Η μακροβιότητα θέλει προσαρμογή, σχέδιο και αξίες, άρθρο του Γενικού Διευθυντή ΣΕΒ, κ. Α. Χατζόπουλου, στην έκδοση «ΧΡΥΣΕΣ ΕΠΕΤΕΙΟΙ» της Icap, 28/9/2019

Όταν μιλάμε για επετείους στις επιχειρήσεις, μιλάμε για ορόσημα, που έχουν επιτευχθεί μέσα σε ανταγωνιστικά περιβάλλοντα και υπό συχνά αντίξοες συνθήκες, μέσα στη ροή του χρόνου. Η προσαρμογή, η εξέλιξη και ο δυναμισμός αποτελούν τους πυλώνες για την αντοχή στο χρόνο, όσο και οι πολιτικές ανάπτυξης και η κατανόηση της αγοράς.  Σε ένα κόσμο που αλλάζει ραγδαία, αυτά τα χαρακτηριστικά καθίστανται ακόμα σημαντικότερα. Το 1958, η μέση ηλικία των επιχειρήσεων στο Δείκτη S&P 500 ήταν τα 61 χρόνια.  Σήμερα, είναι 18 χρόνια, ενώ το 2027, το 75% των επιχειρήσεων του δείκτη θα έχει αντικατασταθεί (1).  Αλλάζει, δηλαδή, το περιβάλλον, και για να επιτύχει μια επιχείρηση την μακροβιότητα θα πρέπει και εκείνη να προσαρμόζεται αδιαλείπτως.

Αυτός ο διαρκής μετασχηματισμός αφορά όλες τις πτυχές της λειτουργίας των επιχειρήσεων. Καινοτομία στο προϊόν ή την υπηρεσία που παρέχει, κουλτούρα οργάνωσης και  διακυβέρνησης, με μακρόπνοο σχεδιασμό, ανθρώπινο δυναμικό με δεξιότητες, που ανταποκρίνονται στις ανάγκες και την ταχύτητα της εποχής.  Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει ένα μυστικό για την μακροβιότητα, αλλά ένα πλήθος παραγόντων, οι οποίοι πρέπει να αποτελούν μέρος του DNA μιας επιχείρησης, που κοιτά κατάματα το μέλλον της αγοράς στην οποία δραστηριοποιείται.

Τα τελευταία χρόνια, λόγω της κρίσης, για πολλές εταιρείες στη χώρα μας, πιεστικό ζητούμενο υπήρξε η οικονομική επιβίωση, και όχι η μακροημέρευση. Δεν είναι μόνο το εξωγενές περιβάλλον όμως που κάνει τη διαφορά, αλλά εξίσου σημαντικά είναι τα ενδογενή χαρακτηριστικά μιας επιχείρησης.   Οι επιχειρήσεις που αντέχουν στο χρόνο, τολμάνε να κοιταχτούν στον καθρέφτη και προσπαθούν για τη συνεχή βελτίωση και προσαρμογή τους.  Επιδιώκουν να καταλάβουν και να υιοθετήσουν βέλτιστες διεθνείς πρακτικές, ως προς τα μοντέλα διοίκησης, τις φιλοδοξίες και οργάνωση της μεγέθυνσης, την καινοτομία, την εξωστρέφεια.

Για παράδειγμα, η ποιότητα της διοίκησης αποτελεί ένα σημαντικό διαφοροποιητικό παράγοντα των ελληνικών επιχειρήσεων, και σχετίζεται με τον οικογενειακό τους χαρακτήρα.  Σύμφωνα με τα στοιχεία μας από τη μελέτη της EY για τον ΣΕΒ (2) , μόνο το 30% των οικογενειακών επιχειρήσεων περνούν στη 2η γενιά, το 13% στην 3η, και μόνο το 3% συνεχίζει. Η οικογένεια δεν είναι πάντα ο χώρος όπου βρίσκονται οι δεξιότητες και η τεχνογνωσία για την αποτελεσματική διαχείριση των ευκαιριών, των ρίσκων ή ακόμα και της καθημερινής λειτουργίας μιας εταιρείας.  Όταν συζητάμε για τις προκλήσεις της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, αυτό γίνεται ακόμα πιο επιτακτικό και για αυτό ίσως, όλο και περισσότερες εταιρείες υιοθετούν μοντέλα επαγγελματικού management, με ουσιαστικό βάρος στις γνώσεις, τις δεξιότητες και την ποιότητα των στελεχών τους.

