Κλίμα, Ενέργεια, Ανταγωνιστικότητα : Tο τρίγωνο που θα καθορίσει την επιτυχία της πράσινης μετάβασης

Άρθρο κ. Δημήτρη Παπαλεξόπουλου, Προέδρου ΣΕB, στο Fortune CEO Book

Η κλιματική αλλαγή αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα.  Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναλάβει τον ηγετικό ρόλο που της αρμόζει, στην προσπάθεια αντιμετώπισης της. Χάραξε μία φιλόδοξη πορεία να επιταχύνει την πράσινη μετάβαση, με στόχο την κλιματική ουδετερότητα μέχρι το 2050. Ο σχεδιασμός της ΕΕ αναγνώριζε τις προκλήσεις της μακροχρόνιας, ακριβής και περίπλοκης αυτής μετάβασης και την ανάγκη να βρει την κατάλληλη ισορροπία ανάμεσα σε τρεις εν μέρει αλληλοσυγκρουόμενες προτεραιότητες:

• Την επιτάχυνση της μείωσης των εκπομπών
• Την εξασφάλιση ενεργειακής επάρκειας σε θεμιτό κόστος για το σύνολο της κοινωνίας
• Τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας στα πλαίσια του ανταγωνισμού από χώρες που δε συμμετέχουν ουσιαστικά στην προσπάθεια

Η ισορροπία ανάμεσα σε κλίμα-ενέργεια-ανταγωνιστικότητα δεν επρόκειτο ποτέ να είναι εύκολη. Όμως, οι εξελίξεις του τελευταίου έτους την έχουν δυσκολέψει ουσιαστικά:

• Ο πόλεμος στην Ουκρανία εκτόξευσε το κόστος ενέργειας. Και πέρα από την οξεία φάση της κρίσης, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι η Ευρώπη θα έχει δομικά πολύ υψηλότερο κόστος ενέργειας για αρκετά χρόνια ακόμα. Ήδη βιώνουμε σήμερα μια ταχύτατη συρρίκνωση της ενεργοβόρου παραγωγής στην ΕΕ, η οποία δημιουργεί υπαρξιακή κρίση για ολόκληρους κλάδους
• Ο ορατός κίνδυνος ύφεσης, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η ενεργειακή κρίση πλήττει περισσότερο τους αδύναμους, αναπροσανατολίζει τις προτεραιότητες των κυβερνήσεων
• Η πρόσφατη νομοθεσία στις ΗΠΑ (Inflation Reduction Act) η οποία, σε αντίθεση με την προσέγγιση της ΕΕ, επικεντρώνεται αποκλειστικά σχεδόν στην παροχή γενναίων επιδοτήσεων (αντί να προσπαθήσει να επιβάλλει κόστος εκπομπών CO2), κινδυνεύει να δημιουργήσει κύμα φυγής παραγωγής και επενδύσεων από την Ε.Ε. στις ΗΠΑ
• Η γεωπολιτική αστάθεια έχει απομακρύνει την πιθανότητα επίτευξης των ευρύτερων συναινέσεων παγκοσμίως, οι οποίες θα άμβλυναν τις προκλήσεις. Οι όποιες επιτυχίες της ΕΕ, η οποία αντιπροσωπεύει περίπου το 7,5% των παγκόσμιων εκπομπών CO2, δεν αποτελούν αυτοσκοπό. Το μεγάλο ζητούμενο είναι να ακολουθήσει ο υπόλοιπος κόσμος όσο το δυνατό πιο γρήγορα.

Τι μπορεί να γίνει; Σίγουρα δεν πρέπει να χρησιμοποιήσουμε την κρίση ως άλλοθι για να γίνουμε λιγότερο φιλόδοξοι στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Όμως, πρέπει να επανασχεδιάσουμε πτυχές των πολιτικών μας με βάση τα νέα δεδομένα στο τρίγωνο κλίμα-ενέργεια-ανταγωνιστικότητα.  Εύκολες ή γρήγορες λύσεις δεν υπάρχουν.

Σε κάποιες βασικές κατευθύνσεις είναι μάλλον εύκολο να επιτευχθούν ευρύτερες συναινέσεις: στην επιτάχυνση της αδειοδότησης των ΑΠΕ, στην απαραίτητη μεγάλη αύξηση των επενδύσεων σε ενεργειακές υποδομές, στη σημασία της εξοικονόμησης ενέργειας στην ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας, στην ανάγκη προστασίας των πιο αδυνάτων. Οι προκλήσεις εδώ έγκεινται στην ταχύτητα και αποτελεσματικότητα υλοποίησης.

Κάποιες άλλες αποφάσεις μπορεί να είναι πιο δύσκολες, όμως είναι απαραίτητο να επιδιωχθούν συγκλήσεις:

• Στην ανάγκη να δουλέψουν οι χώρες της Ευρώπης μαζί, ξεπερνώντας, όσο γίνεται, τα στενά εθνικά συμφέροντα
• Στην τρόπο με τον οποίο η Ε.Ε. θα απαντήσει αποτελεσματικά στην νομοθεσία ΙRA των ΗΠΑ, προωθώντας αντίστοιχα γενναία κίνητρα επιτάχυνσης της ενεργειακής μετάβασης
• Στην προώθηση λύσεων παγκόσμιας αποδοχής, που να μπορέσουν να συμπαρασύρουν τον αναπτυσσόμενο κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας
• Στην προάσπιση της ευρωπαϊκής παραγωγής κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου – ειδικά για επιχειρήσεις στις οποίες η ενέργεια αποτελεί σημαντική παράμετρο κόστους: ο ορατός κίνδυνος μαζικής μεταφοράς της μεταποίησης εκτός Ευρώπης (η «διαρροή άνθρακα»), πλήττει την ευρωπαϊκή οικονομία και αφαιρεί θέσεις εργασίας, χωρίς όφελος, συχνά και με ζημιά, για το περιβάλλον και το κλίμα του πλανήτη.

Τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα; Η χώρα μας, κινούμενη μέσα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, έχει περιορισμένους βαθμούς ελευθερίας, αλλά και λόγους να είναι αισιόδοξη. Πρέπει, και μπορεί, να εκμεταλλευτεί κάθε δυνατότητα για να μεγιστοποιήσει τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα και να ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους και το κόστος. Για παράδειγμα, η Ελλάδα, λόγω γεωγραφικής θέσης και δομής της οικονομίας, μπορεί να είναι από τους μεγάλους κερδισμένους από την πράσινη μετάβαση μακροχρόνια, αλλά παράλληλα αντιμετωπίζει και αμεσότερες προκλήσεις τα επόμενα χρόνια.

Συνεπώς, οι προαναφερθείσες ευρωπαϊκές προτεραιότητες χρήζουν ακόμα μεγαλύτερης έμφασης και εξειδίκευσης της χώρας μας. ΄Όλες έχουν σημασία, αλλά στην παρούσα συγκυρία, ίσως αξίζει να ξεχωρίσει κανείς δύο: την ανάγκη επιτάχυνσης των επενδύσεων σε ενεργειακές υποδομές και την εξασφάλιση ανταγωνιστικού ενεργειακού κόστους για τις επιχειρήσεις που θα τους επιτρέψει να σταθούν διεθνώς.

Είμαστε υποχρεωμένοι να αντιμετωπίσουμε ταυτόχρονα, και την οξεία σημερινή κρίση, αλλά να βάλουμε τις βάσεις για ένα καλύτερο αύριο με βιωσιμότητα, ανταγωνιστικότητα και ευημερία.