Η εταιρική διακυβέρνηση ως στρατηγικό πλεονέκτημα
Άρθρο της κας Ράνιας Αικατερινάρη, Προέδρου Εκτελεστικής Επιτροπής και Αντιπροέδρου Δ.Σ. του ΣΕΒ, σε ειδική έκδοση της εφημερίδας Το Βήμα της Κυριακής, 23/02/2025
Κάποτε, όταν ρωτήθηκε γιατί άλλαξε γνώμη σε ένα θέμα, ο Βρετανός πρωθυπουργός Harold Macmillan απάντησε με τη θρυλική φράση: «Τα γεγονότα, αγαπητέ μου, τα γεγονότα». Σήμερα, η ρήση παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη. Αποτυπώνει απόλυτα τη δυσκολία κρατών, οικονομιών, πολιτών, και επιχειρήσεων να προβλέψουν την πορεία των γεγονότων – που αποδεικνύονται πανίσχυρα και συχνά απρόβλεπτα – να προετοιμαστούν έγκαιρα για να διαχειριστούν τις συνέπειές τους και να προσαρμοστούν.
Οι κανόνες της εταιρικής διακυβέρνησης
Για τις διοικήσεις των επιχειρήσεων, η ανάγκη λήψης αποφάσεων εν μέσω αβεβαιότητας και η ανάληψη του σχετικού ρίσκου αποτελεί γνώριμη συνθήκη. Η δυνατότητα έγκαιρης και αποτελεσματικής ανταπόκρισης στις διάφορες ενδογενείς και εξωγενείς προκλήσεις συνιστά ουσιαστικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για κάθε εταιρεία.
Η εταιρική διακυβέρνηση αποτελεί θεμελιώδη παράγοντα που συμβάλει καθοριστικά στην αποτελεσματικότερη προσαρμογή των επιχειρήσεων στην αβεβαιότητα μιας νέας, πολύπλοκης κανονικότητας, ενισχύοντας τη βιωσιμότητα και την ανταγωνιστικότητά τους. Και αυτό γιατί συμβάλλει στη διαμόρφωση εταιρικής κουλτούρας που στηρίζεται στην αξιοκρατία, στην ανεξαρτησία, στη λογοδοσία και στη διαφάνεια απέναντι σε μετόχους, εργαζόμενους, προμηθευτές και πελάτες. Παράγοντες, που ενισχύουν τη δυνατότητα εντοπισμού και διαχείρισης κινδύνων μέσα από σαφείς πολιτικές και δομημένες διαδικασίες και συνεισφέρουν στην αποτελεσματικότητα του συστήματος εσωτερικού ελέγχου, διαχείρισης κινδύνων και κανονιστικής συμμόρφωσης.
Τα εμπόδια που θέτει η γραφειοκρατία
Ωστόσο, ο αυξανόμενος όγκος κανονιστικών απαιτήσεων δημιουργεί και σημαντικές προκλήσεις, όπως η γραφειοκρατία, το συχνά δυσανάλογο κόστος συμμόρφωσης και, ιδιαίτερα για τις μικρότερες επιχειρήσεις, δυσβάσταχτες υποχρεώσεις. Σύμφωνα με έρευνα του ΣΕΒ για την εφαρμογή του νόμου περί εταιρικής διακυβέρνησης, επιχειρήσεις κάθε μεγέθους και κλάδου αναγνωρίζουν σχεδόν καθολικά την αξία της, επισημαίνουν ωστόσο το υψηλό κόστος συμμόρφωσης ως τον σημαντικότερο ανασταλτικό παράγοντα που δυσχεραίνει την υιοθέτησή της.
Το ζήτημα αυτό έχει αναγνωριστεί και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η πρόσφατη ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προαναγγέλλει σειρά πρωτοβουλιών για τη μείωση της γραφειοκρατίας, την απλοποίηση του επενδυτικού περιβάλλοντος και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας με γνώμονα τη βιωσιμότητα και τις τεχνολογικές εξελίξεις, όπως η τεχνητή νοημοσύνη. Στο πλαίσιο αυτό, εξετάζεται η αναθεώρηση των κανόνων για τις εκθέσεις βιωσιμότητας και τη δέουσα επιμέλεια (το λεγόμενο «Omnibus legislation»), καθώς και τροποποιήσεις στο Clean Industrial Deal και τον Μηχανισμό Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα, τα οποία καθορίζουν τη θέση των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στον παγκόσμιο ανταγωνισμό, σε ό,τι αφορά τις τιμές και την προβλεψιμότητα του κόστους της ενέργειας, αλλά και τη διαχείριση των δικαιωμάτων άνθρακα. Πρόκειται για πολύπλοκες και σύνθετες διαδικασίες που απαιτούν στρατηγική προσέγγιση και προσαρμογή, η οποία πρέπει να καταστήσει τα εργαλεία αυτά βασικούς αρωγούς στις προσπάθειές μας για την επίτευξη της μετάβασης.
