Η πορεία για την κλιματική ουδετερότητα

Άρθρο κ. Κωνσταντίνου Κωνσταντίνου, Γενικού Διευθυντή, Συμβούλιο ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, στην Εφημερίδα των Συντακτών

Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής παραμένει η σημαντικότερη παγκόσμια πρόκληση που αφορά πλέον σε 8 δις ανθρώπους με προοπτική αύξησης του πληθυσμού σε σχεδόν 10δις το 2050.

Η επιχειρηματικότητα στήριξε και στηρίζει την επιλογή της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) να αποτελέσει υπόδειγμα προς μίμηση για άλλες οικονομίες, παρά το γεγονός ότι η συνεισφορά της στις παγκόσμιες εκπομπές είναι κάτω του 10%.

Στην πράξη, η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, θεσπίζει στόχο μείωσης κατά 61% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (ΕΑΘ) από τη βιομηχανία, προκειμένου να επιτευχθεί η συνολική μείωση 55% στην Ε.Ε. το 2030 και να ολοκληρωθεί η μετάβαση σε κλιματική ουδετερότητα, μηδενικό δηλαδή αποτέλεσμα μεταξύ εκπομπών και απορροφήσεων ΕΑΘ το 2050.

Η στήριξη αυτή, που ενέχει και την ανάληψη του κόστους της πράσινης μετάβασης, παραμένει ενεργή και υπό το βάρος των απροσδόκητων, όσο και σημαντικών διεθνών εξελίξεων της τελευταίας περιόδου. Εξελίξεις που κατέδειξαν αδυναμίες που δεν είχαν συνυπολογιστεί, όπως της ενεργειακής επάρκειας και κόστους ή της απρόσκοπτης λειτουργίας των εφοδιαστικών αλυσίδων.

Πλέον το κυρίαρχο ερώτημα πώς –και όχι εάν- θα γίνει η κλιματική μετάβαση, με τρόπο που να διασφαλίζεται η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας και η κοινωνική συνοχή, γίνεται ακόμη πιο επιτακτικό να απαντηθεί και στο ευρωπαϊκό και στο εθνικό επίπεδο.

Η ήδη σημαντική πολυπλοκότητα του εγχειρήματος εντείνεται, από το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου κόσμου δεν φαίνεται διατεθειμένο να ακολουθήσει το ευρωπαϊκό υπόδειγμα. Ενδεικτική είναι η επιλογή των ΗΠΑ να προχωρήσουν προς την κατεύθυνση της κλιματικής ουδετερότητας αλλά μόνο με θετικά μέτρα (επιδοτήσεις) και όχι με τιμολόγηση άνθρακα, γεγονός που επιτείνει την ασυμβατότητα της προσέγγισης με την Ε.Ε.  Παράλληλα, η πιθανότητα συντονισμένης και αποτελεσματικής δράσης σε παγκόσμιο επίπεδο στο στάδιο αυτό φαίνεται να απομακρύνεται, λόγω των γεωπολιτικών  εντάσεων που προκαλεί ο πόλεμος στην Ουκρανία.

Αλλά και εντός Ε.Ε. καθίσταται ευκρινές ότι το μέγεθος των επενδύσεων και το πρόσθετο κόστος που συνεπάγεται η μετάβαση σε πράσινη ενέργεια θα πρέπει να αναληφθεί σε συνθήκες πίεσης για την ανταγωνιστικότητα και σε ένα δυσμενές οικονομικό περιβάλλον.

Ο κίνδυνος μεταφοράς επενδύσεων εκτός Ε.Ε. λόγω της πίεσης στην ανταγωνιστικότητα που δημιουργεί η διαφορά στις κλιματικές δεσμεύσεις στο παγκόσμιο επίπεδο, δεν αποτελεί οικονομική θεωρία αλλά μια πραγματικότητα που, ήδη, επηρεάζει το εμπορικό ισοζύγιο.  Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2021 το συνολικό πλεόνασμα του εμπορικού ισοζυγίου της Ε.Ε. μειώθηκε σε €57 δις. από €216 δις το προηγούμενο έτος, ενώ στο εμπορικό ισοζύγιο σιδήρου, χάλυβα, αλουμινίου και τσιμέντου το εμπορικό έλλειμμα διογκώθηκε σε €25 δις από €6 δις το προηγούμενο έτος.

Αν δεν αντιμετωπιστεί αυτός ο κίνδυνος, η Ε.Ε. κινδυνεύει να καταστεί η πρώτη ήπειρος με εξαιρετικές περιβαλλοντικές επιδόσεις, αλλά έχοντας καταβάλει βαρύ τίμημα στην οικονομική ευημερία και την απασχόληση. Η δε συνεισφορά στο κλίμα θα είναι μάλλον αρνητική, αν ληφθούν υπόψιν οι πολλαπλάσιες εκπομπές που εκλύονται ανά τόνο προϊόντος που παράγεται εκτός Ε.Ε. σε σύγκριση με τον μέσο ευρωπαϊκό.

Με βάση τα παραπάνω, ως Συμβούλιο ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη θεωρούμε υποχρέωση μας να:

• Αναδείξουμε μέσω μελέτης που εκπόνησε το ΙΟΒΕ ότι οι κλάδοι που επηρεάζονται ιδιαίτερα παράγουν το 40% του συνόλου των εξαγωγών της χώρας με πάνω από το 50% αυτών να κατευθύνεται εκτός Ε.Ε.
• Αποτυπώσουμε ότι ο κίνδυνος για την Ελλάδα είναι σημαντικός αφού τα ποσοστά αυτά είναι υψηλότερα του μέσου ευρωπαϊκού όρου και η απώλεια των εξαγωγών αυτών θα προκαλούσε το 2035 μείωση έως και €5,1 δισ. στο ΑΕΠ και 82.000 λιγότερες θέσεις εργασίας.
• Υποστηρίξουμε σε κάθε ευκαιρία διαβούλευσης ή παρουσίας σε ευρωπαϊκά ή εθνικά φόρα ότι η σημαντικότητα των επιπτώσεων σε συνδυασμό με την βαρύτητα του διακυβεύματος δεν αφήνουν περιθώρια για ατεκμηρίωτες τοποθετήσεις ή λήψη αποφάσεων χωρίς προσεκτική εκτίμηση του συνολικού ρίσκου,
• Επιμένουμε ότι η Ε.Ε.οφείλει να διασφαλίσει την ομαλή μετάβαση από το υφιστάμενο πλαίσιο παροχής δωρεάν δικαιωμάτων ΕΑΘ – του βασικότερου και αποτελεσματικότερου μέτρου προάσπισης της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας  στον υπό θέσπιση Μηχανισμό Διασυνοριακής προσαρμογής του κόστους άνθρακα.
• Επισημαίνουμε ότι η ψήφιση του κλιματικού νόμου αποτέλεσε σημαντικό βήμα προς την σωστή κατεύθυνση, αλλά η επίτευξη των επιμέρους στόχων και ο καθορισμός των προϋπολογισμών άνθρακα θα πρέπει οπωσδήποτε να συνοδεύονται από εκτίμηση επιπτώσεων για την οικονομία και κοινωνία.

Η λήψη σωστών αποφάσεων ήταν και θα παραμένει απόρροια σφαιρικής ενημέρωσης και ειλικρινούς, αλλά κυρίως τεκμηριωμένου διαλόγου τον οποίο θα συνεχίσουμε να υπηρετούμε με συνέπεια.