Ένα σχόλιο για τις πρόσφατες νομοθετικές ρυθμίσεις στα Εργασιακά
Κωστής Μπακόπουλος
Δικηγόρος, Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής Αθηνών
Προβληματίζουν οι πρόσφατες νομοθετικές παρεμβάσεις της κυβέρνησης στο χώρο των εργασιακών σχέσεων, και ειδικότερα όσες πηγάζουν «εξ ιδίας πεποιθήσεως» και δεν αποτελούν εκπλήρωση ανειλημμένων υποχρεώσεων βάσει Μνημονίου. Αναφερόμαστε κυρίως στο ν. 4488/2017, δεδηλωμένος στόχος του οποίου είναι, όπως μαρτυρά ο τίτλος του, η ενίσχυση της προστασίας των εργαζομένων. Το ερώτημα είναι, πώς εννοεί ο νομοθέτης αυτή την προστασία.
Πρώτο σημείο προβληματισμού είναι οι αμιγώς γραφειοκρατικής και κυρωτικής λογικής διατάξεις σχετικά με τις διοικητικές υποχρεώσεις των επιχειρήσεων απέναντι στο Σ.ΕΠ.Ε. και το σύστημα ΕΡΓΑΝΗ. Αυτές έρχονται να προστεθούν σε ένα πυκνό πλέγμα διοικητικών υποχρεώσεων, ενδεχόμενων παραβάσεων και κυρώσεων για οτιδήποτε εμπίπτει –ή, κατά τις απόψεις των ελεγκτών του Σ.ΕΠ.Ε., θα έπρεπε να εμπίπτει– στο πεδίο εφαρμογής της εργατικής και συνακόλουθα της ασφαλιστικής νομοθεσίας. Δεν είναι υπερβολή να παρατηρηθεί ότι οποιοδήποτε ζήτημα συνιστά αντικείμενο εργατικής διαφοράς, μπορεί ταυτόχρονα να αποτελέσει και διοικητική παράβαση του εργοδότη. Έτσι, η έκθεση των επιχειρήσεων στο νομικό και οικονομικό κίνδυνο διπλασιάζεται. Επίσης, ενώ στις εργατικές διαφορές προηγείται η δικαστική διερεύνηση της αξίωσης πριν εκδοθεί η απόφαση, στις διοικητικές διαφορές προηγείται η κύρωση και έπεται η προσπάθεια ανατροπής της στο δικαστήριο. Ουδείς βέβαια επιθυμεί να μην υπάρχει έλεγχος και εποπτεία του κράτους στο χώρο της μισθωτής εργασίας. Το ζητούμενο είναι να υπάρχει μέτρο στη γραφειοκρατία, αναλογικότητα στις κυρώσεις, απροκατάληπτοι έλεγχοι και σεβασμός στη νομιμότητα.
Δεύτερο σημείο προβληματισμού είναι η θέσπιση διατάξεων που δεν εντάσσονται ομαλά στο σύστημα των κανόνων του εργατικού δικαίου. Παράδειγμα: το άρθρο 56 του ν. 4487/2017 χαρακτηρίζει ως μονομερή βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας την αξιόλογη καθυστέρηση καταβολής των αποδοχών, ανεξαρτήτως της αιτίας της καθυστέρησης. Έτσι μπορεί ο εργαζόμενος, σε περίπτωση που για οποιοδήποτε λόγο δεν του καταβάλλεται έγκαιρα ο μισθός, να αποχωρεί από την εργασία απαιτώντας την πλήρη αποζημίωση απόλυσης. Πέρα από τα ερμηνευτικά ζητήματα που γεννώνται (π.χ. πόσο πρέπει να διαρκεί η καθυστέρηση, αρκεί και η μη καταβολή μέρους του μισθού ή κάποιας πρόσθετης παροχής;), το βασικό πρόβλημα είναι ότι πρόκειται για ισοπεδωτική ρύθμιση. Ο νομοθέτης θέλει εδώ, προφανώς, να ακυρώσει την από δεκαετιών παγιωμένη νομολογία, σύμφωνα με την οποία η καθυστέρηση καταβολής του μισθού δεν συνιστά από μόνη της βλαπτική μεταβολή, αν υπάρχει κάποια εύλογη αιτία για την καθυστέρηση, όπως είναι οι ταμειακές δυσχέρειες. Μόνο αν η καθυστέρηση είναι αδικαιολόγητη ή, πολλώ μάλλον, όταν γίνεται με σκοπό να εξαναγκασθεί ο μισθωτός σε παραίτηση, θεωρείται ότι επέρχεται μονομερής βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας. Η νομολογία –και πολύ σωστά- προβαίνει πάντοτε σε μια στάθμιση λόγων και συμφερόντων πριν δώσει στον εργαζόμενο το δικαίωμα της αποχώρησης με αποζημίωση.
Άλλο παράδειγμα νομικά προβληματικής ρύθμισης είναι το να θεωρείται ως καταγγελία της σύμβασης εργασίας από τον εργοδότη η μη εμπρόθεσμη αναγγελία της οικειοθελούς αποχώρησης του μισθωτού (άρθρο 38 παρ. 2 ν. 4488/2017). Πρόκειται εδώ για μαχητό τεκμήριο ή για υποχρεωτικό νομικό συμπέρασμα δίκην πλάσματος δικαίου; Ποιές θα είναι οι συνέπειες αυτής της πλασματικής καταγγελίας; Θα θεωρείται άκυρη, αφού προφανώς στις περιπτώσεις αυτές δεν θα έχει γίνει εγγράφως ούτε θα έχει καταβληθεί αποζημίωση;
Είναι σίγουρο, ότι με τέτοιες εγγενείς ατέλειες η νέα νομοθεσία θα δημιουργήσει περισσότερα ζητήματα απ’ όσα θα επιλύσει. Με την έννοια αυτή είναι αμφίβολο αν πραγματικά συμβάλλει στην ενίσχυση της προστασίας των εργαζομένων. Ο Γάλλος φιλόσοφος Μοντεσκιέ έλεγε, ότι αν δεν είναι απαραίτητο να γίνει ένας νόμος, τότε είναι απαραίτητο να μη γίνει.
