο Οικονομικών ώστε να αποφευχθούν οι εκτροπές που παρατηρούνται σήμερα κατά τη διεξαγωγή των φορολογικών ελέγχων;

Η ως άνω προβληματική πρακτική αντιμετωπίζεται τόσο από λειτουργούσες σοβαρές εταιρείες με πολυπληθές προσωπικό και εξαγωγική δραστηριότητα όσο και από αλλοδαπούς επενδυτές, οι οποίοι είτε είναι εξαιρετικά επιφυλακτικοί είτε αποτρέπονται να επενδύσουν στην Ελλάδα πληροφορούμενοι ότι ο ελεγκτικός μηχανισμός ενδέχεται να χρησιμοποιήσει ως μοχλό πίεσης την ποινικοποίηση των φορολογικών παραβάσεων για την αποδοχή των διαπιστώσεων καταλογισμού που εκδίδει.

Πέρα από την ανάγκη νομοθετικής αλλαγής, θεωρούμε απαραίτητη την έκδοση ερμηνευτικής εγκυκλίου από τη Διοίκηση, για την οριοθέτηση της έννοιας την ποινικής φοροδιαφυγής. Θέματα όπως (α) η απόρριψη της φορολογικής έκπτωσης δαπανών,  (β) ο εξωλογιστικός προσδιορισμός φορολογητέων κερδών και (γ) η εφαρμογή διατάξεων κατά της φοροαποφυγής, έννοιας διακριτής από τη φοροδιαφυγή, θα πρέπει να αποτελούν αντικείμενο της ερμηνευτικής εγκυκλίου.

Η ΑΑΔΕ έχει αποδείξει ότι μπορεί να λειτουργήσει ορθολογικά και ρεαλιστικά και ότι μπορεί να είναι ίσως πιο αποτελεσματική από τη δικαστική εξουσία στο συγκεκριμένο πεδίο.