H επανάσταση των ελληνικών startups
Ένα δυναμικό οικοσύστημα με κεφαλαιοποίηση σχεδόν 8 δις. και σημαντικές προοπτικές έχει δημιουργηθεί στην χώρα μας. Όπως εξηγεί ο Μάρκος Βερέμης εταίρος της Big Pi Ventures, Πρόεδρος της Upstream και μέτοχος σε εταιρίες όπως οι Persado, Workable, Softone, Hellas Direct και Softomotive (που εξαγοράστηκε απο την Microsoft), Πρόεδρος του Σωματείου Επιχειρηματικότητας Νέων/Junior Achievement (ΣΕΝ/JA) Greece και μέλος των Δ.Σ. του ΣΕΒ, του ΙΟΒΕ, της Endeavor και της διαΝΕΟσις, το ελληνικό οικοσύστημα startups αναπτύσσεται με ρυθμούς 20%, «τρέχοντας» περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο κλάδο της ελληνικής οικονομίας.
Συνέντευξη στο Turning Points 2022 – Euro2day, Μάρτιος 2022
Τονίζει, ωστόσο, ότι επόμενο βήμα είναι η Ελλάδα να ενισχύσει τα επενδυτικά της προγράμματα και στα επόμενα στάδια ώστε να συνεχίζει να στηρίζει νεοφυείς επιχειρήσεις που θα προσελκύουν το διεθνές ενδιαφέρον.
Η συμμετοχή του κ. Βερέμη στο οικοσύστημα είναι σημαντική: Έχει επενδύσει συνολικά σε 38 εταιρείες, οι οποίες απασχολούν αυτή τη στιγμή 2.200 άτομα και έχουν μία κεφαλαιοποίηση που σε αυτή τη φάση υπερβαίνει τα 2,3 δις .
Ως εμπνευστής της πρωτοβουλίας Innovative Greeks, πώς κρίνετε το ελληνικό οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων σήμερα; Ποια είναι τα κομβικά σημεία για την περαιτέρω ανάπτυξή του και ποια εμπόδια πρέπει να ξεπεραστούν;
Αυτό είναι ένα οικοσύστημα που δημιουργήθηκε μέσα στην κρίση. Η Ελλάδα δεν είχε παράδοση στο χώρο της καινοτομίας και μάλιστα στην καινοτομία εξαγωγικής φύσης. Αυτό στην ουσία, νομίζω, ότι, ήταν μία περίπτωση όπου πάρα πολλοί άνθρωποι λόγω ανάγκης στράφηκαν και στην επιχειρηματικότητα αλλά και στις εξαγωγές. Όμως επειδή για να μπορεί να εξάγεις, πρέπει να έχεις ένα διαφοροποιημένο προϊόν, και αυτό απαιτεί κάποια μορφής έρευνα και καινοτομία για να το πετύχεις, κάπως έτσι δημιουργήθηκαν μέσα στην κρίση πολλές τέτοιες εταιρείες. Ξεκίνησαν πολύ μικρές αλλά μοιράστηκαν πολλά από τα χαρακτηριστικά που έχουν πάντα αυτές οι εταιρείες: Επειδή απαιτούν σχετικά μικρό κεφάλαιο για να ξεκινήσουν – γιατί δεν έχουν μεγάλες υποδομές -και επειδή πλέον το κόστος των εργαλείων του software που χρησιμοποιούμε όλοι παγκοσμίως είναι σε πολύ λογικές τιμές, διευκόλυνε στο να δημιουργηθούν πολλές τέτοιες εταιρείες, οι οποίες μπόρεσαν να αναπτυχθούν πάρα πολύ γρήγορα. Δηλαδή δεν μπορώ να σκεφτώ κάποιον άλλον τομέα που μέσα σε πέντε χρόνια πήγε από το μηδέν σε εταιρίες που η κεφαλαιοποίηση τους να είναι κοντά στα 8 δισεκατομμύρια ευρώ -μετά και το deal της VIVA. Οπότε μιλάμε για μία αλματώδη ανάπτυξη η οποία και σαν ποσοστό του ΑΕΠ πλέον είναι κάτι σημαντικό. Υπολογίζουμε στον ΣΕΒ ότι είναι περίπου στο 3% του ΑΕΠ και έχει δυνατότητες να φτάσει στο 10% μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια. Έχουμε ήδη πέντε εταιρείες, οι οποίες οδεύουν ή είναι ήδη πάνω από 1 δις ευρώ (;)κεφαλαιοποίηση και έχουμε επίσης τουλάχιστον 30 εταιρείες που είναι πάνω από 100 εκατομμύρια σε κεφαλαιοποίηση και συνολικά 400 σοβαρές εταιρείες στον τομέα. Άρα μιλάμε πλέον για ένα πλήρες οικοσύστημα.
