Νέο εργασιακό περιβάλλον και ο ρόλος των γνώσεων και δεξιοτήτων
Άρθρο κ. Κυριάκου Φιλίνη, Senior Advisor, Τομέας Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού ΣΕΒ, στην Εφημερίδα των Συντακτών
Οι αγορές των περισσότερων ανεπτυγμένων οικονομιών βρίσκονται σε μια διαδικασία μετασχηματισμού, εξαιτίας των τεχνολογιών της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης και της πράσινης μετάβασης. Μετασχηματισμός σημαίνει μεταβολή της απασχόλησης μεταξύ κλάδων και επαγγελμάτων και κατ’ επέκταση μεταβολή του μίγματος γνώσεων και δεξιοτήτων που πρέπει να διαθέτει το ανθρώπινο δυναμικό.
Τα συστήματα αυτοματισμού, η τεχνητή νοημοσύνη, η διασύνδεση των μηχανών και η μηχανική μάθηση, που βρίσκονται στον πυρήνα των τεχνολογιών της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης, επιδρούν άμεσα στην εργασία. Οι τεχνολογίες αυτές μετασχηματίζουν ή ακόμη και υποκαθιστούν την ανθρώπινη εργασία στην εκτέλεση επαναλαμβανόμενων καθηκόντων, τόσο γνωστικών όσο και χειρωνακτικών, τα οποία ασκούνται κυρίως από εργαζόμενους μεσαίων και χαμηλών προσόντων. Αυτό σημαίνει ότι το ανθρώπινο δυναμικό στα επαγγέλματα αυτά θα πρέπει να διαθέτει, πλέον, σύγχρονες τεχνολογικές δεξιότητες.
Παράλληλα όμως, οι τεχνολογίες της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας και μετασχηματίζουν την απασχόληση και σε επαγγέλματα υψηλών προσόντων και μη-επαναλαμβανόμενων καθηκόντων. Πρόκειται για τεχνολογίες που παράγουν μεγάλα δεδομένα, εκτελούν γνωστικές λειτουργίες και λαμβάνουν αποφάσεις. Οι τεχνολογίες αυτές δεν απαξιώνουν τις γνώσεις του ανθρώπινου δυναμικού. Όμως οι γνώσεις αυτές δεν μπορούν να συνδεθούν με την παραγωγή, χωρίς τις δεξιότητες στη χρήση των νέων τεχνολογιών. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο στις επιστήμες STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics), καθώς εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης αξιοποιούνται πλέον στις ανθρωπιστικές, στις κοινωνικές επιστήμες και στις τέχνες.
Συνεπώς, οι γνώσεις και οι δεξιότητες που πρέπει να διαθέτει πλέον το ανθρώπινο δυναμικό στο σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον, περιλαμβάνει ένα μίγμα επαγγελματικών, οριζόντιων και ψηφιακών-τεχνολογικών δεξιοτήτων.
Οι επαγγελματικές δεξιότητες προϋποθέτουν γνώσεις, αλλά και την ικανότητα εφαρμογής τους στην παραγωγική διαδικασία. Το ανθρώπινο δυναμικό, πέραν των δεξιοτήτων που σχετίζονται με την εκτέλεση ενός επαγγέλματος, θα πρέπει να διαθέτει δεξιότητες στη χρήση των νέων τεχνολογιών. Οι νέες τεχνολογίες αξιοποιούνται πλέον σε όλο το εύρος των επαγγελμάτων: ένας εργάτης αποθήκης χειρίζεται drone, ένας ηλεκτρολόγος συντηρεί συστήματα αυτοματισμού, ένας βιολόγος επεξεργάζεται τα μεγάλα δεδομένα και ένας νομικός χρησιμοποιεί εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης. Οι δεξιότητες στην χρήση των νέων τεχνολογιών καθιστούν έναν εργαζόμενο πιο παραγωγικό, συνδέονται με καλύτερες αμοιβές και προοπτικές εξέλιξης και βελτιώνουν την ελκυστικότητα της εργασίας, καθώς οι νέες τεχνολογίες τον απαλλάσσουν από την εκτέλεση επαναλαμβανόμενων καθηκόντων.
