Η φορολογία στην εποχή της ψηφιακής οικονομίας

Κατερίνα Πέρρου

PhD (Lon), Επιστημονική Συνεργάτης Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Νομική Σύμβουλος Διοικητή ΑΑΔΕ

Το 2020 αναμένεται να είναι πολύ ενδιαφέρουσα χρονιά για το διεθνές φορολογικό δίκαιο. Είναι η χρονιά που είτε θα επιτευχθεί συναίνεση ως προς τη φορολόγηση των επιχειρήσεων της ψηφιακής οικονομίας ή, αν αυτό δεν καταστεί εφικτό, το διεθνές φορολογικό σύστημα θα δοκιμασθεί έντονα. Το ισχύον διεθνές σύστημα φορολόγησης βασίζεται σε κανόνες που σχεδιάστηκαν στις αρχές του 20ού αιώνα για τις επιχειρήσεις της παραδοσιακής οικονομίας όπως ο θεμελιώδης κανόνας της φορολόγησης με βάση τη φυσική παρουσία (κατοικία ή μόνιμη εγκατάσταση) ο οποίος όμως κατέστη ξεπερασμένος στο πλαίσιο της ψηφιακής οικονομίας.

Το 2018, σε έκθεση του ΟΟΣΑ με τίτλο «Φορολογικές προκλήσεις που δημιουργούνται από́ την ψηφιοποίηση», καταγράφηκε ευρύτατη συναίνεση σε παγκόσμιο επίπεδο ως προς την ανάγκη να επανεξετασθούν οι κανόνες αυτοί, χωρίς όμως συναίνεση και ως προς την κατεύθυνση προς την οποία θα πρέπει να κινηθούν οι σχετικές τροποποιήσεις, οι οποίες σχεδιάζονται μεν για τις επιχειρήσεις της ψηφιακής οικονομίας, αλλά πρακτικά δεν είναι εφικτό να περιορισθεί η εφαρμογή τους μόνο σε αυτές.

Τρεις, κυρίως, προτάσεις έχουν διαμορφωθεί ως τώρα.

Η Μεγάλη Βρετανία και κάποια κράτη-μέλη της Ε.Ε. υποστηρίζουν ότι ως κριτήριο σύνδεσης θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η συμμετοχή των χρηστών («user participation» approach), η οποία αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τη δημιουργία αξίας στις επιχειρήσεις της ψηφιακής οικονομίας.

Οι ΗΠΑ και άλλες χώρες υποστηρίζουν ότι θα πρέπει να δίνεται  βαρύτητα στην αξία που δημιουργείται από τις προωθητικές ενέργειες που η επιχείρηση πραγματοποιεί για τα προϊόντα της («marketing intangibles» approach), καθώς  η αξία δημιουργείται στην αγορά  και συνεπώς η δικαιοδοσία της αγοράς πρέπει να έχει το δικαίωμα να τη φορολογήσει.

Τέλος, η Ινδία και άλλες αναπτυσσόμενες χώρες υποστηρίζουν ότι την αρχή της σημαντικής ψηφιακής παρουσίας (“significant economic presence” approach), η οποία κρίνεται με βάση στοιχεία που αποδεικνύουν την σκόπιμη και διαρκή αλληλεπίδραση μιας επιχείρησης με τη δικαιοδοσία μέσω ψηφιακής τεχνολογίας και άλλων αυτοματοποιημένων μέσων.

Η αποτυχία επίτευξης συναίνεσης στο πλαίσιο της Ε.Ε. για έναν φόρο ψηφιακής διαφήμισης, έως την επίτευξη συμφωνίας σε παγκόσμιο επίπεδο, πολλαπλασίασε τις περιπτώσεις χωρών που προβαίνουν στη λήψη μονομερών μέτρων, εντείνοντας την ανησυχία για τη σταθερότητα του διεθνούς φορολογικού συστήματος.

Η Γαλλία εισήγαγε ήδη από το 2019 τον ψηφιακό φόρο ύψους 3%, προκαλώντας έντονη αντίδραση εκ μέρους των ΗΠΑ, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την αναστολή ισχύος και την έναρξη συζητήσεων μεταξύ των δυο πλευρών. Το παράδειγμα της ακολουθούν η Αυστρία (5%), η Ιταλία (3%) και η Τουρκία (7,5%), ενώ νομοθετικά ώριμες είναι η Τσεχία (7%), η Νορβηγία, η Ισπανία (3%) και ο Καναδάς.