Η αυξημένη κινητικότητα στη χρηματοδότησης των startups θα συνεχιστεί με τους ίδιους ρυθμούς ή περνάμε σε μια φάση ωρίμανσης;
Η χρηματοδότηση όχι απλά θα συνεχιστεί, αλλά με βεβαιότητα θα αυξηθεί. Απλά αυτό που πρέπει να έχει κανείς στο μυαλό του είναι ότι αν θέλουμε αυτός ο ενάρετος κύκλος να συνεχιστεί, πρέπει και η ίδια η χώρα να έχει τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσει και να «μεγαλώσει» εταιρείες μέχρι του σημείου που θα μπει ένας μεγάλος ξένος επενδυτής. Δεν μπορούμε να βασιζόμαστε μόνο στους ξένους επενδυτές. Και τι εννοώ με αυτό. Η Ελλάδα, για να σας δώσω ένα παράδειγμα, είχε 6 venture capital funds, το Ισραήλ έχει 400. To νούμερο το οποίο ξοδεύουμε εμείς ως χώρα ετησίως σε venture capital είναι τάξης μεγέθους 70 -80 εκατομμύρια ευρώ (;), το αντίστοιχο νούμερο στο Ισραήλ είναι 3 δις ενώ στη Γερμανία είναι δεκαπλάσιο από μας. Θέλω να πω ότι υπάρχει μία υστέρηση ειδικά στο θέμα της χρηματοδότησης που αν δεν το λύσεις τοπικά δεν θα μπορέσεις να βγάλεις μεγάλες εταιρείες που θα φέρουν μετά ξένους επενδυτές. Το άλλο ζήτημα στην Ελλάδα είναι ότι δεν έχουμε ακόμα καλύψει όλες τις φάσεις του επενδυτικού κύκλου. Δηλαδή είμαστε σε σχετικά καλή κατάσταση με το venture capital, γίνεται μία προσπάθεια με τους angels αλλά υπάρχει ανυπαρξία στο Private Equity, στο Growth Equity που να καλύπτει μόνο τεχνολογία και που αφορά τα μεγαλύτερα μεγέθους deals. Παράλληλα, υπολειπόμαστε πολύ στο θέμα του Ελληνικού χρηματιστηρίου. Αν θέλεις όμως να έχεις ένα οικοσύστημα που να δουλεύει σε βάθος χρόνου και φέρνει μεγάλους ξένους επενδυτές πρέπει να έχεις όλα αυτά τα στοιχεία. Και είναι εφικτό να τα αποκτήσουμε. Αλλά τα έχουμε μπροστά μας και είναι πάρα πολύ σημαντικό αυτό να γίνει μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια.
