ILO και ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις
Άρθρο κ. Χρήστου Α. Ιωάννου, Διευθυντή Τομέα Απασχόλησης και Αγοράς Εργασίας ΣΕΒ, στη Ναυτεμπορική
Η 110η Σύνοδος της Διεθνούς Συνδιάσκεψης Εργασίας, η οποία συχνά αποκαλείται διεθνές κοινοβούλιο εργασίας, άρχισε τις εργασίες της (Γενεύη, 27 Μαΐου – 11 Ιουνίου 2022). Μεταξύ άλλων δύο είναι τα κύρια καθήκοντά της.
Πρώτον, η δημιουργία και υιοθέτηση διεθνών προτύπων και κανόνων εργασίας με τη μορφή Συμβάσεων και Συστάσεων. Οι συμβάσεις είναι διεθνείς συνθήκες που, μόλις εγκριθούν από τη Διάσκεψη, είναι προς επικύρωση από τα κράτη μέλη. Η επικύρωση δημιουργεί νομική υποχρέωση εφαρμογής των διατάξεων της Σύμβασης. Οι συστάσεις, από την άλλη, αποσκοπούν στην καθοδήγηση της εθνικής πολιτικής. Δεύτερον, η Διάσκεψη εποπτεύει την εφαρμογή των Συμβάσεων και των Συστάσεων σε εθνικό επίπεδο.
Στην Διάσκεψη του 2022 η Ελλάδα δεν θα έχει την «τιμητική» της, όπως συνέβη το 2018, στην 107η Σύνοδο. Όταν η Ελληνική Κυβέρνηση ελεγχόταν, μετά από αλλεπάλληλες συστάσεις και αποφάσεις, για το, ασύμβατο και αντίθετο με την Διεθνή Σύμβαση Εργασίας για τις ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις, σύστημα υποχρεωτικής διαιτησίας που ισχύει στην Ελλάδα.
Η αποτελεσματική αναγνώριση του δικαιώματος στις ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις, ένα από τα τέσσερα θεμελιώδη δικαιώματα που έχουν καθιερώσει, και εποπτεύουν, οι Διεθνείς Συνδιασκέψεις Εργασίας, είχαν φέρει την Ελλάδα στην θέση της ελεγχόμενης χώρας από την Επιτροπή Εφαρμογής Διεθνών Κανόνων Εργασίας της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) – ILO. Μοναδική ευρωπαϊκή χώρα, μαζί με την Νιγηρία και την Βραζιλία σε αυτό το θέμα (Διεθνή Σύμβαση 98). Και με 21 άλλες λιγότερο αναπτυγμένες, και αναπτυσσόμενες, χώρες για μη συμμόρφωση με άλλες Διεθνείς Συμβάσεις Εργασίας.
Τότε η Επιτροπή Εφαρμογής Διεθνών Κανόνων Εργασίας της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, πρώτον «εξέφρασε την ανησυχία της σχετικά με τις τοποθετήσεις της Κυβέρνησης για το σύστημα υποχρεωτικής διαιτησίας και την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, η οποία έκρινε ότι η διάταξη του Νόμου 4046, που ανέστειλε την μονομερή προσφυγή στην υποχρεωτική διαιτησία, είναι αντισυνταγματική» και, δεύτερον, κάλεσε την κυβέρνηση «να εξασφαλίσει ότι η μονομερής προσφυγή στην υποχρεωτική διαιτησία ως μέσο αποφυγής των ελευθέρων και εθελοντικών συλλογικών διαπραγματεύσεων προβλέπεται μόνο σε πολύ περιορισμένες περιπτώσεις».
Βήματα νομοθετικής συμμόρφωσης έγιναν μετά το 2019, από την νέα κυβέρνηση. Γι’ αυτό αφενός μεν, η Ελλάδα, ευτυχώς, δεν θα έχει και πάλι την «τιμητική» της ως ελεγχόμενη χώρα φέτος, «συντροφεύοντας» το Ιράκ ή την Μαλαισία για την μη συμμόρφωσή τους με την Διεθνή Σύμβαση για τις ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις. Αφετέρου δε η φετινή «Έκθεση της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων της ΔΟΕ για την εφαρμογή των συμβάσεων και των συστάσεων» μας υπενθυμίζει την ανάγκη για πλήρη συμμόρφωση και συμμόρφωση στην πράξη με τους διεθνείς κανόνες για τις ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις. Διότι «κατά γενικό κανόνα, οι νομοθετικές διατάξεις που επιτρέπουν σε ένα από τα μέρη να ζητούν μονομερώς την υποχρεωτική διαιτησία για τη διευθέτηση μιας συλλογικής διαφοράς για συλλογική σύμβαση δεν προάγουν τις εθελοντικές συλλογικές διαπραγματεύσεις και, ως εκ τούτου, αντιβαίνουν στη Σύμβαση».
