Η αναθεώρηση του Κανονισμού Ομαδικής Απαλλαγής για τις κάθετες συμφωνίες

Τον Οκτώβριο του 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κίνησε τη διαδικασία αναθεώρησης του Κανονισμού Ομαδικής Απαλλαγής (ΚΟΑ) 330/2010 και των Κατευθυντήριων Γραμμών για την αξιολόγηση των κάθετων περιορισμών του ανταγωνισμού. Ο ΚΟΑ 330/2010 αντικατέστησε τον ΚΟΑ 2799/1999 και η ισχύς του λήγει στις 31.05.2022.

Υπό το πρίσμα του δικαίου του ελεύθερου ανταγωνισμού (άρθρο 101 ΣΛΕΕ και άρθρο 1 ν. 39191/2011), κάθετες συμφωνίες θεωρούνται οι συμβάσεις διανομής και προμήθειας, μεταξύ επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε διαφορετικό επίπεδο της αλυσίδας παραγωγής ή διανομής (π.χ. προμηθευτής – χονδρέμπορος ή προμηθευτής – λιανοπωλητής). Κλασικά παραδείγματα κάθετων συμβάσεων είναι οι συμβάσεις δικαιόχρησης, εμπορικής αντιπροσωπείας, προμήθειας, αποκλειστικής και επιλεκτικής διανομής. Ο ΚΟΑ προσφέρει στις συμφωνίες αυτές, εφόσον πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις (μερίδια αγοράς προμηθευτή και αγοραστή εντός συγκεκριμένων ορίων, μη συμπερίληψη συμβατικών όρων που εξ επόψεως δικαίου ανταγωνισμού δεν συμβάλλουν στην επίτευξη επαρκών αποτελεσματικοτήτων, κ.α.), ένα «λιμάνι προστασίας» από την προβλεπόμενη στις ανωτέρω διατάξεις απαγόρευση αντι-ανταγωνιστικών συμφωνιών. Έχει συμβάλει, έτσι, καθοριστικά στην ενίσχυση της ασφάλειας δικαίου για τις επιχειρήσεις και στην συστηματοποίηση και αποτελεσματικότερη επισκόπηση των συμβάσεων διανομής.

Η διαβούλευση που διενεργήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το πρώτο εξάμηνο του 2019, ανέδειξε, ωστόσο, μια σειρά ζητημάτων τα οποία κατά τους ενδιαφερόμενους φορείς (επιχειρήσεις, επιμελητήρια, ακαδημαϊκή κοινότητα, Αρχές Ανταγωνισμού) χρήζουν ρύθμισης, ιδίως ενόψει της ανάπτυξης του ηλεκτρονικού εμπορίου την τελευταία δεκαετία και μέσω αυτής της ανάδυση νέων επιχειρηματικών μοντέλων προώθησης και πώλησης των προϊόντων, όπως οι διαδικτυακές πλατφόρμες και οι ιστοσελίδες σύγκρισης τιμών προϊόντων. Ζητήματα όπως η αυξανόμενη παρουσία των προμηθευτών σε επίπεδο λιανικής μέσω της δημιουργίας δικών τους ιστοσελίδων πώλησης των προϊόντων τους, η επιβολή περιορισμών στη διάθεση προϊόντων από εξουσιοδοτημένους διανομείς σε διαδικτυακές πλατφόρμες, η ανταλλαγή ευαίσθητων εμπορικών πληροφοριών αναφορικά με τις τιμές και τις ποσότητες των προϊόντων, μεταξύ είτε των διαδικτυακών αγορών και των τρίτων πωλητών είτε του προμηθευτή και των διανομέων του, η χρήση σημάτων στη διαδικτυακή αγορά, η επιβολή περιορισμών στη διαφήμιση, οι γεωγραφικοί περιορισμοί (geo-blocking) δεν αντιμετωπίζονται επαρκώς στον ΚΟΑ και στις Κατευθυντήριες Γραμμές. Ο διαφορετικός μάλιστα χειρισμός τους από τα εθνικά δικαστήρια και ενίοτε τις Αρχές Ανταγωνισμού επιτείνει την ανασφάλεια δικαίου και δυσχεραίνει την αποτελεσματική χάραξη εμπορικής πολιτικής.

Κατά τη διαβούλευση αναδείχθηκε, επίσης, η ανάγκη αναθεώρησης της αντιμετώπισης των συστημάτων επιλεκτικής διανομής, τα οποία χρησιμοποιούνται πλέον ευρύτατα και σε κλάδους προϊόντων που δεν θεωρούνται από τους καταναλωτές ως πολυτελή. Επισημάνθηκαν, ιδίως, ζητήματα διακριτικής μεταχείρισης κατά την εξέταση αιτημάτων ένταξης στο επιλεκτικό δίκτυο διανομής, καθώς και ελάχιστων προϋποθέσεων για τα φυσικά (‘bricks and mortar’) καταστήματα που αντιμετωπίζουν υψηλά κόστη σε σχέση με τα αντίστοιχα ηλεκτρονικά.

Στο πλαίσιο αυτό αναδείχθηκε από τους ενδιαφερόμενους η ανάγκη επιεικέστερης αντιμετώπισης συστημάτων διπλής τιμολόγησης, για τα φυσικά και τα ηλεκτρονικά καταστήματα, και συνακόλουθα των πρακτικών καθορισμού λιανικών τιμών μεταπώλησης, ενόψει και της αυξανόμενης χρήσης λογισμικών παρακολούθησης των τιμών και αλγορίθμων τιμών από τα ηλεκτρονικά καταστήματα.

Επισημάνθηκε, επίσης, η ανάγκη παροχής διευκρινίσεων για πιο «κλασικά» ζητήματα κάθετων περιορισμών, όπως οι κάθετες συμφωνίες μεταξύ ανταγωνιστών και οι όροι λειτουργίας των δικτύων δικαιόχρησης.

Το δεύτερο τετράμηνο του 2020 αναμένεται η δημοσίευση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των προκαταρκτικών της εκτιμήσεων αναφορικά με τα ζητήματα που χρήζουν αναθεώρησης, μέσω της τροποποίησης του ΚΟΑ ή/ και με τη συμπλήρωση των Κατευθυντήριων Γραμμών, και κυρίως αναφορικά με την κατεύθυνση που θα υιοθετηθεί σε κάθε ένα από τα προαναφερόμενα ζητήματα.