Ποινικές Διατάξεις Φοροδιαφυγής – Η νέα προσέγγιση
Γιάννης Σταυρόπουλος
Δικηγόρος LL.M.-Διαχειριστής Εταίρος, ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
Στο νέο Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας εντάχθηκαν οι ποινικές κυρώσεις για τα αδικήματα της φοροδιαφυγής. Αν και εκ πρώτης όψεως το περιεχόμενο των νέων διατάξεων δεν φαίνεται να διαφέρει ιδιαίτερα από το προϊσχύσαν καθεστώς, εν τούτοις, εισήχθησαν ταυτόχρονα δύο παράπλευρες αλλαγές οι οποίες μετέβαλαν, τελικά, σημαντικά το ποινικό πλαίσιο κατά της φοροδιαφυγής εξυπηρετώντας προφανώς την προσέγγιση για τιμωρία της φοροδιαφυγής (δηλαδή της φορολογικής απάτης) πρωτίστως με ποινικές (και όχι με διοικητικές/χρηματικές) κυρώσεις καθώς και απεξάρτηση της ποινικής διαδικασίας από την αντίστοιχη διοικητική διαδικασία.
Ειδικότερα, με το νέο καθεστώς καταργήθηκε ο θεσμός του «συμβιβασμού» και ταυτόχρονα και το πλεονέκτημα της άρσης των ποινικών συνεπειών λόγω της επιτεύξεως συμβιβασμού. Υπό το νέο καθεστώς ακόμα και εάν ο φορολογούμενος αποδεχθεί πλήρως τις θέσεις της Φορολογικής Διοίκησης και καταβάλλει ανεπιφύλακτα τον καταλογισθέντα φόρο, η ποινική διαδικασία προχωρεί ανεξάρτητα. Επίσης, εάν ο φορολογούμενος αμφισβητήσει τον καταλογισμό με ενδικοφανή ή δικαστική προσφυγή η ποινική δίωξη δεν επηρεάζεται αλλά παρέχεται απλή ευχέρεια στο ποινικό δικαστήριο να αναστείλει την εξέλιξη της ποινικής δίκης μέχρι την τελεσίδικη απόφαση του διοικητικού δικαστηρίου.
Ωστόσο οι νέες διατάξεις διατηρούν ταυτόχρονα τον πολύ ευρύ ορισμό της φοροδιαφυγής τόσο από πλευράς συμπεριφοράς του φορολογουμένου όσο και από πλευράς ποσοτικών ορίων (κάθειρξη για ποσά σε ετήσια βάση, άνω των 100.000 Ευρώ για φόρο προστιθέμενης αξίας και άνω των 150.000 Ευρώ για λοιπούς φόρους). Είναι βέβαιο, συνεπώς, ότι πληθώρα φορολογικών υποθέσεων θα οδηγηθούν στα ποινικά δικαστήρια αφού μόνο και μόνο με την υπέρβαση των ποσοτικών ορίων οι φορολογικές αρχές θα υποβάλλουν μηνυτήριες αναφορές αφήνοντας την κρίση περί υπάρξεως δόλου στα όργανα της δικαιοσύνης. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επαινεθεί η πρόσφατη ερμηνευτική εγκύκλιος του Διοικητή της ΑΑΔΕ (Πολ. 1209/2017) με την οποία διευκρινίσθηκε τουλάχιστον ότι οι απλές λογιστικές διαφορές του ελέγχου καθώς και η διόρθωση κερδών λόγω εφαρμογής των κανόνων περί ενδοομιλικής τιμολόγησης δεν συνιστούν περιπτώσεις φοροδιαφυγής.
Παραμένουν πάντως αρκετά ζητήματα από τη μη εύστοχη διατύπωση των διατάξεων καθώς και τα ανελαστικά ποσοτικά όρια που αυτές προβλέπουν. Εξακολουθεί να υπάρχει ο κίνδυνος η παράλειψη υποβολής δήλωσης ή η υποβολή ανακριβούς δήλωσης να συγχέεται εννοιολογικά με την από πρόθεση απόκρυψη φορολογητέας ύλης αφού η διατύπωση του νόμου δεν είναι σαφής. Εξάλλου, τα ποσοτικά όρια που προβλέπονται είναι απόλυτα και δεν τελούν σε σχέση με τα λοιπά μεγέθη του φορολογούμενου φυσικού ή νομικού προσώπου όπως επιτάσσει η αρχή της αναλογικότητας που συναντάται ήδη στις διοικητικές κυρώσεις του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας όπου οι κυρώσεις για ανακριβή δήλωση διαβαθμίζονται ανάλογα με το ύψος του οφειλόμενου φόρου και μάλιστα μέχρι ενός de minimis ποσοστού (5%) αυτού δεν προβλέπεται καν διοικητικό πρόστιμο.
Έκφανση της αρχής της αναλογικότητας διακρίνει κανείς στις νέες ποινικές διατάξεις μόνο για την επιμέτρηση της ποινής αφού το ύψος του ποσού του φόρου και η διάρκεια της απόκρυψης λαμβάνονται υπόψη τότε αλλά, φυσικά, ο σκοπός είναι να αποφεύγεται εκ των προτέρων η παραπομπή σε ποινική δίκη φορολογουμένων και στελεχών επιχειρήσεων διότι, ως γνωστόν, ακόμα και η εκκρεμότητα μιας ποινικής διαδικασίας είναι από μόνη της επώδυνη δοκιμασία με χαρακτήρα κύρωσης έστω και εάν το τελικό αποτέλεσμα είναι ευνοϊκό για τον κατηγορούμενο. Τέτοιου είδους βελτιώσεις προϋποθέτουν νομοθετικές παρεμβάσεις αλλά ούτως ή άλλως ο Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας βρίσκεται ακόμα στην ηλικία των «απαλών ονύχων» και ως εκ τούτου πρέπει να θεωρείται ακόμα υπό διαμόρφωση.
