«Γιατί ένας νέος νόμος για τις ανώνυμες εταιρίες;»
Ευάγγελος Περάκης
Ομότιμος Καθηγητής, Νομικής Σχολής Αθηνών
Ο ν. 4548/2018 «για την αναμόρφωση του δικαίου των ανωνύμων εταιριών» ψηφίστηκε ως μνημονιακή υποχρέωση, είναι όμως από τα νομοθετήματα που θα έπρεπε να υιοθετηθούν έτσι κι αλλιώς. Ο εκσυγχρονισμός του δικαίου της ανώνυμης εταιρίας ήταν αναγκαίος, όχι τόσο διότι έχουν περάσει 100 χρόνια από το ν. 2190/1920, όπως πολλές φορές αναφέρθηκε – στην πραγματικότητα ο νόμος αυτός είχε συχνά τροποποιηθεί ή και αναμορφωθεί μέχρι και πρόσφατα – όσο διότι υπάρχει διαρκές αίτημα ανανέωσης του δικαίου αυτού (της «ναυαρχίδας του εταιρικού δικαίου»), ώστε να μπορεί να εξυπηρετεί τις ανάγκες των επιχειρήσεων και να ανταποκρίνεται στο διεθνή ανταγωνισμό δικαίων.
Εύλογη είναι όμως η απορία: Γιατί προτιμήθηκε η εξ υπαρχής σύνταξη νέου νόμου για τις ανώνυμες εταιρίες, και δεν επιχειρήθηκε μια ακόμη ανακαίνιση του ν. 2190, με επιμέρους τροποποιήσεις άρθρων του, όπως συνέβαινε μέχρι τώρα; Είναι φανερό ότι μια τέτοια λύση θα ήταν λιγότερο οχληρή, σε σύγκριση με την πάντα δύσκολη εξοικείωση με ένα νέο νόμο.
Το ερώτημα αυτό έχει δύο απαντήσεις: Η πρώτη έχει να κάνει με τον «κορεσμό» των πολλών τροποποιήσεων. Ένας (οποιοσδήποτε) νόμος δεν μπορεί να τροποποιείται απεριόριστα. Φθάνει κάποια στιγμή, όπου η δομή, η λογική, η γλώσσα, η κατανοησιμότητα και η συνοχή του φθάνουν στα όριά τους και ο νόμος μετατρέπεται σε «patchwork» και παύει να είναι λειτουργικός. Αυτό συνέβη με το ν. 2190. Πρόχειρο παράδειγμα (ανάμεσα σε πολλά) είναι η συστέγαση στο ίδιο άρθρο (το άρθρο 4) δύο τόσο ετερόκλητων θεμάτων, όσο είναι η σύσταση της εταιρίας και η μείωση του κεφαλαίου της, η τελευταία μάλιστα με προβληματική μεταφορά ευρωπαϊκής οδηγίας. Το άρθρο 5 (που αναπαράγει το αρχικό κείμενο του 1920) ορίζει σε γνήσια καθαρεύουσα ότι «εν τη επωνυμία δέον πάντως να περιέχονται αι λέξεις ‘ανώνυμος εταιρεία’». Το δε άρθρο 7β εξακολουθεί να ρυθμίζει το ζήτημα της εταιρικής δημοσιότητας, ενώ αυτό αποτελεί πλέον αντικείμενο της νομοθεσίας του Γ.Ε.ΜΗ., κλπ. Αυτό συνεπώς που θα συνέβαινε με νεότερες τροποποιήσεις του ν. 2190 θα ήταν η παραπέρα σώρευση διατάξεων, ο παραπέρα «κορεσμός» και η παραπέρα εξάρθρωση των διατάξεων και της λογικής του.
Η δεύτερη απάντηση – και πιο σημαντική – είναι η πρακτική αδυναμία ευρείας έκτασης ανακαινίσεων, όταν επιλέγεται η μέθοδος των επιμέρους τροποποιήσεων. Όπως θα αντιληφθεί κανείς διαβάζοντας το νέο νόμο, οι νέες ρυθμίσεις είναι δύο ειδών: Οι «μεγάλες» και οι «μικρές». Οι μεγάλες είναι εκείνες που σχεδόν μονοπώλησαν τη συζήτηση επί του νομοσχεδίου, όπως είναι π.χ. η ονομαστικοποίηση των ανωνύμων μετοχών, ο νέος τρόπος πιστοποίησης του κεφαλαίου, το μονομελές δ.σ., οι ενώσεις μετόχων, ή «το νέο 23α». Οι διατάξεις αυτές θα μπορούσαν πράγματι (αν και οριακά) να εισαχθούν με επιμέρους τροποποιήσεις του νόμου 2190, χωρίς κατάργησή του. Ο νέος νόμος όμως φιλοδόξησε, εκτός από τις «μεγάλες» αλλαγές, να ρυθμίσει και πολλά άλλα, μικρότερης εμβέλειας ζητήματα, τα οποία ωστόσο επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την εταιρική καθημερινότητα. Τέτοιο ζήτημα π.χ. είναι η διακριτική διάταξη που παρέχει δυνατότητα στη γ.σ. στην ίδια συνεδρίαση να τροποποιήσει το καταστατικό, π.χ. να αυξήσει τα μέλη του δ.σ. από 3 σε 5, και ταυτόχρονα να εκλέξει νέο 5μελές δ.σ. Το ζήτημα αυτό είχε τις αμφιβολίες του, ξεκαθάρισε όμως στο νέο νόμο (άρθρο 4 παρ. 5). Τέτοιες «λεπτομέρειες» υπάρχουν παντού και δεν θα ήταν εφικτό να χωρέσουν στο ν. 2190 χωρίς, πρακτικά, να τροποποιηθούν όλες οι διατάξεις του. Με το νέο νόμο λοιπόν δόθηκε η δυνατότητα μιας απελευθερωμένης από τα δεσμά του ν. 2190 συνολικής ρύθμισης της α.ε.
Ο νέος νόμος θα πρέπει να μελετηθεί, προκειμένου να εκτιμηθούν οι θετικές αλλά και να εντοπισθούν οι αρνητικές πλευρές του. Ελπίζεται δε ότι ο νομικός και ο επιχειρηματικός κόσμος θα καταφέρουν να εξοικειωθούν σύντομα με το νόμο αυτό, και ότι ο τελευταίος θα αποκτήσει σύντομα τη δική του ταυτότητα: Θα είναι δηλ. ο ν. 4548/2018 και όχι πια ο «νέος 2190».