Σύμφωνα λοιπόν με την φετινή «Έκθεση της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων της ΔΟΕ για την εφαρμογή των συμβάσεων και των συστάσεων» για την Ελλάδα (σελ. 163 και 164):
Πρώτον, «η Επιτροπή υπενθυμίζει για άλλη μια φορά ότι η υποχρεωτική διαιτησία είναι αποδεκτή μόνο σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις, και συγκεκριμένα: (i) σε ουσιώδεις υπηρεσίες με τη στενή έννοια του όρου, δηλαδή εκείνων των οποίων η διακοπή θα έθετε σε κίνδυνο τη ζωή, την προσωπική ασφάλεια ή την υγεία του συνόλου ή μέρους του πληθυσμού; (ii) σε περίπτωση διαφορών σε δημόσια υπηρεσία που αφορούν δημοσίους υπαλλήλους που εμπλέκονται με τη διοίκηση του κράτους· (iii) όταν, μετά από παρατεταμένες και άκαρπες διαπραγματεύσεις, καθίσταται προφανές ότι το αδιέξοδο δεν θα αρθεί χωρίς κάποια πρωτοβουλία από τις αρχές. ή (iv) σε περίπτωση οξείας κρίσης (βλ. Γενική Έρευνα του 2012 για τις Θεμελιώδεις Διεθνείς Συμβάσεις Εργασίας, παράγραφος 247).
Δεύτερον, αναφέρεται στις εκκρεμότητες που υπάρχουν όσον αφορά την ορθή εφαρμογή μηχανισμού επέκτασης ισχύος συλλογικών συμβάσεων εργασίας: «η Επιτροπή υπενθυμίζει την παράγραφο 5 (2) της Σύστασης για τις συλλογικές συμβάσεις, 1951 (αρ. 91), η οποία προβλέπει ότι: οι εθνικοί νόμοι ή κανονισμοί μπορούν να κάνουν την επέκταση μιας συλλογικής σύμβασης εργασίας να υπόκειται στις ακόλουθες, μεταξύ άλλων, προϋποθέσεις: (α) ότι η συλλογική σύμβαση ήδη καλύπτει έναν αριθμό από τους ενδιαφερόμενους εργοδότες και εργαζομένους που είναι, κατά τη γνώμη των αρμόδιων αρχών, επαρκώς αντιπροσωπευτικός· (β) ότι, κατά γενικό κανόνα, η αίτηση για επέκταση της συλλογικής σύμβασης εργασίας θα προέλθει από μία ή περισσότερες οργανώσεις εργαζομένων ή εργοδοτών που είναι συμβαλλόμενα μέρη στη σύμβαση; και (γ) ότι, πριν από την επέκταση της συλλογικής σύμβασης εργασίας, οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι στους οποίους θα εφαρμοσθεί η συλλογική σύμβασης εργασίας με την επέκτασή της θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους».
Σημειωτέον, τέλος, ότι δεν είναι μόνον η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας, η Επιτροπή Εφαρμογής Διεθνών Κανόνων Εργασίας της ΔΟΕ, ο ΣΕΒ, ο ΣΕΤΕ, και άλλες ελληνικές εργοδοτικές οργανώσεις, οι ευρωπαϊκές και οι διεθνείς εργοδοτικές οργανώσεις που υποστηρίζουν ότι το σύστημα της υποχρεωτικής διαιτησίας στην Ελλάδα παραβιάζει τους διεθνείς κανόνες για τις ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις. Την ίδια θέση έχει υποστηρίξει και νομική γνωμοδότηση των Ευρωπαϊκών Συνδικάτων στην αξιολόγησή της για τα προγράμματα προσαρμογής/μνημόνια στην Ευρωπαϊκή Ένωση –μεταξύ των οποίων και για την Ελλάδα. Ειδικά για την κατάργηση το 2012 της μονομερούς προσφυγής στην υποχρεωτική διαιτησία στην Ελλάδα, είχε διαπιστώσει: «Η απαίτηση να καταργηθεί η υποχρεωτική διαιτησία δεν εγείρει αμφιβολίες. Στην πραγματικότητα, ευθυγραμμίζει την κατάσταση με την κατάσταση που υποστηρίζεται από τις Συμβάσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας και του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη».