Το επιχειρηματικό μέγεθος, είναι επίσης σημαντικό.  Αν και δεν είναι απαραίτητα οι επιχειρηματικοί κολοσσοί που επιβιώνουν, υπάρχουν όμως κάποια μεγέθη που, στατιστικά τουλάχιστον, δείχνουν περισσότερο ικανά.  Έτσι, σύμφωνα με την ίδια μελέτη, περίπου το 90% από τις μακροβιότερες επιχειρήσεις διεθνώς απασχολούν έως 300 άτομα, είναι δηλαδή επιχειρήσεις μεσαίου μεγέθους.  Στην Ελλάδα, οι επιχειρήσεις αυτού του μεγέθους συνθέτουν περίπου το 2.7% του συνόλου, όταν στην Ευρώπη, είναι υπερδιπλάσιο.  Η σημασία αυτών των μεγεθών για την οικονομία δεν πρέπει να υποτιμάται.   Το 96,9% του συνόλου, απασχολούν κάτω από 9 άτομα και παράγουν περίπου το 9,3% του ΑΕΠ.  Οι μικρές και οι μεσαίες είναι μόλις το 3% του συνόλου των ΜμΕ -λιγότερο από το μισό του Ευρωπαϊκού μέσου όρου- και παράγουν περίπου το 10%.

Ένα άλλο κρίσιμο στοιχείο  είναι η εξωστρέφεια, η έλλειψη της οποίας σε συνδυασμό με τα μικρά μεγέθη περιορίζει τον ορίζοντα των ελληνικών επιχειρήσεων. Μόνο το 2,5% των ΜμΕ είναι εξαγωγικές (17.460), με τις μισές εξ αυτών να εξάγουν σε εμπόρους, και όχι σε βιομηχανικά δίκτυα, και μόνο το 1/3 των εξαγωγικών ΜμΕ (5.700) – δηλαδή μόλις το 0,8% του συνόλου των ΜμΕ – να εξάγουν σε βιομηχανικά δίκτυα και συμμετέχουν στην παγκόσμια αλυσίδα αξίας.  Μόλις το 8% των εξαγωγικών ΜμΕ (1.400 περίπου) επιχειρεί σε πάνω από 6 χώρες (έναντι 22% στην Πολωνία και 31% στην Ολλανδία). Η εξωστρέφεια, λοιπόν, εκτός από μονόδρομος για τη μακροημέρευση, είναι και μεγάλη ευκαιρία.

Εξίσου σημαντική είναι , τέλος, η ένταση ενσωμάτωσης τεχνολογίας στην παραγωγική διαδικασία και οι ψηφιακές δεξιότητες.  Μεταξύ των εξαγωγικών ΜμΕ, καλύτερες είναι οι επιδόσεις εκείνων που ασχολούνται με προϊόντα μέσης και υψηλής ενσωμάτωσης τεχνολογίας.  Στη μελέτη της EY για τον ΣΕΒ (3), εκτιμάται ότι μια συντηρητική αναπροσαρμογή του μείγματος με 1.400 περισσότερες ΜμΕ γνώσης και τεχνολογίας στη μεταποίηση αυξάνει τη συνολική παραγωγικότητα κατά 10%.

Απαραίτητη προϋπόθεση ανθεκτικότητας και μακροβιότητας, λοιπόν, είναι η επίτευξη κρίσιμης μάζας μεγέθους, τόσο σε ποσοτικούς όρους (δηλαδή scaling up, αύξηση εξαγωγών, κοκ), όσο και σε ποιοτικούς, δηλαδή σε όρους διακυβέρνησης, δεξιοτήτων, καινοτομία. Αντίστοιχα χρειαζόμαστε και μια αλλαγή νοοτροπίας στην προσέγγιση του επιχειρείν από τις δημόσιες πολιτικές.  Αντί, για παράδειγμα, να προστατεύουμε από την αποτυχία, χρειαζόμαστε πολιτικές μεγέθυνσης των επιχειρήσεων.  Όπως ανέδειξε η ίδια μελέτη, χώρες που έδωσαν προτεραιότητα στη μεγέθυνση μείωσαν κατά 5% τις στάσιμες επιχειρήσεις, αύξησαν 1% το ΑΕΠ τους, και διευκόλυναν την επιβίωση των ΜμΕ στην κρίση.

Μια τέτοια, σύγχρονη, παραγωγική, εξωστρεφή και ανταγωνιστική ελληνική οικονομία επιδιώκουμε. Με περισσότερες επιχειρήσεις, που αντέχουν στον χρόνο, προσαρμόζονται γρήγορα, δημιουργούν δουλειές, εξάγουν, καινοτομούν και παραμένουν ανταγωνιστικές.

(1)https://www.imd.org/research-knowledge/articles/why-you-will-probably-live-longer-than-most-big-companies/ 
(2) http://www.sev.org.gr/uploads/Documents/50669/SMEs_partA.PDF
(3) http://www.sev.org.gr/uploads/Documents/SME_Report_partB_web.pdf