H εκ των υστέρων αξιολόγηση αποτελεσμάτων εφαρμογής ρυθμίσεων ως προπομπός νομοθετικών εξελίξεων

Τατιάνα Λάσκαρη
Προϊσταμένη Αυτοτελούς τμήματος νομοθετικής πρωτοβουλίας, Υπουργείο Διοικητικής Ανασυγκρότησης

Η χώρα μας έχει αποκτήσει, μέσω του Ν4048/2012 (A΄34), καθώς και διατάξεων του Κανονισμού της Βουλής, ένα πλαίσιο για την αξιολόγηση των νομοθετικών κειμένων που εισάγονται για ψήφιση στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Βάσει του πλαισίου αυτού αξιολογούνται τα νομοσχέδια, με την εξαίρεση ειδικών διαδικασιών (άρ. 85 επ. ΚτΒ), για τις συνέπειες που θα επιφέρουν, ενώ συνοπτική αξιολόγηση γίνεται για τις προσθήκες-τροπολογίες. Στην πράξη οι «εκ των προτέρων ή ex ante» αξιολογήσεις ρυθμίσεων (άρ. 7 «Ανάλυση συνεπειών ρυθμίσεων») περιορίζονται σε διατάξεις νομοσχεδίων, μολονότι, η αιτιολογική έκθεση του Ν4048 εντάσσει στην έννοια της ρύθμισης και «τις κανονιστικές πράξεις μείζονος σημασίας που επηρεάζουν ή εκτιμάται ότι επηρεάζουν πάνω από 40% του πληθυσμού της χώρας ή εικάζεται ότι θα έχουν οικονομικές επιπτώσεις σε πεδία σημαντικά για την οικονομική ανάπτυξη (πχ μικρομεσαίες επιχειρήσεις κλπ)».

Στο ίδιο πλαίσιο πάντα της Καλής Νομοθέτησης πραγματοποιούνται οι «εκ των υστέρων ή ex post» αξιολογήσεις διατάξεων που έχουν τεθεί σε εφαρμογή εντός τριετίας ή πενταετίας από την θέση τους σε ισχύ (άρ. 9 «Αξιολόγηση αποτελεσμάτων εφαρμογής»). Πρόκειται για μια μεθοδολογία που προτείνεται ως προς το γενικότερο πλαίσιό της από τις διατάξεις του ως άνω νόμου ενώ αφήνει στην διοίκηση ευρύτερα περιθώρια συντονισμού και συνεργασίας με τους εμπλεκόμενους «μετόχους» για την συνεκτίμηση των επιπτώσεων στην κοινωνία, στο περιβάλλον και στην οικονομία κυρίως με όρους ποιοτικούς.

Τα εργαλεία αναμόχλευσης των επιπτώσεων αυτών αναζητούνται, ιδίως, σε επικοινωνιακές δράσεις, όπως αυτές ενθαρρύνονται από τα Αυτοτελή Τμήματα Νομοθετικής Πρωτοβουλίας των Υπουργείων προκειμένου να υποβληθούν οι Ετήσιες Εκθέσεις Αξιολόγησης Αποτελεσμάτων Εφαρμογής στο Γραφείο Καλής Νομοθέτησης της Γενικής Γραμματείας της Κυβέρνησης (ΓΓΚ) και να ενημερωθούν, παράλληλα, η πολιτική ηγεσία και η διοικητική ιεραρχία.

Η διοικητική πρακτική στον τομέα αυτό αποσκοπεί να κατευθύνει τις αναγκαίες τροποποιήσεις/καταργήσεις διατάξεων, υπηρεσιακές ερμηνείες ή κωδικοποιήσεις με απώτερο στόχο την βελτίωση της ποιότητας της Εθνικής Νομοθεσίας. Η Υπηρεσία μας βάσει ερωτηματολογίου προς τις οργανικές μονάδες του φορέα μας και διευρύνοντας την συζήτηση, όπως ο νόμος απαιτεί με κοινωνικούς εταίρους, την ΟΚΕ ή ερευνητικούς – επιστημονικούς φορείς που αποτυπώνουν στον δικό τους τομέα τα αποτελέσματα εφαρμογής μιας διάταξης, προβαίνει στην σύνταξη και επεξεργασία των Εκθέσεων αυτών διατυπώνοντας στα τελικά Συμπεράσματα τις προτάσεις της για το υπό αξιολόγηση θεσμικό πλαίσιο.

Τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι σαφή:

– Πέτυχε ο θεσμός της «εκ των υστέρων» αξιολόγησης ως προς τον βασικό επιδιωκόμενο στόχο της Καλής Νομοθέτησης καθώς ο σύντομος και συχνά ασφυκτικός χρόνος για τον «εκ των προτέρων» σχολιασμό/αξιολόγηση νομοθετικών διατάξεων οδηγεί τις περισσότερες φορές σε θεσμικές επιπλοκές και ασάφειες;

– Υπάρχει η επιδιωκόμενη από τον νομοθέτη αλληλοτροφοδότηση του νομοθετικού έργου στην πράξη από τις διαπιστώσεις και τα συμπεράσματα που περιλαμβάνονται στις εκθέσεις αυτές δεδομένου ότι ο ρόλος της διοίκησης περιορίζεται στον εντοπισμό των προβλημάτων χωρίς να εμπλέκεται αναγκαστικά στις μετέπειτα νομοπαρασκευαστικές διαδικασίες.

– Συμπληρώνει η «εκ των υστέρων» αξιολόγηση των αποτελεσμάτων εφαρμογής την ελλιπή κατά τα φαινόμενα διαβούλευση με τους εταίρους ή τους ενδιαφερόμενους-εμπλεκόμενους στο ρυθμιστικό πλαίσιο φορείς καθώς επιχειρεί η διοίκηση να «αφουγκραστεί» έστω και σε δεύτερο χρόνο τις απόψεις και τα σχόλια που προέκυψαν από την υλοποίηση-εφαρμογή;

Τέλος, πέραν της βασικής στόχευσης της Καλής Νομοθέτησης, τόσο η ΕΕ όσο και οι διεθνείς οργανισμοί, όπως ο ΟΟΣΑ, παροτρύνουν τα κράτη – μέλη και διαχέουν την τεχνογνωσία στα θέματα αυτά για την υποστήριξη των εθνικών κυβερνήσεων στο στάδιο της προετοιμασίας αλλά και της εφαρμογής των δημοσίων πολιτικών. Δεν υπάρχει, λοιπόν, μία ενιαία μέθοδος αλλά γενικές οδηγίες και συστάσεις λαμβάνοντας υπόψη την διοικητική δομή και τις νομικές καταβολές των κρατών-μελών κυρίως, όμως, προσβλέποντας στην εμπλοκή τους σε υπερεθνικά επίπεδα διαβουλεύσεων, όπως η πλατφόρμα REFIT (Regulatory Fitness) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.