Σε ένα σύνθετο παραγωγικό και δυναμικό εργασιακό περιβάλλον η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα, η επικοινωνία, η ομαδική εργασία, η επίλυση προβλημάτων και η ανάληψη πρωτοβουλιών παραμένουν στο επίκεντρο του μίγματος δεξιοτήτων που πρέπει να διαθέτει το ανθρώπινο δυναμικό. Παράλληλα, σε μια εποχή που ο ωφέλιμος χρόνος ζωής των δεξιοτήτων συρρικνώνεται, η ικανότητα για μάθηση είναι ιδιαίτερα σημαντική. Οι εν λόγω δεξιότητες λειτουργούν και αυτές συμπληρωματικά με τις νέες τεχνολογίες, καθώς η επίλυση προβλημάτων ή η ανάληψη πρωτοβουλιών μικρή αξία έχουν όταν το ανθρώπινο δυναμικό δεν κατανοεί τη λειτουργία των τεχνολογικών μέσων που χρησιμοποιεί.
Η ανάπτυξη των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού δεν είναι ευθύνη μόνο των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης. Σε ένα περιβάλλον που εξελίσσεται τεχνολογικά, είναι απαραίτητος ο εμπλουτισμός και η διαρκής ανανέωση των γνώσεων και δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού. Η εκπαίδευση δεν μπορεί να ολοκληρώνεται με την έναρξη του εργασιακού βίου, αλλά να εξελίσσεται παράλληλα με αυτόν. Στο πλαίσιο αυτό, ο ρόλος των επιχειρήσεων, του ανθρώπινου δυναμικού αλλά και του κράτους είναι ιδιαίτερα σημαντικός.
Στην Ελλάδα δίνουμε μεγαλύτερη έμφαση στην απόκτηση γνώσεων και τυπικών προσόντων, παρά στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και ιδίως στην διαρκή αναβάθμισή τους, γεγονός που λειτουργεί εις βάρος του ανθρώπινου δυναμικού των επιχειρήσεων, αλλά και της οικονομίας συνολικά. Ο ΣΕΒ προσπαθεί να καλύψει το κενό αυτό, αναλαμβάνοντας μια σειρά πρωτοβουλιών οι οποίες σχεδιάζονται σύμφωνα με τις ανάγκες των επιχειρήσεων. Ενδεικτικά αναφέρεται η πρωτοβουλία του ΣΕΒ και του ALBA «ΜΑΖΙ ΣΤΗ ΓΝΩΣΗ», που έχει στόχο να ενισχύσει τις τεχνολογικές και διοικητικές ικανότητες των εργαζομένων και σε συνδυασμό με τις γνώσεις τους θα δημιουργήσουν αξία, τόσο για τους ίδιους όσο και για τις επιχειρήσεις. Μία άλλη είναι η πρωτοβουλία Skills4Jobs, η οποία συνδυάζει την ανάπτυξη σύγχρονων επαγγελματικών και ήπιων δεξιοτήτων με την απασχόληση. Στόχος της είναι να μετατρέψει τις γνώσεις των νέων, που μόλις έχουν αποφοιτήσει από τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, σε σύγχρονες επαγγελματικές δεξιότητες, προσφέροντάς τους παράλληλα ένα μίγμα οριζόντιων δεξιοτήτων, μέσα από μια διαδικασία που ξεκινά από την κατάρτιση και καταλήγει στην απασχόληση. Οι πρωτοβουλίες αυτές αφορούν διάφορες ειδικότητες, όπως ηλεκτρολόγος αυτοματιστής, τεχνικός εφαρμογών πληροφορικής και στέλεχος εξαγωγών, τόσο στην Αττική όσο και σε άλλες περιφέρειες, όπως στη Θεσσαλία και στη Στερεά Ελλάδα.
