Έξι τομείς για ισχυρή περιφερειακή ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα

Άρθρο των Βίκυς Μακρυγιάννη, Διευθύντριας και Ελευθερίας Ρώμα, Senior Advisor, Τομέα Διεθνών Σχέσεων & Περιφερειακής Ανάπτυξης, ΣΕΒ, στη Ναυτεμπορική

Ο ΣΕΒ, υποστηρίζοντας ένθερμα ότι δεν μπορεί να υπάρξει εθνική, χωρίς περιφερειακή ανάπτυξη, έχει ιδιαίτερα ενεργό και δυναμικό ρόλο στα ζητήματα που αφορούν την περιφέρεια. Παρόλο που ο στόχος είναι να «ξεφύγουμε» ως χώρα από την αττικοκεντρική προσέγγιση, η Περιφέρεια Αττικής, σύμφωνα με τον Δείκτη Περιφερειακής Ανταγωνιστικότητας (RCI) 2022 σημειώνει πολύ υψηλότερες επιδόσεις συγκριτικά με τις υπόλοιπες περιφέρειες, παρόλο που, τα τελευταία χρόνια συνολικά στη χώρα, καταγράφεται σημαντική βελτίωση της ανταγωνιστικότητας. Ειδικότερα, 8 στις 13 διοικητικές περιφέρειες έχουν βελτιώσει τις επιδόσεις τους σε σχέση με το 2019. Παρόλα αυτά, η διάσταση μεταξύ της Αττικής και των άλλων περιφερειών παραμένει σημαντική. Γεγονός είναι βέβαια, ότι οι ανισότητες μεταξύ των περιφερειών μιας χώρας δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο, αλλά συμβαίνει σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικότερα δε, το χάσμα μεταξύ της περιφέρειας που βρίσκεται η πρωτεύουσα μιας χώρας και των υπόλοιπων περιφερειών της παρατηρείται στις περισσότερες-αν όχι όλες-τις χώρες της Ε.Ε., ωστόσο, με διαφορετική ένταση. Στις περισσότερο ανταγωνιστικές χώρες το χάσμα μεταξύ της περιφέρειας της πρωτεύουσας και των άλλων περιφερειών είναι λιγότερο έντονο, όπως λιγότερο έντονο σε αυτές τις χώρες, είναι και το χάσμα μεταξύ των ίδιων των περιφερειών (σημειώνεται δηλαδή μικρότερη εσωτερική διακύμανση).

Στην Ελλάδα, η Αττική εξακολουθεί να είναι η μοναδική «περιφέρεια μετάβασης», αφού πλησιάζει το μέσο όρο των περιφερειών της Ε.Ε. και τις επιδόσεις των αναπτυγμένων ευρωπαϊκών περιφερειών, το οποίο ερμηνεύεται, σε μεγάλο βαθμό, από το χαρακτήρα της περιοχής ως πληθυσμιακό, οικονομικό και διοικητικό κέντρο της χώρας. Στον αντίποδα βρίσκονται όλες οι υπόλοιπες ελληνικές περιφέρειες, οι οποίες χαρακτηρίζονται ως «περιφέρειες χαμηλής ανάπτυξης». Για παράδειγμα, η Κεντρική Μακεδονία, περιοχή στην ευρύτερη εμβέλεια της μητροπολιτικής περιοχής της Θεσσαλονίκης, είναι η  2^η σε ανταγωνιστικότητα ελληνική περιφέρεια και παρόλο που έχει βελτιώσει αξιοσημείωτα τη θέση της συγκριτικά με το παρελθόν, υπολείπεται σημαντικά (>20 ποσοστιαίες μονάδες) της Αττικής σε επιδόσεις ανταγωνιστικότητας. Οι υπόλοιπες περιφέρειες ακολουθούν, με ακόμα μεγαλύτερη διαφορά από την «ηγέτιδα» Αττική.

Πώς όμως θα ενισχυθεί η περιφερειακή ανταγωνιστικότητα; Και που πρέπει να επικεντρωθούν οι προσπάθειες της Πολιτείας και της επιχειρηματικής κοινότητας;

