Φ.Π.Α. ανείσπρακτων απαιτήσεων: Απόφαση-πιλότος του ΣτΕ αναγνωρίζει τη δυνατότητα έντοκης ανάκτησης του Φ.Π.Α. σε περίπτωση υπαγωγής του οφειλέτη σε νόμιμη διαδικασία αντιμετώπισης εμπορικής αφερεγγυότητας

Βασιλική Μιχαλοπούλου
Δικηγόρος MSc – Εταίρος, Σταυρόπουλος & Συνεργάτες Δικηγορική Εταιρεία

Η μη εξόφληση τιμολογίων από επισφαλείς πελάτες αποτελεί ένα φαινόμενο με προφανείς αρνητικές επιπτώσεις στα οικονομικά αποτελέσματα των επιχειρήσεων λαμβάνοντας ιδίως υπόψη ότι ο πωλητής, λόγω της μη είσπραξης της απαίτησής του, αναγκάζεται τελικά να επιβαρυνθεί με το ποσό του Φ.Π.Α. που σχετίζεται με την ανεξόφλητη οφειλή, το οποίο έχει ήδη προκαταβάλει στο Δημόσιο εξ ιδίων χρημάτων.

Η ευρωπαϊκή Οδηγία Φ.Π.Α. προβλέπει τη μείωση της βάσης επιβολής του Φ.Π.Α. στην περίπτωση που, μετά την πραγματοποίηση της συναλλαγής, ο προμηθευτής δεν εισπράξει την αντιπαροχή ή μέρος αυτής, παραχωρώντας όμως στα κράτη μέλη το δικαίωμα να αποκλίνουν από τη ρύθμιση αυτή. Στον ελληνικό Κώδικα Φ.Π.Α. ωστόσο επιφυλάσσεται το δικαίωμα μείωσης της φορολογητέας βάσης μόνο στην περίπτωση που η οφειλέτρια επιχείρηση έχει τεθεί στην – ήδη καταργηθείσα – διαδικασία ειδικής εκκαθάρισης. Έτσι, ήταν πλήρως αμφίβολο και έχρηζε ερμηνείας, υπό το πρίσμα μάλιστα των αρχών και των κανόνων του ενωσιακού δικαίου, εάν παρέχεται στον προμηθευτή η δυνατότητα απαλλαγής από το Φ.Π.Α. με τον οποίο αυτός επιβαρύνθηκε σε ισοδύναμες περιπτώσεις οριστικής αδυναμίας πληρωμής λόγω υπαγωγής του οφειλέτη σε καθεστώς προπτωχευτικής διαδικασίας.

Αν και το ζήτημα αυτό απασχολούσε τις επιχειρήσεις έντονα και επί σειρά ετών, ήλθε και πάλι στην επικαιρότητα πρόσφατα με αφορμή την περίπτωση ελληνικής αλυσίδας υπεραγορών που τέθηκε σε διαδικασία εξυγίανσης κατά τον Πτωχευτικό Κώδικα μέσω σύναψης συμφωνίας και δικαστικής επικύρωσής της και την συνακόλουθη διαγραφή σημαντικού ύψους απαιτήσεων των πιστωτών της. Δεδομένου μάλιστα ότι το ζήτημα αυτό αφορούσε μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων οι απαιτήσεις των οποίων ρυθμίστηκαν από την επικυρωθείσα συμφωνία, κατόπιν πρωτοβουλίας της Διοίκησης μία εκ των εκκρεμών δικαστικών υποθέσεων εισήχθη στο Συμβούλιο της Επικρατείας για να αποτελέσει τον οδηγό στο πλαίσιο πιλοτικής δίκης.

Με την υπ’ αριθμ. 355/2019 απόφαση-σταθμό, το Συμβούλιο της Επικρατείας, επικαλούμενο τις διατάξεις της ευρωπαϊκής Οδηγίας Φ.Π.Α. και τις θεμελιώδεις αρχές της ουδετερότητας του φόρου που διέπει το κοινό σύστημα Φ.Π.Α., της αναλογικότητας και της ισότητας έκρινε ότι οι διατάξεις του εθνικού Κώδικα Φ.Π.Α. (άρθρο 19 παρ. 5α) παρέχουν δικαίωμα μειώσεως της φορολογητέας αξίας και, άρα, της οφειλής από Φ.Π.Α. της προμηθεύτριας επιχείρησης, σε κάθε περίπτωση που η τελευταία επικαλείται εύλογα και αποδεικνύει ότι το χρέος δεν θα εξοφληθεί, στο πλαίσιο νομοθετικών ρυθμίσεων που έχουν ως αντικείμενο την αντιμετώπιση της εμπορικής αφερεγγυότητας του αντισυμβαλλομένου της, όπως είναι η διαδικασία εξυγίανσης του Πτωχευτικού Κώδικα. Αξίζει να επισημανθεί ότι το Δικαστήριο, προβαίνοντας σε διασταλτική ερμηνεία των κρίσιμων διατάξεων του Κώδικα Φ.Π.Α., διεύρυνε το πεδίο εφαρμογής της σχετικής ρύθμισης, εντάσσοντας ρητά σε αυτήν τις περιπτώσεις της πτώχευσης και της θέσης σε ειδική διαχείριση. Η ερμηνεία αυτή ευθυγραμμίζεται πλήρως με τις βασικές γραμμές της νομολογίας του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, επιπλέον, συμπλέει  απόλυτα με τους σκοπούς και τη λειτουργία του ήδη εκσυγχρονισμένου ελληνικού πτωχευτικού δικαίου.

Ενόψει της καταδειχθείσας από το Συμβούλιο της Επικρατείας ανάγκης ερμηνείας και εφαρμογής των εθνικών κανόνων περί ανάκτησης Φ.Π.Α. ανείσπρακτων απαιτήσεων προς την κατεύθυνση που χάραξε η νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αναμένεται με ενδιαφέρον η δρομολόγηση από τη Διοίκηση των αναγκαίων διαδικασιών και η παροχή των κατάλληλων οδηγιών ώστε να μπορεί να προστατευθεί αποτελεσματικά η ρευστότητα των επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν ή θα αντιμετωπίσουν στο μέλλον ανάλογα ζητήματα λόγω υπαγωγής των αντισυμβαλλομένων τους σε νομικές διαδικασίες αντιμετώπισης εμπορικής αφερεγγυότητας.