Κοροναϊός και τηλεργασία: Πώς θα γίνει εφικτή και πώς θα ωφελήσει την κοινωνία – Άρθρο κ. Γιάννη Σιδηρόπουλου, Policy Expert Ανάπτυξης Ανθρώπινου Κεφαλαίου του ΣΕΒ, στο Ethnos.Gr, 13/3/2020
Η εξελισσόμενη επιδημία του κορωνοϊού Covid-19 φέρνει τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους αντιμέτωπους με μια νέα κατάσταση για την οποία, πέρα από την καθαρά υγειονομικής φύσης διαχείριση, είναι αναγκαίο να εξετασθούν και ληφθούν ειδικά μέτρα οργάνωσης της εργασίας. Ειδικότερα, στο πλαίσιο της αποφυγής ανεξέλεγκτης μετάδοσης της ασθένειας από ενδεχόμενους φορείς, μία από τις ενέργειες άμεσης προστασίας είναι η εργασία από το σπίτι – τηλεργασία.
Ήδη, από πέρυσι τον Μάϊο, ο ΣΕΒ είχε εκδώσει σχετικό Special Report (βλέπε εδώ) στο οποίο τόνιζε την ανάγκη για βελτιώσεις στο ισχύον νομοθετικό πλαίσιο με σκοπό την ενίσχυση του θεσμού της τηλεργασίας και την διευκόλυνση εφαρμογής της. Σε αυτό το Special Report είχαμε δώσει έμφαση στην ενίσχυση της μερικής τηλεργασίας, η οποία είναι η συνηθέστερη μορφή που εφαρμόζεται στη χώρα μας από αρκετές επιχειρήσεις.
Το ισχύον θεσμικό πλαίσιο (ν.3846/2010), ακολουθεί εν πολλοίς τα Ευρωπαϊκά πρότυπα. Ωστόσο, υπάρχουν επιμέρους προβλήματα κατά την εφαρμογή της τηλεργασίας κυρίως λόγω της πολυπλοκότητας και ακαμψίας του ισχύοντος εργατικού και φορολογικού δικαίου. Για παράδειγμα, ενώ οι εργοδότες είναι υπεύθυνοι για την κάλυψη του κόστους που προκαλείται από την παροχή της τηλεργασίας και ειδικότερα των τηλεπικοινωνιών, οι αυστηροί περιορισμοί που διέπουν τις μη μισθολογικές παροχές, βάσει του Ν.4173/2012 δεν διευκολύνουν την επιχείρηση να καλύψει το κόστος, χωρίς να κληθεί ο εργαζόμενος να καταβάλει επιπλέον φόρο για πληρωμές που ουσιαστικά ανήκουν στις παραγωγικές δαπάνες της επιχείρησης και συνεπώς θα έπρεπε να μην καταλογίζονται ως μη μισθολογικές παροχές (για το υπερβάλλον των 300 € ετησίως ποσό).
Αντίστοιχα, ενώ η μερική τηλεργασία δεν απαγορεύεται από το θεσμικό πλαίσιο, είναι δύσκολο να συνδυαστεί στην πράξη με κανονική εργασία σε ημερήσιο πρόγραμμα/βάση, καθώς υπάρχουν αντικρουόμενες ερμηνευτικές απόψεις κατά πόσο η επιχείρηση καλύπτεται σε περίπτωση ελέγχου από τις αρμόδιες αρχές. Επιπλέον θα πρέπει και τυπικά να υπάρξει η αντίστοιχη δήλωση στο ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ εκ μέρους της επιχείρησης του τόπου απασχόλησης.
Όλα τα παραπάνω δυσκολεύουν την προσαρμογή της οικονομίας στον ψηφιακό μετασχηματισμό που ήδη συντελείται σε άλλες περισσότερο προηγμένες οικονομίες και διευρύνουν περαιτέρω το χάσμα ανταγωνιστικότητας. Σύμφωνα με την έρευνα του 2017 του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (ILO) και του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (Eurofound), οι τακτικά τηλεργαζόμενοι αποτελούν το 8,3% του συνόλου των μισθωτών στην ΕΕ – 28 με πλέον εκτεταμένη χρήση στη Δανία (19.8%) ενώ αντίστοιχα η Ελλάδα, με 5% βρίσκεται στη 18η θέση.
Η ενίσχυση της τηλεργασίας αποτελεί άλλωστε σημαντικό παράγοντα για την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας που στη χώρα μας σημείωσε πτώση κατά 12% στα χρόνια της κρίσης. Σε πρόσφατη έρευνα του ΣΕΒ σε δείγμα 831 επιχειρήσεων με περισσότερους από 30 εργαζόμενους είχε βρεθεί ότι μια στις τέσσερις επιχειρήσεις εφαρμόζει συστηματικά τηλεργασία.
