Η νέα Υπουργική Απόφαση για την εγγραφή των σωματείων στο Μητρώο Διαφάνειας

Αυγή Οικονομίδου
Senior Advisor, Τομέας Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος και Ρυθμιστικών Πολιτικών, ΣΕΒ  

Άρθρο στο Μηνιαίο Ενημερωτικό Δελτίο ΣΕΒ – Ρυθμιστικό Περιβάλλον και Επιχειρήσεις – 29 Απριλίου 2022

Ο πρόσφατος νόμος 4829/2021 ρυθμίζει, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, το πλαίσιο κανόνων για την άσκηση των δραστηριοτήτων επιρροής (lobbying) από εκπροσώπους συμφερόντων προς θεσμικούς φορείς της Πολιτείας, με στόχο τη διασφάλιση της ακεραιότητας και της διαφάνειας κατά τις σχετικές επικοινωνίες.

Μεταξύ άλλων, προβλέπει τη σύσταση Μητρώου Διαφάνειας και δυνητική εγγραφή σε αυτό ειδικά για τα σωματεία, τις επαγγελματικές ενώσεις, τα επιμελητήρια και τους φορείς της κοινωνίας των πολιτών (για συντομία «σωματεία»). Με την εγγραφή τους στο Μητρώο τα σωματεία αποκτούν τα δικαιώματα και υπέχουν τις υποχρεώσεις του νόμου.

Η Υπουργική Απόφαση 196/5471/2022 που εκδόθηκε στις 11 Απριλίου, κατόπιν εξουσιοδοτικής διάταξης του νόμου, προσδιορίζει τους όρους, τις προϋποθέσεις και τα στοιχεία εγγραφής στο Μητρώο Διαφάνειας για τα σωματεία. Οι κυριότερες προβλέψεις είναι:

• Τα σωματεία οφείλουν να αποδεικνύουν τη νομική μορφή την οποία διαθέτουν με νόμιμα δημοσιευμένη συστατική πράξη, μην έχουν κερδοσκοπικό χαρακτήρα, εκπληρώνουν τις ασφαλιστικές και φορολογικές τους υποχρεώσεις, ορίζουν και απασχολούν Υπεύθυνο Προστασίας Δεδομένων και μην ορίζουν ως εκπροσώπους συμφερόντων πρόσωπα τα οποία: α) έχουν καταδικασθεί αμετάκλητα για κακούργημα ή πλημμέλημα με ποινή στερητική της ελευθερίας άνω των 18 μηνών, β) είναι θεσμικοί φορείς και γ) υπήρξαν θεσμικοί φορείς τους τελευταίους 18 μήνες ή είναι σύζυγοι ή συμβιούντες/ούσες θεσμικού φορέα.
• Στο ψηφιακό Μητρώο Διαφάνειας καταχωρούν τα βασικά στοιχεία ταυτότητας του σωματείου (π.χ. ΑΦΜ, ΔΟΥ, έδρα), τα βασικά στοιχεία ταυτότητας του νόμιμου εκπροσώπου, τους σκοπούς του σωματείου σύμφωνα με τη συστατική πράξη, τους τομείς ενδιαφέροντος και τη δήλωση αποδοχής και δέσμευσης τήρησης του Κώδικα Δεοντολογίας για τους Εκπροσώπους Συμφερόντων (σημ.: η σχετική ΥΑ είναι υπό έκδοση).
• Τα σωματεία υποβάλλουν, μέσω της διαδικτυακής πλατφόρμας του Μητρώου, Ετήσια Δήλωση προς την Εθνική Αρχή Διαφάνειας (εποπτεύουσα αρχή), η οποία είναι δημόσια προσβάσιμη στο κοινό. Η Δήλωση, μεταξύ άλλων, περιέχει στοιχεία όπως: α) τον τομέα πολιτικής και το είδος της απόφασης της εκάστοτε δραστηριότητας επιρροής του σωματείου, β) τα στοιχεία του προσώπου που την άσκησε, γ) τον χρόνο και τον τρόπο διεξαγωγής αυτής, δ) το θεσμικό φορέα προς τον οποίο απευθύνθηκε το σωματείο και ε) το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.
• Σε περίπτωση παραβίασης των υποχρεώσεων, η εποπτεύουσα αρχή επιβάλλει κυρώσεις οι οποίες εκτείνονται από σύσταση ή πρόταση συμμόρφωσης εντός συγκεκριμένης προθεσμίας, πρόστιμο ύψους €5.000€-€40.000 έως αναστολή άσκησης δραστηριοτήτων επιρροής ή προσωρινή διαγραφή για ορισμένο διάστημα, ή οριστική διαγραφή. Σημειώνεται ότι η σχετική ΥΑ με τις τεχνικές λεπτομέρειες είναι υπό έκδοση.

Απομένει πλέον να φανεί στην πράξη πώς τα σωματεία θα επιλέξουν να ανταποκριθούν στην εν λόγω επιλογή εγγραφής ή μη στο Μητρώο Διαφάνειας. Κρίσιμα στοιχεία για αυτό αποτελούν αφενός οι προβλέψεις των σχετιζόμενων ΥΑ που συνδέονται με την παρούσα ΥΑ και αφετέρου η αποσαφήνιση κάποιων σημείων, τα οποία, ως έχουν, προκαλούν νομική αβεβαιότητα και αποτελούν σημεία προβληματισμού. Για παράδειγμα, δεν αποσαφηνίζεται εάν η επιλογή μη εγγραφής στο Μητρώο δεν διαταράσσει τα δικαιώματα των σωματείων για επικοινωνίες και επαφές με τους θεσμικούς φορείς, με τρόπο που ήδη τα ασκούν σήμερα, ήτοι εκπροσωπώντας τα συμφέροντα των μελών τους στη βάση του καταστατικού τους σκοπού. Ομοίως, δεν αποσαφηνίζεται τι συμβαίνει στην περίπτωση όπου ένα σωματείο εγγράφεται στο Μητρώο εθελοντικά και στη συνέχεια για κάποιο λόγο του επιβάλλεται ποινή αποκλεισμού, αναφορικά με το εάν χάνει το δικαίωμα επικοινωνίας με θεσμικούς εκπροσώπους που θα είχε διατηρήσει αν δεν είχε εγγραφεί ποτέ στο Μητρώο. Κρίσιμο στοιχείο τέλος, αποτελούν και οι Κατευθυντήριες Οδηγίες που αναμένονται από την Εθνική Αρχή Διαφάνειας οι οποίες ενδεχομένως θα μπορούσαν να διευκρινίσουν κάποια από τα εκκρεμή ζητήματα.