Η διαφάνεια του συνδικαλιστικού χώρου είναι προϋπόθεση υγιών εργασιακών σχέσεων

Κατερίνα Δασκαλάκη
Senior Advisor Τομέα Απασχόλησης και Αγοράς Εργασίας του ΣΕΒ

Άρθρο στο Μηνιαίο Ενημερωτικό Δελτίο ΣΕΒ – Ρυθμιστικό Περιβάλλον και Επιχειρήσεις – 30  Ιανουαρίου 2023

Ο εκσυγχρονισμός του συνδικαλιστικού κινήματος και η διασφάλιση διαφάνειας και πραγματικής αντιπροσωπευτικότητας των συνδικαλιστικών οργανώσεων των εργαζομένων αλλά και των εργοδοτών αποτελεί μία από τις απαραίτητες προϋποθέσεις για υγιείς εργασιακές σχέσεις και αποτελεσματικές συλλογικές διαπραγματεύσεις. Ένα ουσιαστικό μέσο για να επιτευχθεί ο παραπάνω στόχος αποτελεί και η κατάρτιση του Γενικού Μητρώου Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων (ΓΕ.ΜΗ.ΣΟ.Ε.) και του Γενικού Μητρώου Οργανώσεων Εργοδοτών (ΓΕ.ΜΗ.Ο.Ε.).

Διαχρονικά έχει διαπιστωθεί στη χώρα μας η αδυναμία καταγραφής σαφούς εικόνας του συνδικαλιστικού χώρου και αποτύπωσης της πραγματικής συνδικαλιστικής πυκνότητας στη χώρα μας. Το γεγονός ότι υπήρχαν διάσπαρτα μητρώα συνδικαλιστικών οργανώσεων εργαζομένων στα διάφορα Πρωτοδικεία και δεν υπήρχε ένα κεντρικό ηλεκτρονικό μητρώο, δημιουργούσε πρόσθετο διοικητικό βάρος στη συλλογή στοιχείων σε κάθε Πρωτοδικείο, σύγχυση, πολυσπερμία, και, παράλληλα, δεν διευκόλυνε τις διαδικασίες διαπραγματεύσεων των συλλογικών συμβάσεων εργασίας – και τις διαδικασίες του ΟΜΕΔ – ως προς την γνώση ύπαρξης, και ποιων, συνδικαλιστικών οργανώσεων είναι ενεργές, λειτουργούν νόμιμα και είναι αντιπροσωπευτικές.

Πέραν των κατανοητών τεχνικών προβλημάτων που μπορεί να αντιμετωπίζει η αρχική περίοδος εφαρμογής του ΓΕ.ΜΗ.ΣΟ.Ε. (ενδεχομένως η εποπτεία του από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, που είναι αρμόδιο για την εποπτεία της δικαστικής νομιμοποίησης των σωματείων και η υλοποίηση του έργου από το Υπουργείο Εργασίας να ήταν πιο ενδεδειγμένη λύση ) η αποτελεσματική λειτουργία του μόνο προς όφελος όλων μπορεί να λειτουργήσει, των κοινωνικών εταίρων, των επιχειρήσεων, των εργαζομένων, των ίδιων των συνδικαλιστικών οργανώσεων και των καταστατικών σκοπών τους, αλλά και προς όφελος της πολιτείας.

Άλλωστε, σύμφωνα με την Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ILO), και συγκεκριμένα σύμφωνα με τις αποφάσεις της Επιτροπής Συνδικαλιστικής Ελευθερίας, «το δικαίωμα επίσημης αναγνώρισης μέσω της νόμιμης καταχώρισης αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο του δικαιώματος οργάνωσης, δεδομένου ότι αυτό είναι το πρώτο βήμα που πρέπει να κάνουν οι οργανώσεις εργαζομένων ή εργοδοτών προκειμένου να είναι σε θέση να λειτουργούν αποτελεσματικά και να εκπροσωπούν επαρκώς τα μέλη τους».

Η πρόσφατη απόφαση του Δ’ τμήματος του ΣτΕ σχετικά με το Μητρώο Συνδικαλιστικών Οργανώσεων, συνοπτικά, έκρινε ότι: α) συνδυαστικά οι διατάξεις περί καταχώρησης στο ΓΕ.ΜΗ.ΣΟ.Ε των στοιχείων των μελών των οργάνων διοίκησής τους αντίκεινται στο Γενικό Κανονισμό για την Προστασία Δεδομένων και ειδικότερα στον κανόνα της απαγόρευσης επεξεργασίας των ειδικών προσωπικών δεδομένων που αποκαλύπτουν την συμμετοχή σε συνδικαλιστική οργάνωση και β) ως μη νόμιμη την αναδρομικότητα ισχύος της σχετικής Υπουργικής Απόφασης για το ΓΕ.ΜΗ.ΣΟ.Ε. από τις αρχές του 2022.

Στο σύνολό του, όμως, το Δ’ τμήμα του ΣτΕ έκρινε ότι το άρθ. 83 του ν. 4808/2021, περί εγγραφής στο ΓΕ.ΜΗ.ΣΟ.Ε και καταχώρισης στοιχείων συναφών με άσκηση συνδικαλιστικών δικαιωμάτων, δεν αντίκειται στο άρθρο 23 παρ. 1 του Συντάγματος, το οποίο κατοχυρώνει την συνδικαλιστική ελευθερία, ούτε στο άρθρο 11 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αλλά ούτε στην Διεθνή Σύμβαση Εργασίας 87 περί συνδικαλιστικής ελευθερίας και προστασίας του συνδικαλιστικού δικαιώματος, την οποία έχει κυρώσει η χώρα μας.

Επί της ουσίας, είναι κρίσιμο συστατικό στοιχείο μιας συλλογικής διαπραγμάτευσης η διαφάνεια της πραγματικής αντιπροσωπευτικότητας των συνδικαλιστικών οργανώσεων, κατ΄ ελάχιστον τα μέλη που εκπροσωπούν και οι εκπρόσωποι τους. Συνεπώς, πρέπει να διευθετηθεί στην πράξη μια κρίσιμη εκκρεμότητα. Σε αναμονή της οριστικής απόφασης του ΣτΕ επί του θέματος πώς εφαρμόζεται η νομοθεσία περί εγγραφής των συνδικαλιστικών οργανώσεων εργαζομένων στο ΓΕ.ΜΗ.ΣΟ.Ε.