Οι προϋποθέσεις της μονομερούς προσφυγής στην υποχρεωτική διαιτησία είναι σωρευτικές

Αλέξιος Παπασταύρου
Νομικός Σύμβουλος ΣΕΒ για Εργασιακά θέματα, Partner – Ποταμίτης Βεκρής, Εργατικό Δίκαιο

Άρθρο στο Μηνιαίο Ενημερωτικό Δελτίο ΣΕΒ – Ρυθμιστικό Περιβάλλον και Επιχειρήσεις –2 Νοεμβρίου 2021

Το άρθρο 16 του ν. 1876/1990 χαρακτηρίζει τη μονομερή προσφυγή στη διαιτησία ως «έσχατο και επικουρικό μέσο επίλυσης συλλογικών διαφορών εργασίας» και την επιτρέπει σε δύο περιπτώσεις. Η πρώτη, που ενδιαφέρει εν προκειμένω, στοιχειοθετείται «… α) εάν η συλλογική διαφορά αφορά επιχειρήσεις δημόσιου χαρακτήρα ή κοινής ωφέλειας, η λειτουργία των οποίων έχει ζωτική σημασία για την εξυπηρέτηση βασικών αναγκών του κοινωνικού συνόλου κατά την έννοια της παραγράφου 2 του άρθρου 19 του ν. 1264/1982, όπως συμπληρώθηκε με τις παραγράφους 1 και 2 του άρθρου 3 του ν. 1915/1990 και όπως αυτές ορίζονται στο Κεφάλαιο Α` του ν. 3429/2005, όπως ισχύει σε συνδυασμό με την παράγραφο 1 του άρθρου 14 του ν. 4270/2014, όπως ισχύει …».

Δεδομένης της χρήσης του συνδέσμου «και», η ελληνική γλώσσα επιτάσσει την παραδοχή ότι για να επιτραπεί η μονομερής προσφυγή, θα πρέπει η επιχείρηση να δραστηριοποιείται σε έναν από τους κλάδους του άρθρου 19 παρ. 2 του ν. 1264/1982 και να είναι δημόσια κατά την έννοια του ν. 3249/2005. Συγχρόνως. Αμφότερα. Σωρευτικώς. Διότι, είτε συμφωνούμε είτε όχι, ο νομοθέτης επέλεξε κυριαρχικώς να περιορίσει τη μονομερή προσφυγή στη διαιτησία μόνο σε περιπτώσεις επιχειρήσεων που πληρούν αμφότερες τις παραπάνω προϋποθέσεις.

Αντιπαρερχόμενη τον κανόνα ότι ερμηνεία επιτρέπεται μόνον όταν η βούληση του νομοθέτη (ή των συμβαλλομένων) δεν είναι ξεκάθαρη, εκφράστηκε η άποψη, ότι αρκεί η συνδρομή μίας από τις παραπάνω προϋποθέσεις, σαν ο νομοθέτης να είχε χρησιμοποιήσει τον διαχωριστικό σύνδεσμο «ή», αντί για τον συμπλεκτικό σύνδεσμο «και», ή σαν οι δύο διαφορετικές και σχεδόν αντιθετικές μεταξύ τους λέξεις αυτές να σημαίνουν το ίδιο πράγμα. Έτσι, η άποψη αυτή μάλλον προσπαθεί να τροποποιήσει τον νόμο, παρά να τον εφαρμόσει.

Ωστόσο, την άποψή αυτή δέχθηκε (κατά πλειοψηφία 3-2) η με αριθ. 2/2021 απόφαση της Πενταμελούς Επιτροπής Διαιτησίας του Ο.ΜΕ.Δ., η οποία επικυρώθηκε με τη με αριθ. 3926/2021 απόφαση του Εφετείου Αθηνών, η οποία περιορίστηκε στη σκέψη ότι μια επιχείρηση μπορεί να είναι ιδιωτική και να δραστηριοποιείται σε έναν από τους κλάδους του άρθρου 19 παρ. 2. Όμως, το προφανές αυτό γεγονός δεν συνεπάγεται λογικώς ούτε ότι ο νομοθέτης δεν γνωρίζει ελληνικά, ούτε βέβαια ότι δεν θέλησε (αντίθετα προς όσα ρητώς προέβλεψε) να περιορίσει τη δυνατότητα μονομερούς προσφυγής στο έσχατο και επικουρικό μέσο της διαιτησίας μόνο σε συλλογικές διαφορές που εμπλέκουν επιχειρήσεις οι οποίες έχουν συγχρόνως αμφότερα τα ανωτέρω χαρακτηριστικά.

Γι’ αυτό κρίνεται ως θετική η έκδοση της με αριθ. 2/2021 απόφασης της Πενταμελούς Επιτροπής Διαιτησίας του Ο.ΜΕ.Δ, η οποία, επιληφθείσα άλλης συλλογικής διαφοράς, δέχθηκε ομόφωνα ότι πρέπει να συντρέχουν συγχρόνως αμφότερες οι ανωτέρω προϋποθέσεις. Δέχθηκε δηλαδή να εφαρμόσει τη διάταξη και να μην αποφύγει την εφαρμογή της υπό την επίφαση μιας (γραμματολογικώς παραμορφωτικής) ερμηνείας.

Η διχογνωμία θα επιλυθεί τελικώς από ανώτερα δικαστήρια και πάντως όχι από τον Ο.ΜΕ.Δ. (και ίσως αυτό να εξηγεί τις διαμετρικώς αντίθετες αποφάσεις της Πενταμελούς Επιτροπής). Εκτός εάν ο νομοθέτης, π.χ. με αυθεντική ερμηνεία, εμποδίσει κάθε καταχρηστική παρερμηνεία της ρύθμισης που εισήγαγε υπό το βάρος των αλλεπάλληλων συστάσεων της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας προς τις ελληνικές Κυβερνήσεις.