Plan-do-check-act… για την απλούστευση της αδειοδότησης αλλά και καλύτερους νόμους
Παναγιώτης Σκιαδάς
Sustainability Director, VIOHALCO
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εδώ και πολλά χρόνια προωθεί μία συνολική στρατηγική για τη βελτίωση της κοινοτικής νομοθεσίας με στόχο την επίτευξη των επιθυμητών αποτελεσμάτων πολιτικής με πιο απλούς, πιο κατανοητούς και εφαρμόσιμους νόμους, με το λιγότερο δυνατό κόστος για τους Ευρωπαίους πολίτες, επιχειρήσεις και την κοινωνία ενθαρρύνοντας παράλληλα και τα Κράτη Μέλη να εφαρμόσουν τα ίδια εργαλεία στις Εθνικές τους νομοθεσίες. Η πρωτοβουλία αυτή δεν επιδιώκει τη μείωση ή την αύξηση των ρυθμίσεων αλλά τη νομοθέτηση με ευφυώς στοχευμένες προβλέψεις που περιλαμβάνουν για κάθε δράση τον σχεδιασμό και την εκτίμηση των επιπτώσεων (impact assessment), την παρακολούθηση εφαρμογής, την τακτική αξιολόγηση και την τυχόν τροποποίηση εφόσον αυτό καταστεί απαραίτητο. Η λογική του καθιερωμένου συνεπώς εργαλείου διαχείρισης plan-do-check-act που χρησιμοποιείται για τον έλεγχο και τη συνεχή βελτίωση προϊόντων και διεργασιών βρίσκει εφαρμογή στη νομοθέτηση γι’ αυτό και πρέπει να υιοθετηθεί και στην προσπάθεια βελτίωσης του ρυθμιστικού πλαισίου για την αδειοδότηση της βιομηχανίας στη χώρα μας. Αντίθετα με αυτό που μόλις περιγράφηκε μέχρι σήμερα το βασικό χαρακτηριστικό των προσπαθειών «απλοποίησης» του ρυθμιστικού πλαισίου, για την αδειοδότηση της βιομηχανίας, που έχουν επιχειρηθεί βασίζονται στη διατήρηση της υφιστάμενης νομοθεσίας, τροποποιώντας ελαφρώς το καθεστώς της ή μεταφέροντας αρμοδιότητες σε κάποια άλλη υπηρεσία (όπως πχ. στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση), προσθέτοντας παράλληλα νέες διατάξεις που συνεπάγονται πρόσθετες υποχρεώσεις. Μόνο έτσι μπορεί να εξηγηθεί, για παράδειγμα, ότι το 2018 γίνονται περιβαλλοντικοί έλεγχοι σε βιομηχανίες και οι αρμόδιες υπηρεσίες επικαλούνται Υγειονομικές Διατάξεις του 1965, δηλαδή καθεστώς που θεσπίστηκε περισσότερο από μισό αιώνα πριν!
Βασικό κατάλοιπο νομοθεσίας δεκαετιών το οποίο κανείς δεν έχει τολμήσει να αγγίξει μέχρι σήμερα, είναι το καθεστώς της κατηγοριοποίησης των δραστηριοτήτων με βαθμό όχλησης. Δεν προξενεί έκπληξη στους γνωρίζοντες ότι το καθεστώς αυτό αναφέρεται μόνο στις βιομηχανικές δραστηριότητες διότι αυτές έχουν την «αποκλειστικότητα» της όχλησης! Στο αναχρονιστικό καθεστώς της κατηγοριοποίησης κατά όχληση που κατατάσσει τις παραγωγικές διαδικασίες σε χαμηλή, μεσαία και υψηλή, εκτός από τα εντελώς διαφορετικά κριτήρια που χρησιμοποιούνται συγκριτικά με το αντίστοιχο καθεστώς περιβαλλοντικών επιπτώσεων, χρησιμοποιούνται και διαφορετικές περιγραφές των δραστηριοτήτων, με αποτέλεσμα να υπάρχει αναντιστοιχία των δραστηριοτήτων και να χρειάζεται κάποιος να μαντέψει σε ποια δραστηριότητα κατατάσσεται. Χαρακτηριστικό είναι ότι πάνω από το 50% των δραστηριοτήτων έχει κριτήριο κατάταξης κατά βαθμό όχλησης την εγκατεστημένη μηχανολογική ισχύ, δηλαδή βασίζεται κυρίως στο δυναμικό κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία παράγεται συνήθως εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά και ενίοτε στο εξωτερικό, αφού μέρος της ενέργειάς μας εισάγεται. Η όχληση πηγάζει από τη βαθιά μνήμη των «φουγάρων» που χαρακτήριζαν τις βιομηχανίες πριν δεκαετίες, όταν το βασικό καύσιμο ήταν το μαζούτ ή το κάρβουνο και δημιουργούνταν αισθητές ατμοσφαιρικές εκπομπές αιθάλης συνοδευόμενες από έντονη δυσοσμία. Ελλείψει άλλου καθεστώτος για τον καθορισμό χρήσεων γης και βασικού χωροταξικού πλαισίου, η κατηγοριοποίηση κατά βαθμό όχλησης ήταν όντως απαραίτητη, αλλά σήμερα οι εποχές έχουν αλλάξει και υπάρχει ένα πιο σύγχρονο τεχνοκρατικό πλαίσιο κατηγοριοποίησης δραστηριοτήτων βασισμένο στο κοινοτικό δίκαιο που λαμβάνει υπόψη το σύνολο των επιπτώσεων μίας δραστηριότητας.
Έτσι σήμερα, αντί ο χωροταξικός σχεδιασμός και οι χρήσεις γης να λαμβάνουν υπόψη το καθεστώς περιβαλλοντικής αδειοδότησης με την ίδια λογική που γίνεται στην υπόλοιπη Ευρώπη, έχουμε ένα καθεστώς χωροθέτησης που δεν λαμβάνει υπόψη την περιβαλλοντική βαρύτητα και επί της ουσίας υποβαθμίζει τη σκοπιμότητα της περιβαλλοντικής αδειοδότησης.
Δεν είναι αργά, έστω και τώρα, να αγκαλιάσουμε τα εργαλεία αξιολόγησης που έχουμε και που εφαρμόζονται ήδη σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες για την απλοποίηση της νομοθεσίας και μείωση της γραφειοκρατίας. Χρειάζεται τολμηρή προσέγγιση για την κατάργηση νομοθεσιών του παρελθόντος, αφού πρώτα πρέπει να διερωτηθούμε απλώς το εξής: «τι θέλουμε να πετύχουμε και πώς μπορούμε να το πετύχουμε με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο»;
