Οι νέες ρυθμίσεις για την ευθύνη του αναθέτοντος έργο
Κωστής Μπακόπουλος
Δικηγόρος, Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής Αθηνών
Με το άρθρο 9 του ν. 4554/2018 τέθηκε νέο νομικό πλαίσιο που ρυθμίζει την ευθύνη του αναθέτοντος έργο έναντι του προσωπικού του εργολάβου ή υπεργολάβου. Εισάγεται ο βασικός κανόνας ότι ο αναθέτων ευθύνεται αλληλεγγύως και εις ολόκληρον με τον εργολάβο/υπεργολάβο απέναντι στους εργαζόμενους που αυτοί απασχολούν για την πληρωμή των αποδοχών, ασφαλιστικών εισφορών και αποζημιώσεων απόλυσης. Η εις ολόκληρον ευθύνη του αναθέτοντος ισχύει καθ’ όλη τη διάρκεια της σύμβασης με τον εργολάβο και για 3 χρόνια μετά τη λήξη της. Εάν η εργασία παρέχεται στις εγκαταστάσεις του αναθέτοντος, η ευθύνη αυτή επεκτείνεται και στις αξιώσεις των εργαζομένων που απορρέουν από τη νομοθεσία περί υγιεινής και ασφάλειας στο χώρο εργασίας, καθώς και από εργατικό ατύχημα. Παράλληλα ο νόμος προβλέπει σωρεία τυπικών υποχρεώσεων του αναθέτοντος, η τήρηση των οποίων αναπόφευκτα επιβαρύνει το κόστος λειτουργίας της επιχείρησης, καθώς αυτός φέρει πλέον το βάρος να ελέγχει και να διασφαλίζει (κάτι που πρακτικά δεν είναι καθόλου εύκολο) ότι ο εργολάβος τηρεί τις υποχρεώσεις του έναντι των εργαζομένων (μηνιαίος έλεγχος αποδεικτικών πληρωμής κ.λπ.).
Οι νέες διατάξεις είναι εξόχως προβληματικές και από νομικής απόψεως. Η συνταγματικότητά τους είναι αμφίβολη, καθώς περιορίζουν υπέρμετρα την οικονομική ελευθερία του αναθέτοντος, δηλαδή το θεμελιώδες δικαίωμά του να επιλέγει τον τρόπο και τη συμβατική μορφή με την οποία θα καλύπτει τις επιχειρηματικές του ανάγκες (άρθρο 5 Συντ.). Η Κυβέρνηση φαίνεται να θέλει να αντιμετωπίσει φαινόμενα εργασιακής επισφάλειας που παρουσιάζονται στο πλαίσιο της ανάθεσης επιμέρους εργασιών ή δραστηριοτήτων μιας επιχείρησης σε εξωτερικούς συνεργάτες, μέσω συμβάσεων έργου. Όμως το πράττει με τρόπο ισοπεδωτικό, με την αδιάκριτη επισώρευση εργοδοτικών ευθυνών και στον αναθέτοντα. Το ότι υπάρχει και κάτι που λέγεται ελευθερία των συμβάσεων, που δίνει το δικαίωμα να επιλέγει κανείς το είδος της σύμβασης που θέλει (ή δεν θέλει) να συνάψει (και βεβαίως τηρώντας πλήρως όλες τις νόμιμες και συμβατικές υποχρεώσεις του), φαίνεται να είναι ψιλά γράμματα για τους νομοθετούντες. Αλλά και με τη φιλοσοφία και τις σταθμίσεις του ευρωπαϊκού δικαίου είναι αντίθετος ο νέος νόμος: εκεί υπάρχουν οδηγίες που δίνουν στον εργοδότη τη νόμιμη δυνατότητα να προσφεύγει σε φορείς εκτός της επιχείρησής του για την κάλυψη των αναγκών του, χωρίς να αναλαμβάνει αυτομάτως και εργοδοτικές ευθύνες για το προσωπικό των εργολάβων.
Το πεδίο εφαρμογής του νόμου θα έπρεπε να είναι διατυπωμένο με μεγαλύτερη σαφήνεια, ώστε να περιορίζεται το ενδεχόμενο ερμηνευτικής επέκτασής του σε κάθε είδους ανάλογες συμβάσεις. Ορθότερο είναι να εξαιρεθούν οι συμβάσεις παροχής ανεξαρτήτων υπηρεσιών, αφού ο νόμος κάνει λόγο για «έργο» και όχι για υπηρεσίες. Επιβάλλεται επίσης συσταλτική ερμηνεία ώστε ο νόμος να εφαρμόζεται μόνο σε εκείνες τις συμβάσεις έργου, που σχετίζονται άμεσα με την επιχειρηματική δραστηριότητα του αναθέτοντος και τις οποίες αυτός θα μπορούσε να εκτελέσει με ίδια μέσα και τεχνογνωσία. Άρα δεν θα πρέπει να καλύπτονται οι περιπτώσεις ανάθεσης εξειδικευμένων εργασιών που βρίσκονται εκτός του αντικειμένου δραστηριότητας της επιχείρησης και δεν μπορούν να εκτελεστούν με ίδια μέσα (π.χ. υπηρεσίες διαφήμισης, marketing, μεταφοράς κ.α.).
Εν κατακλείδι, απαιτείται ιδιαίτερη επιμέλεια και προσοχή από τις επιχειρήσεις, καθώς ο νόμος είναι με ευρύτητα διατυπωμένος, σχετική νομολογία (που να θίγει θέματα συνταγματικότητας ή, έστω, να ερμηνεύει συσταλτικά το νόμο) ακόμη δεν υφίσταται, η δε Διοίκηση είναι (μάλλον) δεδομένο ότι θα ερμηνεύσει το νόμο με αυστηρότητα για τις επιχειρήσεις.
