Ο χωρικός και πολεοδομικός σχεδιασμός στον επενδυτικό προγραμματισμό της επιχείρησης

Ιωάννης Μωραΐτης
Πολιτικός Μηχανικός, Γενικός Διευθυντής, REDS Α.Ε.

Τα τελευταία, μόνο, χρόνια έχει αρχίσει να γίνεται πραγματικά κατανοητή η εξάρτηση της επιχειρηματικότητας και των επενδύσεων από τον χωρικό και πολεοδομικό σχεδιασμό. Ότι, δηλαδή, αποτελεί προαπαιτούμενο για συνθήκες ασφάλειας δικαίου που θα επιτρέψουν την υλοποίηση της εκάστοτε επένδυσης, στο χρόνο και με τον τρόπο που αυτή προβλέπει. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Σημαίνει κυρίως αποφυγή συγκρούσεων μεταξύ χρήσεων γης, σαφείς, απλές και σύντομες διαδικασίες χωροθέτησης και αδειοδότησης και ξεκάθαρες αρμοδιότητες των εμπλεκομένων δημόσιων υπηρεσιών, χωρίς επικαλύψεις και «παράθυρα» ερμηνειών.

Ο πρόσφατος Ν. 4447/2016 «Χωρικός σχεδιασμός – Βιώσιμη ανάπτυξη και άλλες διατάξεις» περιορίζεται σε τμήμα μόνο της σχετικής νομοθεσίας, που αφορά στην βασική αρχιτεκτονική του συστήματος του χωρικού σχεδιασμού, και την οποία όντως βελτιώνει. Όμως, δεν καλύπτει θέματα δασικής και αρχαιολογικής νομοθεσίας, ούτε νομοθεσίας περί εκτός σχεδίου δόμησης, τα οποία είναι εξαιρετικά σημαντικά για την χωροθέτηση οποιασδήποτε επένδυσης. Επιπλέον, η εφαρμογή του Ν. 4447/2016 απαιτεί σημαντικό όγκο δευτερογενούς νομοθεσίας, θεσμοθέτηση χρήσεων γης, εναρμόνιση με προηγούμενη νομοθεσία, προδιαγραφές κ.λπ., που έχει καθυστερήσει. Αλλά, ακόμα και αν ο νόμος ήταν έτοιμος προς εφαρμογή, μένουν να αντιμετωπισθούν προβλήματα σχετικά με την ολοκλήρωση κτηματολογίου, δασικών χαρτών, χαρτών αρχαιολογικού ενδιαφέροντος κ.λπ. προκειμένου να έχουμε ολοκληρωμένο νομοθετικό πλαίσιο χωρικού σχεδιασμού.  Επιπλέον στοιχεία που δυσχεραίνουν περαιτέρω την όποια σχετική διαδικασία είναι η έλλειψη πόρων σε Δήμους και Περιφέρειες για την διεκπεραίωση των αρμοδιοτήτων τους και, βεβαίως, η ταχύτητα απονομής της δικαιοσύνης σε προσφυγές.

Αφήνοντας, όμως, στην άκρη την «μεγάλη εικόνα», θα πρέπει να δούμε με ποιο τρόπο, και υπό αυτές τις δύσκολες συνθήκες που χαρακτηρίζουν το χωρικό και πολεοδομικό σχεδιασμό στη χώρα μας, μπορεί να αναπτυχθεί περαιτέρω ο ιδιωτικός τομέας.

Η καινοτομία των Ειδικών Χωρικών Σχεδίων (ΕΧΣ) αποτελεί το σημαντικότερο εργαλείο για την ανάπτυξη μεγάλων ιδιωτικών αλλά και δημοσίων επενδύσεων. Για να γίνω πιο σαφής, ΕΧΣ αποτελούν μεταξύ άλλων τα Επιχειρηματικά Πάρκα, οι Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης, οι Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων κ.λπ. Δηλαδή, όλα τα προϋφιστάμενα εργαλεία υλοποίησης επενδύσεων.

Μένει να δούμε πώς θα εφαρμοστεί η διαδικασία των ΕΧΣ στην πράξη καθώς υπήρχαν έντονες ενστάσεις για περιττά στάδια και προαπαιτούμενα (όπως η διαδικασία της προέγκρισης) που ενδεχομένως ακύρωναν τελικά τα οφέλη τους. Παρόλο που θα ήταν πράγματι πολύ σημαντικό για την οποιαδήποτε επένδυση να υπάρχει μία διαδικασία έγκαιρου προελέγχου της δυνατότητας υλοποίησης ενός ΕΧΣ, σε πρώιμα στάδια της κατάρτισής του, η οποία θα πρέπει να δεσμεύει τη Δημόσια Διοίκηση, ώστε να υπάρχει ασφάλεια δικαίου!

Μια άλλη θετική εξέλιξη αφορά την πολύ πρόσφατη θεσμοθέτηση του Παρατηρητηρίου Δομημένου Περιβάλλοντος. Πρόκειται για μία δομή που, εάν υλοποιηθεί με οργανωμένο τρόπο και αξιοποιώντας τις δυνατότητες της πληροφορικής, υπάρχουσες βάσεις δεδομένων (όπως αυτές της ΕΚΧΑ ΑΕ) και τη μέχρι σήμερα εμπειρία, θα συμβάλλει ουσιαστικά στον έλεγχο και την παρακολούθηση του δομημένου περιβάλλοντος και κυρίως στην αποτροπή δημιουργίας νέων αυθαιρέτων. Το Παρατηρητήριο, εφόσον λειτουργήσει, θα πρέπει να επεκτείνει τη δραστηριοποίησή του και στον χωρικό σχεδιασμό, ώστε να είναι σε θέση το Υπουργείο να επιτελέσει αποτελεσματικά τον ρόλο του στην υλοποίηση του χωρικού σχεδιασμού.

Ο χωρικός και πολεοδομικός σχεδιασμός θα πρέπει πια να πάψει να είναι αιτία ανάσχεσης και να αναγνωριστεί ως προϋπόθεση ανάπτυξης.