Ομαδικά Ασφάλιστρα Συνταξιοδοτικών Συμβολαίων – Απόφαση ΣτΕ

Μαργαρίτα Αντωνάκη
Ένωση Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος  

Άρθρο στο Μηνιαίο Ενημερωτικό Δελτίο ΣΕΒ – Ρυθμιστικό Περιβάλλον και Επιχειρήσεις – 25 Φεβρουαρίου 2022

Στην έκδοση της εξαιρετικά σημαντικής απόφασης με αριθμ. 2594/2021 προχώρησε το ΣτΕ, με την οποία το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο έκρινε σε τελευταίο βαθμό ότι ελλείψει σχετικής, ειδικής νομοθετικής πρόβλεψης, οι εφάπαξ ή περιοδικώς καταβαλλόμενες παροχές στο πλαίσιο ομαδικής συνταξιοδοτικής ασφάλισης του προσωπικού επιχειρήσεων, κατά το μέρος που αντιστοιχούσαν σε εισφορές του εργοδότη και κυρίως σε εισφορές του ίδιου του εργαζόμενου δεν αποτελούσαν φορολογητέο εισόδημα υπό τον πρώην ΦΚΕ (ν. 2238/1994) και φορολογούνταν μόνο κατά το μέρος που αντιστοιχούσαν σε υπεραπόδοση των σχηματισθέντων μαθηματικών αποθεμάτων.

Υπό το πρίσμα αυτό, το ΣτΕ έκανε δεκτό ότι τέτοιου είδους παροχές, το δικαίωμα είσπραξης των οποίων, ανεξάρτητα από τον χρόνο καταβολής τους, γεννήθηκε προ του ν. 4110/2013 (με τον οποίο θεσπίστηκε για πρώτη φορά καθεστώς αυτοτελούς φορολόγησης των εν λόγω παροχών) δεν υπάγονται σε φόρο εισοδήματος ως πρόσθετες μισθολογικές παροχές, αλλά φορολογούνται κατά το μέρος που αντιστοιχεί σε υπεραπόδοση των μαθηματικών αποθεμάτων. Αντίθετα, καταβλητέες, μετά την έναρξη ισχύος του ν. 4110/2013 (και μετέπειτα του ν. 4172/2013) περιοδικές παροχές, φορολογούνται ως εισόδημα από μισθωτή εργασία με ειδικό καθεστώς φορολόγησης, ακόμη κι εάν το δικαίωμα είσπραξης είχε γεννηθεί σε χρόνο προγενέστερο του ν. 4110/2013.

Με την ανωτέρω απόφαση τίθεται οριστικά ένα τέλος στη μακρά νομική αβεβαιότητα που αφορούσε μέχρι σήμερα το ζήτημα του φορολογικού χαρακτηρισμού των παροχών που κατέβαλαν ασφαλιστικές επιχειρήσεις σε εκτέλεση ομαδικών συνταξιοδοτικών προγραμμάτων πριν τη θέση σε ισχύ των διατάξεων του ν. 4110/2013 και του μετέπειτα ν. 4172/2013, οι οποίοι προέβλεψαν ρητά το ειδικό πλαίσιο φορολόγησής τους. Όπως μνημονεύει το ΣτΕ, επί εικοσιπέντε συναπτά χρόνια από τη θέση σε ισχύ του προηγούμενου ΦΚΕ (ν. 2238/1994) επικρατούσε πάγια η αντίληψη της φορολογικής διοίκησης ότι τα εν λόγω ποσά φορολογούντο αποκλειστικά ως εισόδημα από κινητές αξίες, ερμηνεία η οποία ανετράπη εκ των υστέρων με γνωμοδοτήσεις του ΝΣΚ, χωρίς ωστόσο να είχε μεταβληθεί στο ενδιάμεσο η φορολογική νομοθεσία. Είχε έτσι και μετά τη θέσπιση του ν. 4110/2013, δημιουργηθεί στους φορολογουμένους αλλά και στην ίδια τη διοίκηση εύλογη αμφιβολία ως προς το εάν οι παροχές αυτές συγκέντρωναν τα κατά το νόμο απαιτούμενα εννοιολογικά στοιχεία για τον χαρακτηρισμό τους ως εισόδημα από μισθωτή εργασία ή εάν, αντίθετα, επρόκειτο για παροχές, οι οποίες καταβαλλόμενες σε χρονικό σημείο μεταγενέστερο της λήξης της εργασιακής σχέσης, αποτελούσαν προσαύξηση της περιουσίας των δικαιούχων τους, για τη φορολόγηση της οποίας θα έπρεπε να υπήρχε ειδική διάταξη νόμου.

Σύμφωνα, εξάλλου, με το ΣτΕ, αντίθετη ερμηνευτική προσέγγιση, η οποία θα «επικύρωνε» τη φορολόγησή τους, αφενός λόγω έλλειψης σχετικής νομοθετικής πρόβλεψης και αφετέρου λόγω της προαναφερόμενης σταθερής αντίληψης της διοίκησης περί μη φορολόγησή τους, δύσκολα θα μπορούσε να θεωρηθεί ως συνεπής με τις αρχές της νομιμότητας και της βεβαιότητας του φόρου, σύμφωνα με το άρθρο 78 του Συντάγματος, αλλά και με την απορρέουσα από την αρχή της ασφάλειας δικαίου, επιταγή για σαφήνεια και προβλεψιμότητα των φορολογικών διατάξεων.