Εκλογίκευση φόρων και ηλεκτρονικές συναλλαγές: Ο μόνος τρόπος επίλυσης του δημοσιονομικού αδιεξόδου της χώρας

Κώστας Σφακάκης
Σύμβουλος Διοίκησης επί Φορολογικών Θεμάτων, ΣΕΒ

Το φορολογικό περιβάλλον στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται, πιο έντονα από ποτέ, από το δίδυμο της υπερφορολόγησης και της φοροδιαφυγής. Οι φόροι για τα φυσικά και νομικά πρόσωπα είναι από τους πιο προοδευτικούς και υψηλούς στην Ευρώπη, και κατά περίπτωση ακόμα και οι υψηλότεροι. Επίσης, οι φόροι που επιβαρύνουν την κατανάλωση και, κυρίως, κρίσιμες εισροές στην παραγωγή και παροχή υπηρεσιών καθώς και, τέλος, για τα ακίνητα είναι επίσης από τους υψηλότερους στην Ευρώπη. Σε ανταπόδοση αυτών των φόρων το ελληνικό κράτος προσφέρει μέτρια θεσμική ωριμότητα και – με ορισμένες αξιέπαινες εξαιρέσεις που όμως επιβεβαιώνουν τον κανόνα – από μέτριες έως ανεπαρκείς υπηρεσίες σε όλα σχεδόν τα επίπεδα.

Με αυτά τα δεδομένα δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η παραοικονομία συνεχίζει να υπερβαίνει το 20% του ΑΕΠ, που είναι το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη. Οι Έλληνες, αντιμέτωποι με υψηλούς φόρους παντού, των οποίων την ανταποδοτικότητα δεν διακρίνουν συνεχίζουν να επιλέγουν τη φοροδιαφυγή σαν τρόπο ζωής. Έτσι όμως η υπερφορολόγηση επιβαρύνει άδικα και δυσανάλογα τους συνεπείς φορολογούμενους. Επιπλέον, υπονομεύει την ανάπτυξη της νομοταγούς οικονομίας και οδηγεί σε μείωση εσόδων για το κράτος το οποίο αγκιστρώνεται στην υπερφορολόγηση για την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων.

Το κρίσιμο ερώτημα συνεπώς είναι πώς θα καταφέρει η χώρα να απομακρυνθεί από την παγίδα της ταυτόχρονης υπερφορολόγησης και υψηλής φοροδιαφυγής; Η λύση μπορεί να προέλθει μόνο από μια σταδιακή δημιουργία δημοσιονομικού χώρου, ο οποίος θα αξιοποιείται για την, κατά προτεραιότητα, μείωση των φορολογικών υπερβολών που αποτελούν τα μεγαλύτερα εμπόδια στην ανάπτυξη της απασχόλησης και της οικονομίας. Στη δημιουργία αυτού του χώρου μπορούν να προσφέρουν κρίσιμα οι υποχρεωτικές ηλεκτρονικές συναλλαγές.

Η ηλεκτρονικοποίηση των συναλλαγών συνεπάγεται άμεσα την καταγραφή τους και συνεπώς τη δυνατότητα συστηματικού ελέγχου από τις αρχές, γεγονός αποτρεπτικό ως προς τη φοροδιαφυγή. Όμως, τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί η συστηματική μετατόπιση δραστηριοτήτων και παραδόσεων αγαθών στην άτυπη οικονομία, με στόχο να διατηρούνται οι συναλλαγές εντελώς εκτός της εποπτείας του κράτους. Στο πνεύμα αυτό έχουν παρατηρηθεί και τάσεις οπισθοδρόμησης, όπως μέσω της Υπουργικής απόφασης 1109/2019 η οποία πλέον εξαιρεί μεγάλο αριθμό συμπολιτών από την υποχρέωση πραγματοποίησης αγορών με ηλεκτρονικές πληρωμές και της εγκυκλίου 2068/2019 που αναγνωρίζει ως φορολογική δαπάνη λογαριασμούς εταιρειών φυσικού αερίου που έχουν εξοφληθεί με μετρητά. Οι εξελίξεις αυτές δείχνουν ότι η επέκταση των ηλεκτρονικών συναλλαγών πρέπει να περιλαμβάνει τόσο την ηλεκτρονική παρακολούθηση των διακινήσεων φορτίων όσο και την ηλεκτρονικοποίηση των τιμολογίων. Μάλιστα, υπάρχουν αρκετές χώρες που ήδη εφαρμόζουν σχετικές πρωτοβουλίες, με αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση της φοροδιαφυγής και αύξηση των κρατικών εσόδων. Αρκεί η Ελλάδα να αντιγράψει τις πρακτικές αυτές για να δημιουργήσει τον πρώτο, κρίσιμο, δημοσιονομικό χώρο που θα επιτρέψει και τις πρώτες ουσιαστικές μειώσεις φόρων.

Πρέπει να τονιστεί η σημασία της ταυτόχρονης μείωσης των φόρων και επέκτασης των ηλεκτρονικών συναλλαγών, καθώς συμβάλλουν ταυτόχρονα στη μείωση της φοροδιαφυγής. Αν δεν αλληλουποστηρίζονται, η υπερφορολόγηση θα υποσκάπτει την προσπάθεια που γίνεται μέσω της ηλεκτρονικοποίησης των συναλλαγών. Επίσης, η ταυτόχρονη προώθηση των δυο μπορεί να ενισχύσει την τάση ψηφιακού μετασχηματισμού σε όλο της φάσμα της οικονομίας αλλά και της λειτουργίας του κράτους.

Αυτό θα οδηγήσει και σε μια σημαντική αύξηση της μη μισθολογικής ανταγωνιστικότητας και τη μείωση των λειτουργικών δαπανών του κράτους και των επιχειρήσεων.