Το οικονομικό περιβάλλον αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα ευνοεί νέες επενδύσεις, είτε μέσω εξαγορών είτε μέσω νέων εγκαταστάσεων;
Ο κόσμος αυτή τη στιγμή βλέπει το αποτέλεσμα δουλειάς αρκετών ετών. Όλη αυτή η ιστορία ξεκίνησε πολλά χρόνια πίσω με κάποιες αυτοτελείς προσπάθειες, όπως της Viva ή της Upstream ή της Persado ή της Workable, αλλά σίγουρα ενισχύθηκε πάρα πολύ από τα χρηματοδοτικά εργαλεία. Aπέκτησε η χώρα μας δηλαδή σε πρώτη φάση το JEREMIE, που ήταν πολύ μικρό και μετά τα Equity Funds. Είναι σαφές ότι υπήρξε σύνδεση μεταξύ της διάθεσης χρημάτων μέσω venture capital και της ανάπτυξης αυτών των εταιρειών, διότι για τις εταιρείες τα χρήματα αυτά είναι καύσιμο για ανάπτυξη. Αν δεν έχεις καύσιμο -γιατί οι τράπεζες δεν δανείζουν τέτοιες εταιρείες- και δεν έχεις και venture capital, όπως δεν είχε η Ελλάδα ποτέ μέχρι το JEREMIE, πώς μπορείς να περιμένεις από τις εταιρείες να μεγαλώσουν? Οπότε, σαφώς υπάρχει ξεκάθαρη σχέση μεταξύ των χρηματοδοτικών εργαλείων και της ανάπτυξης αυτών των εταιρειών. Αυτό που λέω απλά είναι ότι τώρα που έχουμε πάει σε άλλη πίστα, γιατί είναι σαφές ότι έχουμε πάει σε άλλη πίστα καθώς μιλάμε για ένα οικοσύστημα που έχει κεφαλαιοποίηση πολύ κοντά στα 8 δισεκατομμύρια, γι΄αυτό τώρα πρέπει να ενταθεί η προσπάθεια. Όχι να χαλαρώσουμε και να πανηγυρίσουμε, διότι όσο μεγαλώνουν οι εταιρείες τόσο μεγαλύτερες είναι και οι χρηματοδοτικές τους ανάγκες. Και δεν αρκεί να λες ότι μόνο οι ξένοι επενδυτές θα κλείσουν αυτό το κενό. Χρειάζεται εγχώρια ή ευρωπαϊκή, εν πάση περιπτώσει , προσπάθεια για να μην κολλήσουμε στην επόμενη φάση που βρισκόμαστε τώρα. Αυτός είναι ο κίνδυνος που έχουμε μπροστά μας.
Συνολικά, είδαμε τις τελευταίες εβδομάδες εντυπωσιακά exit, είδαμε ελληνικό unicorn και γενικά οι προσδοκίες είναι αυξημένες. Είναι μεμονωμένες περιπτώσεις ή βλέπουμε μια νέα ελληνική επιχειρηματικότητα;
Είναι σαφές ότι βλέπουμε πλέον μία νέα ελληνική πραγματικότητα, η οποία ξεκίνησε να φιλοξενεί τους ανθρώπους οι οποίοι δεν τα είχαν καλά με την μέχρι τότε ελληνική πραγματικότητα. Δεν είναι ένα τυχαίο γκρουπ ανθρώπων. Είναι άνθρωποι τους οποίους η χώρα είχε αποξενώσει με τον τρόπο που λειτουργούσε από την αντιπολίτευση και μετά. Οπότε μιλάμε σίγουρα για κάτι το οποίο αντιπροσωπεύει μία καινούργια λογική στην επιχειρηματικότητα και η οποία νομίζω ότι χαρακτηρίζεται:
- Από διεθνοποίηση, δηλαδή είναι αμιγώς εξαγωγικές οι περισσότερες από αυτές τις εταιρείες.
- Από μεγάλη ταχύτητα κα φιλοδοξία. Δηλαδή αυτές οι εταιρείες βάζουν στόχους ανάπτυξης που δεν έχουμε ξαναδεί.
- Από συμμετοχικές συνθέσεις. Δηλαδή δεν είναι εταιρείες που τρέχει ένα αφεντικό, είναι εταιρείες πολυμετοχικές όπου μέτοχοι είναι ένα μεγάλο ποσοστό των υπαλλήλων.
- Από αξιοκρατία. Δεν είναι εταιρείες στις οποίες υπάρχει ούτε η οικογενειακή δέσμευση, ούτε φιλική ούτε οποιαδήποτε άλλη δέσμευση τέτοιου τύπου. Είναι εταιρείες που λειτουργούν απόλυτα βάσει της αξίας των ανθρώπων και οι άνθρωποι ανταμείβονται ανάλογα με την προσφορά τους, μέχρι το σημείο να γίνουν και οι ίδιοι οι μέτοχοι.