Η προσφάτως εκδοθείσα Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (ΦΕΚ 25 Φεβρουαρίου 2020) «Κατεπείγοντα μέτρα αποφυγής και διάδοσης του κορωνοϊού» προβλέπει στα πέντε (5) άρθρα της θέματα όπως: Μέτρα πρόληψης, υγειονομικής παρακολούθησης και περιορισμού της διάδοσης της νόσου, ζητήματα προσωπικού της δημόσιας διοίκησης, δημοσίων συμβάσεων, αναγκαστικής διάθεσης χώρων και έκτακτης οικονομικής ενίσχυσης του Υπουργείου Υγείας. Δεν υπάρχει όμως καμία πρόβλεψη για το μείζον θέμα της διαχείρισης της απασχόλησης των εργαζομένων. Παρότι, ήδη, έχουν εμφανιστεί επιβεβαιωμένα κρούσματα της νόσου σε εργαζόμενους σε μεγάλες επιχειρήσεις, φαινόμενο το οποίο είναι νομοτελειακό να επεκταθεί, η πολιτεία μέχρι σήμερα δεν έχει αναλάβει κάποια σχετική δράση διευκόλυνσης των επιχειρήσεων και προστασίας της υγείας των εργαζομένων.
Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να διαταράξουμε την οικονομική δραστηριότητα αλλά αντίθετα να διευκολύνουμε την ομαλή διεξαγωγή της, έστω και εάν κάποιοι εργαζόμενοι εργάζονται από το σπίτι τους. Καθημερινά όλο και περισσότερες επιχειρήσεις στο εξωτερικό, αλλά και στη χώρα μας, παρέχουν τη δυνατότητα εργασίας από το σπίτι για την προστασία της υγείας των εργαζομένων και την συνέχιση των λειτουργιών των επιχειρήσεων. Στη χώρα μας αναμένεται να υπάρξουν σημαντικές οικονομικές συνέπειες, με μεγαλύτερη ίσως επίδραση στον τουρισμό και τις υπηρεσίες αναψυχής και διασκέδασης.
Σε αυτό το διαμορφωμένο ήδη περιβάλλον επιβάλλεται να ληφθούν πιο στοχευμένα μέτρα για την απασχόληση των εργαζομένων και ειδικότερα να
•Συμπληρωθεί η Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου με την δυνατότητα μονομερούς επιβολής σε εργασία από το σπίτι από τις επιχειρήσεις, σε περιπτώσεις που υπάρχει αντίστοιχη εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου από τον Ιατρό Εργασίας της επιχείρησης.
•Ανασταλούν προσωρινά οι υποχρεώσεις δηλώσεων μεταβολών τόπου απασχόλησης στο ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ για όσο διάστημα διαρκέσει η επιδημία του κορωνοϊού Covid-19.
•Διερευνηθεί η δυνατότητα αξιοποίησης Ευρωπαϊκών κονδυλίων για την ενίσχυση της προσαρμογής των επιχειρήσεων και των εργαζομένων στην εξ αποστάσεως εργασία.
Ήδη στη γειτονική μας Ιταλία, η οποία αντιμετωπίζει σημαντικότατο πρόβλημα με την έκταση της επιδημίας, έχουν θωρακιστεί νομοθετικά οι επιχειρήσεις ώστε να μπορέσουν να διαχειριστούν την απασχόληση των εργαζομένων από το σπίτι, σε όσες περιπτώσεις η φύση της εργασίας το επιτρέπει. Δεν πρέπει να υποτιμήσουμε σε καμία περίπτωση τις οικονομικές συνέπειες της επιδημίας, ιδίως όταν οι καθημερινές προβλέψεις είναι συνεχώς επιδεινούμενες αλλά αντίθετα επιβάλλεται να ληφθούν όλα εκείνα τα μέτρα που θα διατηρήσουν τις επιχειρήσεις με όλες τις θέσεις εργασίας σε συνεχή παραγωγική λειτουργία.
Η τηλεργασία σε κάθε περίπτωση μπορεί να επιφέρει σημαντικά, αμοιβαία, οφέλη στις επιχειρήσεις και στους εργαζομένους. Για τις επιχειρήσεις, τα κυριότερα οφέλη είναι η αύξηση της παραγωγικότητας μέχρι και 50%, η προσέλκυση και διατήρηση προσωπικού νεότερων ηλικιών, η μείωση των λειτουργικών εξόδων, αλλά και η μείωση εκτάκτων απουσιών. Για τους εργαζόμενους, η τηλεργασία βελτιώνει την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής και επιφέρει οικονομικά οφέλη, κυρίως μέσω της μείωσης των μετακινήσεων. Για το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο η τηλεργασία αυξάνει τις ευκαιρίες απασχόλησης για κοινωνικές ομάδες, που έως σήμερα είχαν περιορισμένη δυνατότητα παροχής εργασίας (π.χ. ΑμΕΑ και νέες μητέρες), αλλά και για όσους ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές, ενώ έχει και παράλληλα οφέλη για το περιβάλλον, λόγω της δυνητικής μείωσης της κίνησης των οχημάτων στους δρόμους και της αντίστοιχης εξοικονόμησης ενεργειακών πόρων.
