Κλιματικός Νόμος: Νέες υποχρεώσεις για τις επιχειρήσεις και τους πολίτες σε ένα περιβάλλον έντονων μεταβολών

Θανάσης Πρίντσιπας
Senior Advisor, Συμβούλιο ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη

Άρθρο στο Μηνιαίο Ενημερωτικό Δελτίο ΣΕΒ – Ρυθμιστικό Περιβάλλον και Επιχειρήσεις – 28 Ιούνιου 2022

Η ψήφιση του κλιματικού νόμου (Ν. 4936/2022) συμπίπτει χρονικά με μια περίοδο έντονης μεταβλητότητας, όπου κυριαρχούν τρία χαρακτηριστικά:

1. Η παγκόσμια κοινότητα αναγνωρίζει ολοένα και περισσότερο την ανάγκη ανάληψης δράσης για το κλίμα. Η επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας μέχρι περίπου τα μέσα του αιώνα αποτελεί πλέον δέσμευση για περισσότερες από 130 χώρες, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θεσπίσει αυτό τον στόχο με τον Ευρωπαϊκό Κλιματικό Νόμο από τον Ιούλιο του 2021.

2. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, είναι σε εξέλιξη μια πληθώρα διεργασιών που σχετίζονται με την υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και αλλάζουν σημαντικά το πλαίσιο της λειτουργίας των επιχειρήσεων, της χρηματοδότησης επενδύσεων και το ενεργειακό τοπίο.

3. Οι γεωπολιτικές εντάσεις και η μεγάλη άνοδος των τιμών ενέργειας και του δικαιώματος εκπομπής CO2, αυξάνουν την αβεβαιότητα στο επενδυτικό περιβάλλον και δημιουργούν ανασφάλεια στην κοινωνία.

Οι συνθήκες αυτές εντείνουν την ανάγκη λήψης μέτρων για τον μετριασμό και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή συνοδευόμενη από αναλυτική αξιολόγηση κόστους, οφέλους και επιπτώσεων στην οικονομία, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία. Η αξιολόγηση αυτή δυστυχώς δεν προηγήθηκε ούτε προβλέπεται στον κλιματικό νόμο, ο οποίος περιλαμβάνει ρυθμίσεις που θα επηρεάσουν την καθημερινότητα μεγάλου μέρους των πολιτών και των επιχειρήσεων.

Ειδικότερα, οι νέες υποχρεώσεις για τις επιχειρήσεις περιλαμβάνουν κυρίως:

• Πρόσθετες διαδικασίες στην περιβαλλοντική αδειοδότηση:
  – ποσοτική εκτίμηση των άμεσων και έμμεσων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που προέρχονται από την κατασκευή, λειτουργία (σε σχέση με την υφιστάμενη κατάσταση) και μετά το πέρας λειτουργίας του έργου ή της δραστηριότητας,
  – στοιχεία για τους κινδύνους, την εκτίμηση κινδύνων, την ανάλυση επιπτώσεων και λήψη μέτρων για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας στις υφιστάμενες και μελλοντικές κλιματικές συνθήκες,
  – έλεγχο της συμβατότητας του έργου ή της δραστηριότητας με την επίτευξη των στόχων μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για το 2030 και αποτύπωση του τρόπου με τον οποίο θα κινηθεί προς την κλιματική ουδετερότητα το 2050.
• Οριζόντια μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 30% τουλάχιστον έως το 2030 σε σχέση με το 2019. Η συγκεκριμένη διάταξη αφορά έργα περιβαλλοντικών υποδομών, τουριστικές εγκαταστάσεις, τον κτιριακό τομέα, εγκαταστάσεις αθλητισμού και αναψυχής, πτηνο-κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, υδατοκαλλιέργειες και βιομηχανικές δραστηριότητες. Από τη διάταξη εξαιρούνται οι εγκαταστάσεις που υπάγονται στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της Ε.Ε.
• Υποβολή ετήσιας έκθεσης με το ανθρακικό αποτύπωμα από μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις συγκεκριμένων κατηγοριών (εισηγμένες, τράπεζες, ασφαλιστικές, επενδύσεων, τηλεφωνίας, ύδρευσης και αποχέτευσης, ταχυμεταφορών, μεγάλες αλυσίδες λιανεμπορίου και επιχειρήσεις εφοδιαστικής).

Παράλληλα, με τον κλιματικό νόμο θεσπίζονται μέτρα για:

• Την προώθηση των οχημάτων μηδενικών εκπομπών: από το 2024 το 1/4 των νέων εταιρικών αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης θα είναι αμιγώς ηλεκτρικά οχήματα ή υβριδικά, από το 2026 όλα τα νέα ταξί και το 1/3 των νέων ενοικιαζόμενων οχημάτων στην Αττική και τη Θεσσαλονίκη θα είναι οχήματα μηδενικών εκπομπών.
• Τον περιορισμό των εκπομπών από τα κτίρια: από το 2025 θα απαγορεύεται η πώληση και εγκατάσταση καυστήρων πετρελαίου θέρμανσης, από το 2030 θα απαγορεύεται η πώληση πετρελαίου θέρμανσης αν δεν είναι αναμεμειγμένο κατά 30% τουλάχιστον με ανανεώσιμα υγρά καύσιμα και από το 2023 θα είναι υποχρεωτική η τοποθέτηση φωτοβολταϊκών στο 30% τουλάχιστον της επιφάνειας των νέων κτιρίων επαγγελματικής χρήσης άνω των 500 τ.μ.

Πέρα όμως από τα παραπάνω ειδικά μέτρα, η υιοθέτηση του μακροπρόθεσμου στόχου για κλιματική ουδετερότητα το 2050, με ενδιάμεσους στόχους μείωσης των εκπομπών κατά 55% το 2030 και κατά 80% το 2040, αποτελεί τη βάση πάνω στην οποία θα διαμορφωθούν μελλοντικές πολιτικές και στρατηγικές. Η επίτευξη αυτών των στόχων θα απαιτήσει μια άνευ προηγουμένου επενδυτική δραστηριότητα και κινητοποίηση ιδιωτικών και δημόσιων κεφαλαίων. Στην προσπάθεια αυτή δεν θα πρέπει να μείνει πίσω κανένα μέρος της κοινωνίας. Για να γίνει αυτό, βασικό ζητούμενο είναι η στάθμιση των περιβαλλοντικών στόχων με την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και με το κόστος για την κοινωνία, ώστε η μετάβαση να είναι δίκαιη για όλους.