Έτσι μιλάμε για έναν νέο πυλώνα της οικονομίας πολλά υποσχόμενο διότι – όπως είναι και σε όλη την Ευρώπη- ο μέσος όρος αύξησης αυτών των εταιρειών υπερβαίνει το 20% ετησίως, που είναι πολύ μεγαλύτερο από τους ρυθμούς αύξησης της ευρωπαϊκής οικονομίας. Το άλλο είναι ότι βέβαια προσλαμβάνουν πάρα πολύ περισσότερο κόσμο. Αλλά το τελευταίο που θα έλεγα είναι ότι είναι και εταιρείες που «μπολιάζουν» την υπόλοιπη οικονομία.Γιατί πρώτον την εκσυγχρονίζουν σε επίπεδο τεχνολογίας – αυτές οι εταιρείες δηλαδή εκσυγχρονίζουν με την παρουσία τους και τη συνεργασία τους και παλιές μεγάλες εταιρείες- αλλά επίσης εκτιμώ ότι βάζουν και ένα άλλο πλαίσιο λειτουργίας σε επίπεδο φιλοδοξίας, ταχύτητας, αξιοκρατίας κλπ. Δηλαδή, φέρνουν κάποια νέα ήθη -μπορεί να πει κάποιος- στην επιχειρηματικότητα.
Μετέχετε στην επενδυτική ομάδα του Big Pi, είστε συνιδρυτής και πρόεδρος της Upstream, καθώς και μέτοχος της Softone; Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;
Το πρώτο είναι ότι στοχεύουμε ως Big Pi, μέσα στο έτος να ξεκινήσουμε και άλλα funds μεγαλύτερα του προηγούμενου, τα οποία να καλύπτουν και περισσότερα μέρη του επενδυτικού κύκλου. Επίσης περιμένουμε κάποιες μεγάλες αυξήσεις κεφαλαίου – τουλάχιστον πέντε μεγάλες αυξήσεις κεφαλαίου- σε πολύ μεγάλες αποτιμήσεις, κάποια από τις οποίες η κάποιες από τις οποίες μπορεί να υπερβαίνουν το ένα δις.
Το τρίτο είναι ότι θέλουμε σίγουρα στον ΣΕΒ να ενισχύσουμε τη δράση της Επιτροπής Καινοτομίας γιατί ο Σύνδεσμος έχει μετασχηματιστεί σε μεγάλο βαθμό και σε ένα καινούργιο σπίτι για startups. Οι 60 μεγαλύτερες εταιρείες του τομέα είναι πλέον μέλη μας. Θέλουμε να είμαστε σε θέση να τις υποστηρίξουμε και θεσμικά, αλλά και με διάφορες δράσεις.
επίσης, το «INNOVATIVE GREEKS» έχει συγκεντρώσει περίπου 10.000 ανθρώπους, λαμπρούς Έλληνες της διασποράς, οι οποίοι είναι σίγουρα σε θέση να βοηθήσουν τη χώρα. Θέλουμε να τους αξιοποιήσουμε, να συνεργαστούμε, να γνωριστούμε και να συνεχίσουμε αυτή την προσπάθεια, διότι αυτός είναι ένας κρυμμένος θησαυρός στην Ελλάδα. Μόνο η κεφαλαιοποίηση εταιρειών Ελλήνων στο χώρο της τεχνολογίας στην Αμερική ξεπερβλα από τα 100 δις δολάρια (;).
Το τελευταίο, είναι ότι βάζουμε αρκετά υψηλούς στόχους και για το Σωματείο Επιχειρηματικότητας Νέων/Junior Achievement Greece που πιάνει το πρόβλημα από την πηγή, που είναι τα σχολεία. Το Junior Achievement τώρα ακουμπάει 10.000 μαθητές, και βρίσκουμε διαμάντια σε όλη την Ελλάδα. Αυτό μπορεί να μας δημιουργήσει έναν πλούτο μελλοντικό σε ανθρώπους, επιχειρηματίες. στελέχη κλπ.