Ο σημαντικός ρόλος των Διοικητικών Συμβουλίων
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η επιβάρυνση με περιττές γραφειοκρατικές διατυπώσεις και ασαφείς ή πολύπλοκες κανονιστικές απαιτήσεις δυσκολεύει το έργο όλων όσων χαράσσουν τη στρατηγική και σχεδιάζουν τη μετάβαση των επιχειρήσεων στην πράσινη και ψηφιακή εποχή. Αφυδατώνει προσπάθειες που θα προσέθεταν αξία στις επιχειρήσεις και ευημερία στην κοινωνία.
Αυτή η δύσκολη ισορροπία μεταξύ γραφειοκρατίας και στρατηγικής στόχευσης, αποτελεί πρόκληση για τα μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων, και ιδίως για τα ανεξάρτητα μη εκτελεστικά μέλη, ο ρόλος των οποίων δεν περιορίζεται μόνο στην εποπτεία της εκτελεστικής διοίκησης, αλλά και στη διαχείριση κρίσιμων στρατηγικών ζητημάτων με αμεροληψία και αποφασιστικότητα. Είναι αυτοί που από τη μία συμπληρώνουν τις γνώσεις και δεξιότητες ενός διοικητικού συμβουλίου, συνεισφέροντας στη συλλογική του ικανότητα να διαβάζει καλύτερα άγνωστους κινδύνους και νέες ευκαιρίες και από την άλλη καλούνται να κάνουν τις «άβολες» ερωτήσεις, διασφαλίζοντας ότι, ναι μεν η επιχείρηση συμμορφώνεται, αλλά ταυτόχρονα παραμένει στρατηγικά εστιασμένη και ανθεκτική, χωρίς να παγιδεύεται σε διαδικαστικά εμπόδια.
Η ίδια έρευνα του ΣΕΒ ανέδειξε μια σημαντική ανησυχία: η υπερβολική γραφειοκρατία του πλαισίου εταιρικής διακυβέρνησης και της πολυπλοκότητας των αναφορών απειλεί να μετατρέψει τα Διοικητικά Συμβούλια από στρατηγικά όργανα λήψης αποφάσεων σε απλούς θεματοφύλακες τήρησης τυπικών υποχρεώσεων. Κινδυνεύουν να υποβαθμιστούν από κέντρο ουσιαστικού διαλόγου και αποφάσεων, σε διεκπεραιωτές δεσμεύσεων.
Αντίθετα, οι επιχειρήσεις χρειάζονται ένα πλαίσιο κανόνων που να είναι δυναμικό και ευέλικτο, επιτρέποντάς τους να προσαρμόζονται γρήγορα, να υιοθετούν καινοτόμες ιδέες και πολιτικές και να διατηρούν την ανταγωνιστικότητά τους.
Ένα παράδειγμα τέτοιας προσαρμοστικότητας είναι τα shadow boards – ομάδες νεότερων σε ηλικία στελεχών που επιλέγονται μέσα από τις εταιρείες και που μένουν “στη σκιά” του Διοικητικού Συμβουλίου. Αυτές οι ομάδες επεξεργάζονται τα ίδια θέματα και μπορούν να δράσουν συμβουλευτικά, παρέχοντας μια φρέσκια, εναλλακτική οπτική και επιταχύνοντας τον χρόνο αντίδρασης, ιδιαίτερα σε ζητήματα που αφορούν προϊόντα και υπηρεσίες όπου το αποτύπωμα της νέας γενιάς είναι εντονότερο. Πολύ μεγάλοι και επιτυχημένοι διεθνείς όμιλοι, πολλοί με δραστηριότητα στον τομέα της τεχνολογίας, αλλά και του λιανικού εμπορίου, έχουν υιοθετήσει αυτή την πρακτική, αποδεικνύοντας ότι η επιχειρηματική ευελιξία δεν περιμένει τον νομοθέτη, αλλά επανεφευρίσκει διαρκώς τον εαυτό της και αναδιαμορφώνει τις στρατηγικές της για να παραμένει συμμορφούμενη, και ταυτόχρονα ανταγωνιστική και επίκαιρη. Το ίδιο επιβεβαιώνει και η μελέτη της McKinsey “Diversity Wins: How Inclusion Matters”.
Οι κανονισμοί, λοιπόν, πρέπει να επιτρέπουν στις επιχειρήσεις την αναγκαία ευελιξία που αποδεδειγμένα οδηγεί όχι μόνο σε καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα, αλλά και σε θετικό κοινωνικό αντίκτυπο. Η εμμονή σε γραφειοκρατικές απαιτήσεις δημιουργεί δομικές αδυναμίες που τελικά λειτουργούν ως ανταγωνιστικό μειονέκτημα για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις απέναντι στους διεθνείς ανταγωνιστές τους. Σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία, η ρύθμιση πρέπει να διευκολύνει, όχι να περιορίζει. Μόνο τότε η εταιρική διακυβέρνηση θα πάψει να θεωρείται αναγκαίο κακό και θα μετατραπεί σε πραγματικό στρατηγικό πλεονέκτημα για όλες τις επιχειρήσεις.
