Η τηλεργασία μετά τον Covid-19: Μύθοι και πραγματικότητα – Άρθρο κ. Απόστολου Αγναντόπουλου, Policy Analyst Τομέα Απασχόλησης και Αγοράς Εργασίας ΣΕΒ, στο Insider.gr, 8/7/2020
Η πανδημία Covid-19 έφερε δραματικές αλλαγές στον τρόπο που εργαζόμαστε. Μια από αυτές είναι η επέκταση της τηλεργασίας. Σύμφωνα με το Eurofound ένας στους τέσσερις εργαζόμενους στη χώρα μας άρχισε να εργάζεται από το σπίτι λόγω της πανδημίας. Στην ΕΕ το ποσοστό ήταν ακόμα υψηλότερο: ένας στους τρεις.
Καθώς η οικονομική δραστηριότητα επιστρέφει σταδιακά σε μια νέα κανονικότητα, επιχειρήσεις και εργαζόμενοι καλούνται να αποφασίσουν αν θα καθιερώσουν την τηλεργασία σε μόνιμη βάση. Προκειμένου να αντιληφθούμε τις ευκαιρίες και προκλήσεις που δημιουργεί η επέκταση της τηλεργασίας θα πρέπει καταρχάς να εξετάσουμε τα βασικά επιχειρήματα όσων εναντιώνονται σε αυτήν την προοπτική.
Σύμφωνα με μια διαδεδομένη άποψη «η τηλεργασία εξυπηρετεί αποκλειστικά τα συμφέροντα των επιχειρήσεων». Το συγκεκριμένο επιχείρημα παραβλέπει τα πολλαπλά οφέλη που αποδεδειγμένα επιφέρει η τηλεργασία τόσο για τους εργαζόμενους (π.χ. μείωση καθημερινών μετακινήσεων και ταλαιπωρίας, καλύτερη εναρμόνιση προσωπικής-επαγγελματικής ζωής), όσο και για το κοινωνικό σύνολο (π.χ. ευκαιρίες απασχόλησης για ΑμΕΑ, μείωση κυκλοφοριακής συμφόρησης και περιβαλλοντικής ρύπανσης). Αυτό όμως που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι ότι, σύμφωνα με σχετικές έρευνες, κινητήριος μοχλός για την υιοθέτηση τηλεργασίας είναι συνήθως η επιθυμία από πλευράς των εργαζομένων, ιδιαίτερα των νεότερων σε ηλικία. Είναι ενδεικτικό ότι σε πρόσφατη έρευνα της KPMG για τις συνθήκες εργασίας την εποχή του Covid-19, το 88% των συμμετεχόντων δήλωσαν ικανοποιημένοι από τηλεργασία ενώ το 67% θα επιθυμούσε τη διατήρησή της.
Σύμφωνα με ένα δεύτερο επιχείρημα «η τηλεργασία οδηγεί σε απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων». Το συγκεκριμένο επιχείρημα συγχέει την τηλεργασία με άλλες σύγχρονες μορφές απασχόλησης που κάνουν χρήση τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών (ΤΠΕ), όπως η εργασία μέσω πλατφορμών. Αυτή η ταύτιση αγνοεί βασικές πρόνοιες του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου. Η ΕΓΣΕΕ 2006-7 με την οποία ενσωματώθηκε η Ευρωπαϊκή Συμφωνία Πλαίσιο για την Τηλεργασία στο Ελληνικό Δίκαιο, είναι σαφής: Η τηλεργασία παρέχεται «βάσει μιας σύμβασης ή σχέσης εργασίας», ενώ «όσον αφορά τις συνθήκες εργασίας, οι τηλεργαζόμενοι απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα που διασφαλίζονται από την ισχύουσα νομοθεσία και τις συλλογικές συμβάσεις για συγκρίσιμους εργαζόμενους μέσα στις εγκαταστάσεις της επιχείρησης». Με άλλα λόγια η τηλεργασία αφορά αποκλειστικά εξαρτημένη-μισθωτή εργασία και η εφαρμογή της δεν επηρεάζει κανένα στοιχείο της σύμβασης εργασίας εκτός από τον τόπο απασχόλησης.
Ποιο θα μπορούσε λοιπόν να είναι το μέλλον της τηλεργασίας στην Ελλάδα;
Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα θα πρέπει πρώτα να διευκρινίσουμε ότι η επέκταση της τηλεργασίας δεν σημαίνει απαραίτητα «κατάργηση του γραφείου». Οι τηλεδιασκέψεις μπορεί να είναι αποτελεσματικές όσον αφορά τη διεκπεραίωση συγκεκριμένων θεμάτων, δεν μπορούν όμως να υποκαταστήσουν πλήρως την άμεση επαφή και τους άρρητους κώδικες επικοινωνίας που αναπτύσσονται ανάμεσα σε ανθρώπους που δουλεύουν στον ίδιο χώρο. Επίσης η πλήρης τηλεργασία ενέχει ορισμένους «κινδύνους» τόσο για τους εργαζομένους (απομόνωση, απουσία εναλλαγής παραστάσεων) όσο και για τις επιχειρήσεις (δυσκολία καλλιέργειας κοινής εταιρικής κουλτούρας). Ωστόσο η μερική τηλεργασία, δηλαδή η παροχή δυνατότητας στους εργαζόμενους που μπορούν, βάσει θέσης/καθηκόντων, να εργάζονται ορισμένες μέρες από το σπίτι, είναι μια χαμηλού ρίσκου επιλογή που θα μπορούσε να υιοθετηθεί άμεσα και σχετικά εύκολα από την πλειονότητα των επιχειρήσεων.
Η τηλεργασία εγείρει αναμφίβολα σημαντικές προκλήσεις. Προϋποθέτει για παράδειγμα τη λήψη μέτρων για την προστασία των προσωπικών δεδομένων και τη σωστή εφαρμογή των διατάξεων περί υγιεινής και ασφάλειας στο χώρο τηλεργασίας. Απαιτεί επίσης τη μετάβαση από ένα περιβάλλον άμεσου ελέγχου σε ένα περιβάλλον που βασίζεται στα αποτελέσματα και την εμπιστοσύνη. Οι προκλήσεις αυτές είναι όμως απολύτως διαχειρίσιμες εφόσον δημιουργηθούν τα κατάλληλα συστήματα διοίκησης και καλλιεργηθούν ανάλογες νοοτροπίες.
Αντί λοιπόν για στείρα άρνηση στη μονιμοποίηση και επέκταση της τηλεργασίας, θα πρέπει να αναζητήσουμε τρόπους επίλυσης των ενδεχόμενων προβλημάτων, αξιοποιώντας παράλληλα τις σημαντικές ευκαιρίες που δημιουργούνται για τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους.