1. Υποδομές. Η επάρκεια και η καταλληλότητα των βασικών υποδομών αποτελεί διαχρονικό ζήτημα που επανέρχεται διαρκώς στο δημόσιο διάλογο για την περιφερειακή ανάπτυξη. Στο επίκεντρο ήταν και, παραμένει σταθερά, η αναβάθμιση των περιφερειακών υποδομών και ειδικότερα η σύνδεση των οργανωμένων υποδοχέων των επιχειρήσεων με συγκοινωνιακούς κόμβους (λιμάνια, σιδηροδρομικό δίκτυο), αλλά και η σύνδεση των ΒΙ.ΠΕ με τηλεπικοινωνιακά δίκτυα υψηλών ταχυτήτων.
2. Ανθρώπινο Δυναμικό. Το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό είναι το κλειδί για κάθε επιχείρηση και συνιστά μείζον ζήτημα για τις επιχειρήσεις της περιφέρειας, οι οποίες αντιμετωπίζουν και τις περισσότερες δυσκολίες στην εύρεση ειδικοτήτων -κυρίως τις τεχνικές-που απαιτούνται για την εύρυθμη λειτουργία μίας επιχείρησης είτε του πρωτογενή είτε του δευτερογενή τομέα. Ταυτόχρονα, η σύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας, η αναγκαιότητα επέκτασης της εφαρμογής αλλά και της διάρκειας της πρακτικής άσκησης, καθώς και η αναβάθμιση των γνώσεων και των δεξιοτήτων των εργαζόμενων μέσω της συνεχιζόμενης επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, αποτελούν κρίσιμες πτυχές για την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού.
3. Εξωστρέφεια. Το άνοιγμα των επιχειρήσεων σε αγορές του εξωτερικού αποτελεί εργαλείο ανάπτυξης για την περιφέρεια. Η εξωστρέφεια των επιχειρήσεων που παράγουν στην περιφέρεια, πρέπει να αποτελεί στρατηγική επιλογή της κεντρικής, αλλά κυρίως της περιφερειακής διοίκησης, προκειμένου να εδραιωθούν οι μηχανισμοί και οι δομές που θα την στηρίξουν. Για άλλη μία φορά απεδείχθη το πρόβλημα των περιφερειακών ανισοτήτων, καθώς μόνο οι περιφέρειες Αττικής, Κεντρικής Μακεδονίας και Πελοποννήσου πραγματοποιούν το 82% του συνόλου ελληνικών εξαγωγών (στοιχεία ΣΕΒΕ 2023).
4. Φιλικό περιβάλλον για τις επιχειρήσεις. Η άρση των ρυθμιστικών εμποδίων, η απλούστευση του πλαισίου αδειοδότησης και λειτουργίας, η περιβαλλοντική αδειοδότηση και η χωροταξία, αποτελούν πρωταρχικούς παράγοντες για τις επιχειρήσεις της μεταποίησης που εγκαθίστανται σε περιοχές με κατάλληλες χρήσεις γης ή σε οργανωμένους υποδοχείς, ενώ συμβάλλουν ουσιαστικά και στην προστασία του περιβάλλοντος.
5. Αναπτυξιακά & χρηματοδοτικά εργαλεία. Η αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων που είναι διαθέσιμοι στο πλαίσιο των υφιστάμενων αναπτυξιακών προγραμμάτων και χρηματοδοτικών εργαλείων του ΕΣΠΑ, του ΤΑΑ, αλλά και ο αναπτυξιακός νόμος, αποτελούν πρόκληση αλλά και ευκαιρία τόσο για την Πολιτεία που διαχειρίζεται τους πόρους, όσο και για τους εν δυνάμει δικαιούχους.
6. Βιώσιμη ανάπτυξη & ESG. Η βιώσιμη ανάπτυξη και τα θέματα ESG περιλαμβάνονται ήδη στην ατζέντα των μεγαλύτερων επιχειρήσεων, στο άμεσο μέλλον όμως οι περισσότερες επιχειρήσεις θα κληθούν να ανταποκριθούν στην πρόκληση της βιώσιμης και συμπεριληπτικής ανάπτυξης.

Οι παραπάνω τομείς άπτονται ζητημάτων που οι επιχειρήσεις της περιφέρειας έχουν αναδείξει ως μείζονα, με το τελευταίο διάστημα να κυριαρχούν και άλλες προκλήσεις, με αιχμή το ενεργειακό ζήτημα, την αποτελεσματική εφαρμογή της ψηφιακής κάρτας και τη διασύνδεση των οργανωμένων υποδοχέων επιχειρήσεων με συγκοινωνιακούς κόμβους και σύγχρονα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα. Η αντίληψη αυτή επιβεβαιώνεται από τις επαφές της διοίκησης και των στελεχών του ΣΕΒ με επιχειρήσεις-μέλη του στην Περιφέρεια, καθώς και από φορείς εκπροσώπησης της επιχειρηματικότητας και της βιομηχανίας σε όλη τη χώρα.

Στο πλαίσιο αυτό ο ΣΕΒ:

• Υποστηρίζει τις επιχειρήσεις της περιφέρειας στην επίλυση κρίσιμων θεμάτων που άπτονται της αδειοδότησης & λειτουργίας τους.
• Διαμεσολαβεί στα αρμόδια υπουργεία για κρίσιμα ζητήματα, όπως η μείωση του ενεργειακού κόστους.
• Συμμετέχει θεσμικά στις διαβουλεύσεις για τα εργασιακά ζητήματα και σε επιτροπές/ομάδες εργασίας, όπως για την ψηφιακή κάρτα.
• Οργανώνει δράσεις ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και υποστήριξης των επιχειρήσεων της περιφέρειας για μεγάλο εύρος θεμάτων, όπως η ψηφιακή ενσωμάτωση, η καινοτομία, τα χρηματοδοτικά εργαλεία, το ανθρώπινο δυναμικό, η βιώσιμη ανάπτυξη.
• Παρέχει πλέγμα υπηρεσιών για εξωστρεφείς επιχειρήσεις της περιφέρειας που θέλουν να εισέλθουν σε νέες αγορές και να ενισχύσουν την παρουσία τους στις ήδη υφιστάμενες αγορές του εξωτερικού.

Ακόμα πιο σημαντικό, είναι ότι όλες οι δράσεις και οι ενέργειες που πραγματοποιεί o ΣΕΒ γίνονται πάντα σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς, όπως με τους Περιφερειακούς Βιομηχανικούς Συνδέσμους, με τους οποίους εργάζεται χέρι-χέρι, καθώς το εύρος των προκλήσεων είναι τέτοιο, που η αντιμετώπισή τους δεν μπορεί να χτιστεί με αποσπασματικό και μονομερή τρόπο. H περιφερειακή ανάπτυξη παραμένει αναπόσπαστο συστατικό και κρίσιμη προϋπόθεση της οικονομικής ευημερίας και προοπτικής για ολόκληρη τη χώρα και για το λόγο αυτό πρέπει να βρίσκεται στις πρώτες προτεραιότητες στη χάραξη πολιτικών.