Η «Συνταγματοποίηση» του φορολογικού δίκαιου και το ζήτημα της παραγραφής του δικαιώματος είσπραξης τελών χαρτοσήμου

Σοφία Γρηγοριάδου
Lawyer, Partner, C. Papacostopoulos & Associates, Law Firm (CPA Law)

Διάγουμε την εποχή της έντονης «συνταγματοποίησης» του φορολογικού δικαίου, δηλαδή της αυξημένης ερμηνείας των φορολογικών διατάξεων εκ μέρους του Συμβουλίου της Επικρατείας και των Διοικητικών Δικαστηρίων υπό το φως των συνταγματικών διατάξεων, αλλά και των διατάξεων του δικαίου της Ε.Ε., όπου αρμόζει.

Στο πνεύμα αυτό τα δικαστήρια μας, με πλήρη συναίσθηση και ανάληψη της ευθύνης τους, έχουν εκδώσει γενναίες αποφάσεις, μεταξύ άλλων, περί παραγραφής. Οι αποφάσεις αυτές είχαν ως αποτέλεσμα την αποκοπή από τις κακές πρακτικές φορολογικών ελέγχων που ανάγοντο ακόμα και στο απώτατο παρελθόν. Έτσι, συνέβαλαν στην εξυγίανση του παρόντος και στον εξορθολογισμό της σχέσης ελεγκτικών αρχών και φορολογουμένων για το μέλλον.

Μεταξύ αυτών των αποφάσεων είναι η με αριθμ. 1665/2018 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης και προσφάτως η με αριθμ. 1107/2019 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών (που παραπέμπει στη με αριθμ. 1665/2018 απόφαση), επί της παραγραφής του δικαιώματος είσπραξης τελών χαρτοσήμου.

Το κρίσιμο ζήτημα ήταν εάν στη φορολογία χαρτοσήμου, για χρήσεις έως 31.12.2013, για τις οποίες δεν υπήρχε ειδική διάταξη νόμου περί παραγραφής (από 1.1.2014 ο Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας ορίζει πενταετή παραγραφή στο χαρτόσημο, όπως σε όλες τις φορολογίες), πρέπει να εφαρμοστεί η πενταετής παραγραφή που ίσχυε στις λοιπές φορολογίες ή η εικοσαετής παραγραφή που προβλέπεται από τον Αστικό Κώδικα για αξιώσεις ιδιωτών.

Οι αποφάσεις αυτές ακολούθησαν την ήδη διαμορφωθείσα νομολογία για άλλες περιπτώσεις παραγραφής και έκριναν, εν περιλήψει, τα εξής:

• Εν όψει της έλλειψης διάταξης νόμου για την παραγραφή στο χαρτόσημο πρέπει να αναζητηθεί η τυχόν ήδη υπάρχουσα ανάλογη διάταξη.
• Η ασφάλεια δικαίου και ειδικότερα η αρχή της προστατευόμενης εμπιστοσύνης του διοικουμένου, απαιτεί να προβλέπεται εκ των προτέρων προθεσμία παραγραφής, η οποία να έχει εύλογη και προβλέψιμη διάρκεια.
• Σκοπός των φορολογικών ελέγχων δεν είναι η τιμωρία των διοικουμένων ούτε απλώς η βεβαίωση των φόρων και προστίμων, αλλά η είσπραξή τους, διότι μόνο έτσι επιτυγχάνεται ο επιδιωκόμενος σκοπός, δηλαδή η κάλυψη των δαπανών που απαιτούνται για την λειτουργία του κράτους.
• Οι έλεγχοι θα ήταν περισσότερο αποτελεσματικοί και θα συνέβαλαν στην εμπέδωση της φορολογικής συνειδήσεως, εάν διεξάγοντο σε επίκαιρο χρόνο, όταν οι φορολογούμενοι θα έχουν τη δυνατότητα να συμμορφωθούν και να αποφύγουν την επανάληψη παραβάσεων και τη συσσώρευση οικονομικών επιβαρύνσεων πολλών ετών.
• Εν όψει των ανωτέρω, ο κανόνας της εικοσαετούς παραγραφής δεν μπορεί να τύχει εφαρμογής. Εφαρμοστέα, ως η κατάλληλη ανάλογη, είναι η διάταξη της πενταετούς παραγραφής, που προβλέπεται στη φορολογία εισοδήματος και στο νόμο περί φόρου προστιθέμενης ΦΠΑ.

Το Ελληνικό Δημόσιο έχει ήδη ασκήσει αναίρεση κατά της με αριθμ. 1665/2018 Απόφασης επικαλούμενο παλαιότερες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας που δέχτηκαν την αναλογική εφαρμογή της εικοσαετούς παραγραφής του Αστικού Κώδικά, οι οποίες όμως δεν είχαν κρίνει επί των συγκεκριμένων ζητημάτων εφαρμογής της αρχής της αναλογικότητας και της προστατευομένης εμπιστοσύνης. Σημειωτέον ότι στην υπόθεση που κρίθηκε με την με αριθμ. 1665/2018 απόφαση δεν υπάρχει ζήτημα ταυτότητας λόγων ενδικοφανούς προσφυγής και δικαστικής προσφυγής, διότι είχε γίνει επίκληση της πενταετούς παραγραφής ήδη στην ενδικοφανή προσφυγή.

Αξιοσημείωτο είναι τέλος ότι η με αριθμ. 1665/2018 απόφαση αφορά σε καταλογισμό που προέκυψε από επανέλεγχο, ο οποίος δεν προβλέπεται και άρα είναι αμφιβόλου νομιμότητας στη φορολογία τελών χαρτοσήμου. Πάντως, ο επανέλεγχος θα ήταν επιτρεπτός μόνο εάν γινόταν δεκτή η αναλογική εφαρμογή των διατάξεων της φορολογίας εισοδήματος περί επανελέγχου, αντίστοιχη δηλαδή αναλογική εφαρμογή που έγινε δεκτή από τις ως άνω δύο αποφάσεις του Διοικητικού Εφετείου για την πενταετή παραγραφή.